کشف فسیل بزرگ‌ترین طوطی تاریخ در نیوزیلند

دانشمندان شواهدی از طوطی عظیم‌الجثه‌ای را در نیوزیلند کشف کردند. آن‌ها سال‌ها است که در حال یافتن پرندگان عظیم‌الجثه باستانی هستند؛ اما کشف اخیر یکی از شگفت‌انگیزترین کشفیات در نوع خود به‌حساب می‌آید. تصور می‌شود این طوطی، بزرگ‌ترین طوطی‌ای است که تاکنون روی کره‌‌ی زمین می‌زیسته است و حتی امکان دارد پرندگان دیگر را نیز شکار کرده باشد. تخمین زده می‌شود این پرنده بزرگ حدود ۷ کیلوگرم وزن و یک متر قامت داشته است.

قبل از ورود انسان به جزایر نیوزیلند، این منطقه بهشت پرندگان بود و پرندگان بسیار غول‌پیکر و بزرگ‌جثه‌ای در آن زندگی می‌کردند. دانشمندان ابتدا در سال ۲۰۰۸ فسیل‌های یک جفت درشت‌نی مچ پای این پرنده را کشف کردند. این فسیل‌ها اولین‌بار در مرکز اوتاگو، یکی از نواحی جزیره‌ی جنوبی نیوزیلند در منطقه‌ی مشهور سنت باسانز، پیدا شد. این منطقه به‌دلیل ذخایر فسیلی غنی پرندگان «دوره‌ی میوسن مشهور است.

استخوان‌های بزرگ در نهشت‌های این ناحیه کمیاب هستند؛ اما در میان فسیل‌های آنجا، قبلا بقایای موآ (Moa)، نوعی عقاب غول‌پیکر و سایر پرندگان بسیار بزرگ‌جثه پیدا شده بودند. این دو استخوان پا در سنگی به قدمت ۱۶ تا ۱۹ میلیون سال کشف شدند. با‌این‌حال، این مجموعه استخوان‌ها برای بیش از یک دهه در قفسه‌های موزه کانتربوری در شهر کرایست‌چرچ نیوزیلند بلاتکلیف باقی ماندند. در آن زمان، تصور می‌شد استخوان‌های یافت‌شده متعلق به نوعی عقاب باستانی بوده باشند. بالاخره تِروِر ورثی، دیرینه‌شناس از دانشگاه فلیندرز در استرالیا، این استخوان‌ها را دوباره کشف کرد. به‌گزارش بی‌بی‌سی، پس‌از‌آن، از اوایل سال ۲۰۱۹ بود که تیمی از پژوهشگران تجزیه‌و‌تحلیل دوباره این فسیل‌ها را شروع کردند.  

پروفسور ورثی که سرپرستی تیم پژوهشی اخیر را برعهده داشت، در گفت‌وگو با نشنال‌جئوگرافیک، این کشف را «کاملا غیرمنتظره و بی‌سابقه» خواند. او در‌ادامه به نشنال جئوگرافیک گفت:

 وقتی خودم متقاعد شدم که به بقایای طوطی برخورده‌ام، دیگر نوبت متقاعدکردن سایر دانشمندان دنیا بود.

پرندگان برخلاف انسان که دو استخوان پا دارد، سه استخوان پا دارند که درشت‌نی مچ پا، در میان استخوان‌های ران و استخوان نازک نی قرار می‌گیرد. پروفسور ورثی و همکارانش در پژوهش خود، عنوان کردند پژوهشگران در ابتدا گمان می‌کردند این استخوان‌ها متعلق به نوعی عقاب شبیه طوطی باشند؛ اما این استخوان‌ها بسیار بزرگ‌تر از درشت‌نی مچ پای طوطی‌ها بودند. این پرنده‌ی باستانی شاید دوبرابرِ کاکاپو، بزرگ‌جثه‌ترین طوطی زنده‌ی نیوزیلند، بوده است.

دانشمندان این پرنده‌ی عجیب را «هراکلس اینکسپکتاتوس» (Heracles Cheapectatus) نام‌گذاری کردند. این نام‌گذاری به دو دلیل انجام گرفت: ابتدا عبارت «هراکلس یا هرکول» که به‌سبب بزرگی پرنده از نام پهلوان اسطوره‌ای یونان باستان گرفته شده و عبارت «اینکسپکتاتوس» که در زبان لاتین به‌معنای غیرمنتظره است و اشاره‌ای به کشف غیرمنتظره‌ی این پرنده غول‌پیکر است. جالب است بدانید دانشمندان قبلا گروهی از طوطی‌های منقرض‌شده را از روی «نلئوس»، پادشاه پیلوس در یونان باستان، نلیپستیتاکوس (Nelepsittacus) نام‌گذاری کرده بودند. این طوطی‌ها با گروهی از پرندگان که از روی پسر نلئوس، نِستور، نام‌گذاری شده بودند، خویشاوندی نزدیکی داشتند. در اساطیر یونان، هرکول، نلئوس و همه پسرانش را به‌جز نستور می‌کُشد.

ورثی به خبرگزاری Gizmodo گفت:

تنها می‌توانیم براساس مقایسه با خویشاوندان مدرنش شکل ظاهری این پرنده را حدس بزنیم. طوطی‌ها پرندگانی باهوش هستند و می‌توانند مسائل را حل کنند. این پرندگان بیشتر گیاه‌خوارانی هستند که از یک یا چند نوع منبع غذایی تغذیه می‌کنند؛ اما طوطی‌هایی که پرواز نمی‌کردند، احتمالا از انواع دانه و تخم میوه‌جات تغذیه می‌کردند.

مارتین استرواندر، پژوهشگری از دانشگاه ایالتی اورگن در ایالات متحده، یافته‌های این پژوهش را متقاعدکننده می‌داند. او در این باره گفت:

برای افراد ناآشنا با «استخوان‌شناسی» شاید این علم شبیه به «فال تُفاله چای» به‌نظر برسد؛ اما نویسندگان این پژوهش متخصص هستند و با دقتی خارق‌العاده شکلِ برآمدگی‌ها و برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های روی استخوان‌ها را بررسی کردند و با مقایسه این ویژگی‌ها با استخوان‌های بی‌شمار موجود در مجموعه‌ی بزرگ موزه‌ی کانتربوری، توانستند تفاوت‌های تیره‌های مهم پرندگان را با همدیگر کشف کنند. این دو استخوان ۶ ویژگی منحصر‌به‌فرد داشتند که فقط طوطی‌ها از آن برخوردار هستند که همین هم به شناسایی این پرنده کمک کرد.

این پرنده احتمالا در اوایل دوران میوسن زندگی می‌کرده است؛ یعنی دورانی که از حدود ۲۳ تا ۱۶ میلیون سال پیش ادامه داشته است. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که این پرنده احتمالا نمی‌توانسته پرواز کند و تنها به خوراکی‌های روی زمین اکتفا می‌کرده؛ اما واضح است دانه و میوه‌ برای سیرکردن پرنده‌ای با این جثه کافی نبوده است.

تصویر هنری از هراکلس اینکسپکتاتوس اثر پُل اِسکُفیلد: موزه‌ی کانتربوری در شهر کرایست‌چرچ نیوزیلند. دیرینه‌شناسان بلندای هراکلس اینکسپکتاتوس را یک متر و وزنش را حدود هفت کیلوگرم تخمین زده‌اند.

آرچر به خبرگزاری فرانسه گفت این پرنده منقار بزرگی داشته که کاملا باز می‌شده و می‌توانسته هر آنچه می‌خواسته ببلعد. ورثی نیز گفت هراکلس احتمالا آخرین فسیلی نیست که به‌‌شکل نامنتظره در سنت‌باسانز کشف می‌شود. پژوهشگران در سال‌های گذشته، بسیاری از پرندگان و حیوانات شگفت‌انگیز را در این منطقه کشف کرده‌اند.  

پروفسور ورثی می‌گوید نیوزیلند به‌دلیل پرندگان غول‌پیکر خود بسیار شناخته شده است. او گفت:

تنها موآ از پرندگان عظیم‌الجثه منطقه نبوده است؛ بلکه غازهای غول‌پیکر و تیشه‌نوک (پرنده‌ی بزرگ‌جثه‌ای از راسته‌ی دُرناسانان) نیز در این زیستگاه‌های جنگلی می‌زیستند‌ و در همین حال، عقابی غول‌پیکر نیز حاکم مطلق آسمان‌ بود.

ورثی نیز مانند دیگر دیرینه‌شناسان بر این باور است که هراکلس پرواز نمی‌کرده و میوه‌ و دانه می‌خورده است؛ اما می‌توانسته پرندگان کوچک را نیز طعمه‌ی خود کند یا حتی گاهی از لاشه‌ی پرندگانی مانند موآ نیز تغذیه کند.

او درادامه گفت:

 بیست سال است که این ذخایر فسیلی را حفاری می‌کنیم و هرساله پرندگان و حیوانات جدیدی را کشف می‌کنیم. تابه‌امروز، هراکلس یکی از چشمگیرترین کشف‌هایمان بوده است؛ اما در این شکی نیست که گونه‌های جانوری غیر‌منتظره‌ی دیگری هنوز هم در این گنجینه‌ی فسیلی وجود دارند که کشف نشده‌اند.  

البته، دراین‌زمینه محدودیت‌هایی هم وجود دارد و تنها با اتکا به یک جفت استخوان نمی‌توان مشخص کرد این پرندگان دقیقا چه زمانی در درخت خانواده‌ی طوطی‌ها پدیدار شدند. باوجوداین، این پژوهش نشان می‌دهد جزایر بزرگ و بدون پستانداران شکارچی می‌توانست موجب ظهور برخی حیوانات بزرگ‌جثه، ازجمله پرندگان عظیم‌الجثه جزایر نیوزیلند شود. ناگفته نماند شاید روزگاری این جزایر، «پارک ژوراسیک دنیای پرندگان» بوده است.