کشف کهن‌ترین غارنگاره‌های‌ جهان با ۴۴ هزار سال قدمت

غاره‌نگاره‌ای ۴۴ هزار ساله در کشور اندونزی شمایل جانورسانِ اساطیری را در یک منظره‌‌ی شکار به تصویر کشیده است. به گفته‌ی باستان‌شناسان، این غارنگاره‌ یا نقوش هنر غاری که تصاویری از شکار یک گاومیش و گراز را نشان می‌دهد، قدیمی‌ترین نمونه‌‌ «هنر روایتی» جهان محسوب‌ می‌شود. دانشمندان غارنگاره‌های جزیره سولاوسی اندونزی را حدود ۴۴ هزار سال قدمت‌گذاری کرده‌اند.

این نقاشی غار که ۴ و نیم متر طول دارد، شمایلی شبیه به انسان با رنگ‌های قهوه‌ای و قرمز نشان می‌دهد که در حال شکار حیوانات هستند. پیش از این، هنرهای سنگی که در محوطه‌های باستانی اروپا با قدمت ۱۴ هزار تا ۲۱ هزار سال کشف شده بودند، قدیمی‌ترین اشکال هنر روایتی جهان محسوب‌ می‌شدند. حال، دانشمندان می‌گویند که نقاشی‌های غار سولاوسی این تاریخ را با اختلاف فاحشی به عقب برده‌اند.

آدام بروم،‌ باستان‌شناسی از دانشگاه گریفیث در شهر بریزبین، استرالیا که اخیر نتایج یافته‌های خود و همکارانش را در نشریه علمی نیچر منتشر کرده، در این خصوص گفت:

قبلا هیچ‌وقت چنین چیزی ندیده بودم. درواقع قبلا صدها محوطه باستانی با آثار هنر سنگی را در این منطقه مشاهده کرده بودیم، اما هیچ‌وقت یک صحنه شکار را ندیده بودیم.

سایر پژوهشگران نیز این کشف را مهم قلمداد کرده و گفته‌اند که این نقوش حیوانات درواقع قدیمی‌ترین آثار «هنر فیگوراتیو» شناخته شده در جهان محسوب می‌شوند. هنر فیگوراتیو به آثاری گفته می‌شود که اشکالی از دنیای واقعی را به تصویر می‌کشند. در مقابل، هنر روایتی به اشکالی از هنر اطلاق می‌شود که صحنه‌ یا ماجرایی را شرح می‌دهند. در همین حال، سایر پژوهشگران هنوز نسبت به روایی بودن غارنگاره‌ سولاوسی کاملا قانع نشده‌اند. درواقع، به عقیده‌ی این پژوهشگران، نقاشی‌های غار سولاوسی ممکن است مجموعه‌ای از نقاشی‌ها باشد که طی هزاران سال نقاشی شدند. پُل پتیت، باستان‌شناس و متخصص هنرهای سنگی در دانشگاه دورام، انگلستان می‌گوید که نسبت به اینکه این نقاشی غار صحنه‌ای را وصف کرده باشند کاملا تردید دارد.

نقاشی‌های غار لاسکو در جنوب غربی فرانسه با ۱۷ هزار سال قدمت به وضوح صحنه‌های روایتی را نشان می‌دهند

پابلو پیکاسو پس از بازدید از غار مشهور «لاسکو» در درهّ‌ی دوردون گفته بود: «آنان همه‌چیز را اختراع کرده بودند.» این محوطه‌ی باستانی در سال ۱۹۴۰ کشف شده بود و در آن نگاره‌ها و نقوشی از شمایل صدها حیوان به چشم می‌خورد که حدود ۱۷ هزار سال قدمت‌گذاری شدند. این غارنگاری‌های به‌همراه نقاشی‌های غار دیگر در نقاط مختلف اروپا، همواره به‌عنوان اولین آثار هنر روایتی جهان محسوب می‌شدند. پس از این کشف‌ها در دهه‌های گذشته، باستان‌شناسان حتی نقاشی‌های غاری کهن‌تر از جمله نقاشی‌های مشهور «غار شووه» در فرانسه و «ال کاستیلو» در اسپانیا را کشف کردند که به ترتیب حدود ۳۰ هزار و ۴۰ هزار سال قدمت‌گذاری شدند و در این غارها نیز نقوشی از حیوانات و گاها اشکالی نمادین به چشم می‌خوردند.  

بسیاری از پژوهشگران عقیده داشتند هنرهای سنگی که بعدا در آفریقا، استرالیا و آسیا کشف شدند نسبت به آثار اروپایی قدمت کمتری دارند. اما باید در نظر داشت که چنین آثار هنری به دشواری تاریخ‌گذاری می‌شوند، چرا که این آثار با مواد خامی از جمله زغال چوب نقاشی می‌شدند که قدمت‌شان از خود نقاشی نیز بیشتر است. با این حال، دانشمندان از جمله بروم هنگامی که یافته‌های خود از غارنگاری‌های جزایر سولاوسی و بورنئو (به‌ترتیب در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸) را گزارش دادند و اعلام کردند که این آثار هنری بیش از ۴۰ هزار سال قدمت دارند، ولوله‌ای در دنیای باستان‌شناسی به پا کردند. به این ترتیب این نقاشی‌ها هم‌زمان یا شاید قدیمی‌تر از نقاشی‌های غاری بودند که در عصر یخبندان در اروپا خلق شده بودند.

تصویر این حیوانات در کنار شمایل دیگری شبیه به انسان اما با برخی مشخصه‌های حیوانی مانند دُم یا خرطوم به چشم می‌خوردند. در یکی از این نقاشی‌های غار، انسان‌ها با نیزه یا چیزی شبیه به طناب تصویر شدند که گاومیشی را به دام انداخته‌اند. پژوهشگران این نقاشی‌ها را نمونه‌هایی از «تریان‌تروپی (Therianthropy)» یا «دگرپیکری انسان» دانسته‌اند. بدین ترتیب، این غارنگاره‌ها نشان می‌دهد که انسان‌های اولیه ساکن جزیره‌ سولاوسی توانایی تصور اشیایی را داشتند که در دنیای واقعی وجود نداشتند. بروم که هنوز از آنچه در این نقاشی‌ها به تصویر کشیده شده اطمینان ندارد، می‌گوید ظاهرا باید با یک صحنه‌ی شکار البته با مفاهیمی اساطیری یا ماورا طبیعی سروکار داشته باشند.

یکی از نقوش غار در جزیره سولاوسی اندونزی که یک گاومیش را به تصویر کشیده است

قدیمی‌ترین نمونه از چنین آثار هنری مربوط به «مجسمه‌ مرد شیرنما» یا «هولشتاین‌اشتادل» در آلمان است که ۴۰ هزار سال قدمت‌گذاری شده است. اگرچه برخی پژوهشگران گفته‌اند که این مجسمه‌ عاجی ممکن است قدمت کمتری داشته باشد. نقاشی مشهور «منظره‌ چاه» در غار لاسکو که مردی با سَر پرنده‌ (نقاب ‌به ‌چهره) را در کنار گاومیش یا نیاگاو نشان می‌دهد ۱۷ هزار سال قدمت دارد. این نقاشی غار، قدیمی‌ترین اثر هنر سنگی اروپا محسوب می‌شود که صحنه‌ای را روایت می‌کند.

آلیستر پایک، باستان‌شناسی از دانشگاه ساوتهمپتون، انگلستان می‌گوید:

 همیشه فرض بر این بوده که آثار هنر فیگوراتیو در اروپا به وجود آمدند، اما یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که این آثار هنری در اروپا خلق نشدند.

با این حال، او خاطر نشان می‌کند که پژوهشگران تنها بخش کمی از نقوش حیوانات را قدمت‌گذاری کرده‌اند و ممکن است که نقوش تریان‌تروپی با قدمتی‌ حتی بیشتر نیز وجود داشته باشد. پتیت نیز می‌گوید، در سایر نقاط جهان از جمله اروپا، آفریقا و آمریکای شمالی، به تصویر کشیدن شمایل انسان در کنار حیوانات تا حدود ۱۰ هزار سال قبل رواج پیدا نکرده است. بنابراین او عقیده دارد که بدون تاریخ‌گذاری نیز می‌توان اطمینان داشت که نقوش انسان‌ها از نقوش دیگر قدمت کمتری دارند. آبرت نیز عقیده دارد که نقوش حیوانات و تریان‌تروپی‌ها در یک زمان نقاشی شدند. درواقع، این نقاشی‌ها دارای رنگ‌ها و هوازدگی‌های یکسانی هستند و همچنین، قدمت تمامی هنرهای غار منطقه به یک دوره بازمی‌گردد.  

نقاشی مشهور «منظره‌ چاه» که مردی با سَر پرنده‌ (نقاب ‌به ‌چهره) را در کنار گاومیش یا نیاگاو نشان می‌دهد

برونو دیوید، باستان‌شناسی از دانشگاه موناش در ملبورن، استرالیا، با تفسیر آبرت موافق است. با این وجود، او عقیده دارد که بهتر است رنگ‌های به کار رفته در نقوش حیوانات و تریان‌تروپی‌ها را تجزیه‌وتحلیل کرد تا از یکسان بودن این رنگ‌ها اطمینان حاصل کرد.

دیوید می‌گوید:

در صورتی که این نقاشی غار بیش از ۴۴ هزار سال قدمت داشته باشد، می‌تواند به این معنا باشد که انسان‌های اولیه‌ای که به جنوب شرقی آسیا مهاجرت کردند، ظرفیت خلق نقاشی‌های نمادین و هنر روایتی را داشته‌اند.