تاکید دانشمندان بر لزوم تعریف مجدد گونه‌های در معرض خطر

براساس نتایج یک پژوهش جدید، تصمیم گیری‌های حفاظتی براساس تعداد افراد یک جمعیت ممکن است نتواند از روند کاهشی حیوانات بزرگی که سرعت رشد و تولیدمثل کمی دارند، جلوگیری کند. آستانه‌های بحرانی نرخ‌های حیاتی مانند نرخ مرگ‌و‌میر و باروری در بین نرها و ماده‌های سنین مختلف، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی قریب‌الوقوع بودن فروپاشی جمعیت قبل از رسیدن تعداد اعضای آن جامعه به نقطه‌ی غیر قابل بازگشت باشد. دکتر شرمین دسیلوا می‌گوید:

پیشنهاد ما این است که تلاش‌های حفاظتی برای نجات فیل‌های آسیایی و دیگر جانوران عظیم‌الجثه با هدف حفظ فضای امن جمعیتی آن‌ها که ترکیبی از نرخ‌های کلیدی حیاتی است که از یک سرعت رشد غیرمنفی پشتیبانی می‌کند، انجام شود.

این مطالعه که در مجله‌ی Frontiers in Ecology and Evolution منتشر شده است، نشان می‌دهد ترکیبی از نرخ‌های حیاتی کلیدی که رشد جمعیت را کنترل می‌کنند، درمقایسه‌با روندهای کوتاه‌مدت اندازه و توزیع جمعیت، شاخص بهتری از پایداری یک گونه است.

به‌عقیده‌ی دسیلوا، تاریخ این موضوع را ثابت می‌کند. مطالعات ژنومیک آخرین ماموت‌های جداافتاده روی جزیره‌ی ورانگل (بین روسیه و آلاسکا) نشان داده است که اگرچه آن‌ها توانسته‌اند با جمعیتی درحدود ۳۰۰ راس، تا هزاران سال پس از انقراض جوامعی که روی سرزمین اصلی زندگی می‌کردند، باقی بمانند ولی جهش‌های ژنتیکی متعددی در ژنوم آن‌ها تجمع یافت که درنهایت موجب انقراض آن‌ها شد. به‌عبارت دیگر، جمعیت‌های این جانوران عظیم‌الجثه می‌توانند مدت‌ها قبل از ناپدید شدن آن‌ها ازلحاظ زیست‌شناسی ناپایدار شود.

دسیلوا توضیح می‌دهد که فیل‌های آسیایی در فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط زیست به‌عنوان یک گونه‌ی در معرض خطر درنظر گرفته می‌شوند زیرا به‌نظر می‌رسد جمعیت آن‌ها در کمتر از یک قرن، حداقل ۵۰ درصد کاهش داشته است. درحال حاضر کمتر از ۵۰ هزار فیل وحشی آسیایی وجود دارد. سرعت تولیدمثل فیل‌های آسیایی وحشی بسیار کند است و بیشتر آن‌ها در طول ۶ سال و حتی بیشتر تنها یک فرزند به دنیا می‌آورند.

دسیلوا با استفاده از مدل‌سازی ریاضی دریافت که تولیدمثل تقریبا بهینه و ماندگاری بالای بچه‌فیل‌ها برای حفظ رشد جمعیت فیل‌ها در مواجهه با افزایش ملایم در نرخ مرگ‌و‌میر فیل‌های ماده‌ی بالغ، ضروری است. این رویکرد یک اولویت حفاظتی آشکار را برای فیل‌های آسیایی نشان می‌دهد؛ گونه‌ای که بیشتر آن‌ها بدون عاج هستند.

دسیلوا بر این نکته تاکید می‌کند که کلید نجات فیل‌های آسیایی انجام اقداماتی درجهت افزایش بقای بچه فیل‌ها و به‌خصوص ماده‌ها است. درحالی‌که توجه جهان روی تجارت عاج متمرکز شده است، بزرگ‌ترین تهدید برای جوامع در معرض خطر فیل‌های آسیایی، از دست دادن زیستگاه و پس از آن، تجارت غیرقانونی اعضا و خود حیوانات زنده است. از دست دادن زیستگاه می‌تواند موجب کند شدن نرخ تولد و افزایش مرگ‌و‌میر شود. برای گونه‌های دارای تولیدمثل آهسته حتی تغییرات تدریجی موحب تفاوت عظیمی می‌شود اما طول عمر بالای آن‌ها ممکن است خطر انقراض را به‌خوبی نشان ندهد.

در تلاش‌های حفاظتی برای حفظ دیگر گونه‌های بزرگ دارای رشد و تولیدمثل آهسته مانند زرافه‌ها، کرگدن‌ها، شترهای بلخی و گوریل‌های شرقی می‌توان از مدل‌سازی اثرات متقابل بین نرخ‌های حیاتی بهره برد. اطلاعات مرتبط با این گونه‌ها در حیات‌وحش کمیاب است ولی این اطلاعات یک ضرورت فوری محسوب می‌شوند.

پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند به‌جای تکیه روی تعداد افراد جمعیت یا برآورد احتمال انقراض، منابع حفاظتی برای نجات این جانوران عظیم‌الجثه روی شناسایی نقاط سرازیری جمعیتی آن‌ها و نحوه‌ی حفظ جمعیت‌ها در فضاهای امن جمعیت نیز صرف شود. دسیلوا نتیجه‌گیری می‌کند که:

جانوران دارای رشد و تولیدمثل کم نیازمند مدیریت پیشگیرانه مناسب قبل از رسیدن شمار جمعیت به حد بحرانی هستند؛ یعنی زمانی‌که احتمال بازگشت سرمایه بیشتر و احتمال انقراض جمعیت‌ها کمتر است.