کشف گنجینه‌ای از ردپاهای نئاندرتال‌ها در فرانسه

باستان‌شناسان در فرانسه صدها جای پای فسیل‌شده پیدا کردند که به گروهی از نئاندرتال‌ها تعلق دارد. در کاوش‌های دقیق در محوطه‌ی باستان‌شناسی لِه‌روزل در نورماندی فرانسه که بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ ادامه داشته، ۲۵۷ جاپای فسیل‌شده متعلق به نئاندرتال‌ها کشف شده است. نتایج حاصل از تجزیه‌و‌تحلیل این اطلاعات به‌تازگی در مجله‌ی Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است. از روی این آثار، ۱۴ نئاندرتال شناسایی شدند که بیشتر آن‌ها را نوجوانان و کودکان تشکیل می‌دهند. به‌گفته‌ی پژوهشگران، این جای پاها که قدمت آن‌ها به ۸۰ هزار سال می‌رسد، ابتدا در خاکی گل‌آلود ایجاد و سپس سریعا با ماسه پوشانده و جای پاها با کیفیتی مطلوب حفظ شده است.

جرمی دیوو، از موزه‌ی ملی تاریخ طبیعی پاریس و نویسنده‌ی مقاله می‌گوید این بزرگ‌ترین مجموعه‌ی ردپاهای انسان‌تباران است که در محوطه‌ای واحد پیدا شده است. قبل‌از‌این، تنها ۹ جای پای نئاندرتالی از چهار محوطه کشف شده بود. نویسندگان در مقاله‌ی جدید نوشتند:

ازآنجا‌که جای پاها سریعا پس از ایجاد حفظ شده است، لحظه‌ای از زندگی این گروه ماقبل تاریخی را در خود ذخیره کرده است.

درواقع، فسیل‌های ردپا تصویری نادر و استثنایی از سازمان‌دهی اجتماعی نئاندرتال‌ها ایجاد و شواهدی فراهم می‌کند که از منابع معمولی مانند استخوان‌ها یا ابزارها یا DNA به‌دست نمی‌آید.

حفاری‌های باستان‌شناسی در لِه‌روزل نورماندی فرانسه

ناگفته نماند تعداد ۲۵۷ جای پا زیر ساحل نورماندی در بستر نهری قدیمی پیدا شد که درمجموع، پنج مسیر راه‌رفتن را نشان می‌داد و در آن‌ها دو تا سه جای پای متوالی مربوط به یک فرد بود. بیش از ۴۰ درصد از جای پاها چنان واضح بودند که اطلاعات علمی محکمی نظیر طول کامل پا، آثار واضح انگشتان، علائم گرد پاشنه‌ی پا را دراختیار دانشمندان قرار می‌دادند. نکته‌ی مهم‌تر این است که محوطه‌ی ۹۲ مترمربعی مذکور مکان سکونت نئاندرتال‌ها بوده است و نه محل عبور.

براساس نتایج مقاله اشاره‌شده، هیچ استخوان نئاندرتالی در این محوطه کشف نشد؛ اما در حوالی ردپاها آثار باستان‌شناسی فراوانی دیده می‌شد شامل ابزارهای استخوانی، شواهدی از قصابی حیوانات، گودال‌های آتش و مناطقی که برای ضربه‌زنی چخماق استفاده می‌شد. با تجزیه‌و‌تحلیل آثار و مقایسه‌ی آن‌ها با فسیل‌های نئاندرتال‌هایی که در مناطق دیگر یافت شده بودند، پژوهشگران تأیید کردند این جای پاها متعلق به انسان‌تباران منقرض‌شده است.

افزون‌براین، تجزیه‌و‌تحلیل شکل پاها اطلاعاتی درباره‌ی صاحبان آن‌ها فراهم کرد. پژوهشگران با اندازه‌گیری طول و پهنا و دیگر ویژگی‌های ردپاهای برجای‌مانده توانستند افراد را تشخیص دهند و سن و قد تقریبی آن‌ها را برآورد کنند. حدود ۱۰ تا ۱۴ نفر شناسایی شدند که بیشتر آن‌ها (۹۰ درصد) کودک و نوجوان بودند که در میان آن‌ها، کودکی دوساله نیز وجود داشت. پژوهش‌های گذشته نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها در گروه‌های ۱۰ تا ۳۰ نفره زندگی می‌کردند و یافته‌های جدید نیز از این برآورد حمایت می‌کند. نسبت فراوان کودکان در این گروه غیرمنتظره بود. دیوو گفت:

درواقع، این موضوع تعجب‌آور و درک دلیل آن دشوار است؛ به‌ویژه آنکه داده‌های بسیار کمی درزمینه‌ی اندازه و ترکیب گروه‌های نئاندرتال وجود دارد. ما تنها می‌توانیم فرضیه‌ای مطرح کنیم: شاید بزرگ‌سالان در آن زمان محوطه را ترک کرده بودند. نسبت درخورتوجه کودکان و نوجوانان می‌تواند با مرگ‌و‌میر بیشتر افراد بزرگ‌سال نیز توضیح داده شود. البته در‌حال‌حاضر، غیرممکن است بتوانیم دلیل دقیق چنین ترکیبی را مشخص کنیم.

باید توجه کرد نمی‌توان فقط از روی یک صحنه اطلاعات بسیار زیادی به‌دست آورد. عوامل و شرایطی که درباره‌ی آن‌ها آگاهی نداریم، می‌توانند موجب مشاهدات غیرمنتظره شوند. برای مثال، شاید کودکان به خاک گل‌آلودی که در آن حوالی وجود داشته است، جذب شده باشند؛ درحالی‌که افراد بزرگ‌سال کاری با آن نداشته‌اند. این احتمالی است که در مقاله‌ی جدید در‌ نظر گرفته نشده است.

ردپای فسیل‌شده‌ی یکی از نئاندرتال‌ها که در محوطه‌ی باستان‌شناسی لِه‌روزل در نورماندی فرانسه کشف شده است.

یکی دیگر از جنبه‌های شگفت‌آور این مطالعه آن است که شاید نئاندرتال‌ها در مقایسه با تصور ما از قامت بلندتری برخوردار بودند. طبق برآوردهای معمول، متوسط قد نئاندرتال‌های مرد حدود ۱۶۶ سانتی‌متر و نئاندرتال‌های زن ۱۵۴ سانتی‌متر بوده است؛ اما اندازه‌گیری ردپاهای کشف‌شده در لِه‌روزل نشان می‌دهد برخی از نئاندرتال‌ها کاملا قدبلند بوده‌اند؛ به‌ویژه پژوهشگران ردپاهایی نسبتا بزرگی را پیدا کردند که احتمالا متعلق به نئاندرتالی با قد ۱۷۵ تا ۱۹۰ سانتی‌متر بوده است. اگرچه اندازه‌گیری استخوان‌های نئاندرتال‌ها نسبت‌به ردپاها که تحت‌تأثیر عوامل زمین‌شناسی قرار می‌گیرند و به‌مرور زمان تغییر پیدا می‌کنند، شاخص معتبرتری است.

با توجه به همه‌ی این موارد، می‌توانیم صحنه را به‌شکل ۸۰ هزار سال پیش تجسم کنیم: این محوطه که اکنون ساحل است، زمانی دشتی دارای پوشش گیاهی و درختان بود و دریا که اکنون هم‌مرز با محوطه است، بسیار از آن دورتر بود. این محوطه با صخره‌ای محاصره شده بود که هنوز‌هم وجود دارد و از این جامعه‌ی کوچک دربرابر شرایط آب‌و‌هوایی نامساعد محافظت می‌کرد. ازلحاظ فعالیت‌های روزمره نیز نئاندرتال‌ها مشغول ساخت ابزارهای سنگی و بریدن لاشه‌های حیوانات بودند. دیوو گفت:

در‌حال‌حاضر، ما نقش کودکان را در این فعالیت‌ها نمی‌دانیم و توزیع فعالیت‌ها براساس سن افراد موضوع پژوهش‌های آینده‌ی ما خواهد بود.

تصویر کودکان و نوجوانانی که در حال دویدن در اطراف هستند (ایجاد ردپا روی گل‌ها درحالی‌که والدین آن‌ها دورتر مشغول کارهای روزانه‌اند)، با دانسته‌هایمان از نئاندرتال‌ها سازگار است و از دیدگاه قدیمی که آن‌ها را افرادی بی‌استعداد و خشن تصویر می‌کند، بسیار متفاوت است. این انسان‌تباران ازنظر اجتماعی پیچیده بودند و به اعضای نیازمند خود کمک می‌کردند.

این موضوع که چرا نئاندرتال‌ها حدود ۴۰ هزار سال پیش ناپدید شدند، همچنان راز است؛ اما ما درحال نزدیک‌تر‌شدن به پاسخ هستیم؛ حتی اگر به‌اندازه‌ی یک قدم فسیل‌شده در هر زمان باشد.