انسان‌های اولیه در آفریقا با گونه‌ای اسرارآمیز و منقرض‌شده تلاقی پیدا کرده‌اند

تقریبا ۶ میلیارد انسان روی زمین زندگی می‌کنند که اجداد اخیر آن‌ها از آفریقا منشا نگرفته‌اند. آن‌ها حدود ۱ تا ۲ درصد از ژنوم خود را از نزدیک‌ترین گونه‌ی منقرض‌شده‌ی خویشاوند انسان یعنی نئاندرتال‌ها به ارث برده‌اند. اهالی آسیای شرقی و اقیانوسیه همچنین بخش کمی از تبار خود را از انسان‌تبار دنیسووا، یکی دیگر از خویشاوندان نزدیک انسان خردمند به ارث برده‌اند.

مطالعه‌ی جدیدی که در مجله‌ی Science Advances منتشر شده است، نشان می‌دهد انسان‌های اولیه‌ای که در آفریقا زندگی می‌کردند، ممکن است با انسان‌تباران باستانی آمیخته شده باشند. انسان‌تباران باستانی از گونه‌های منقرض‌شده‌ی خویشاوند گونه‌ی انسان خردمند بوده‌اند. تلاقی در خارج از آفریقا پس از این اتفاق افتاده است که اجداد انسان خردمند در خارج از آفریقا و در محیط‌های جدید گسترش پیدا کردند. در آنجا بوده است که آن‌ها با نئاندرتال‌ها و انسان‌تباران دنیسووا رابطه‌ی جنسی برقرار کردند. نتایج مطالعه‌ی جدید، منجر به اکتشافات جدید شده است. مطالعات ژنتیکی اولیه درمورد مردم سرتاسر جهان نشان داده است که پراکنش کنونی ما نتیجه‌ای از یک مهاجرت به خارج از آفریقا بوده است که حدود ۱۰۰ هزار سال پیش رخ داده است اما شناسایی تبار نئاندرتال و دنیسووا در اوراسیایی‌های مدرن، مسائل را پیچیده کرده است.

انسان رودزیایی نمونه‌ای یک انسان خردمند باستانی

ما هنوز فکر می‌کنیم که بخش عمده‌ی (بین ۹۲ تا ۹۸/۵ درصد) تبار ژنتیکی مردمی که امروزه در آفریقا زندگی نمی‌کنند، درواقع از گسترش انسان‌های باستانی در خارج از آفریقا منشا گرفته است. اما اکنون می‌دانیم که بخش باقیمانده ژنوم از گونه‌ی باستانی آمده است که اجداد آن صدها هزاران سال قبل از این خروج، سرزمین آفریقا را ترک کردند.

چه اتفاقی در آفریقا رخ داده است؟

با در دسترس قرار گرفتن ژنوم انسان‌های باستانی و مدرن در خارج از آفریقا، بینش‌هایی درمورد تلاقی بین جمعیت‌های مختلف انسان‌های باستانی حاصل شده است. محیط‌های سرد و خشک اوراسیا ازنظر حفظ DNA، نسبت‌به محیط‌های گرم و مرطوب آفریقا بهتر عمل می‌کنند. با دسترسی به اطلاعات بیشتر، درک ما از رابطه‌ی بین اجداد انسان باستانی درون آفریقا و ارتباط آن‌ها با انسان خردمند باستانی درحال عمیق‌تر شدن است.

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد قبل از گسترش اصلی انسان‌ها به خارج از قاره‌ی آفریقا، در این قاره گروه‌هایی از انسان‌ها زندگی می‌کردند که در مناطق مختلفی از این سرزمین پراکنده بودند و بسیاری از این گروه‌ها در تبار مردمی که امروزه در آفریقا به سر می‌برند، سهم داشته‌اند. علاوه‌براین، اکنون به‌نظر می‌رسد که جریان ژنتیکی از یکی از تبارهای انسان خردمند باستانی به جوامع انسان خردمند وجود داشته است. یکی از احتمالات برای اتفاق افتادن چنین وضعیتی، آن است که افرادی که در خارج از آفریقا گسترش یافته بودند، با نئاندرتال‌ها رابطه‌ی جنسی برقرار کرده و سپس مجددا به آفریقا برگشته باشند. درواقع، این مسئله در مطالعه‌ای که اخیرا منتشر شده، نشان داده شده است.

انسان خردمند (چپ) درمقایسه‌با نئاندرتال‌

مقاله‌ی جدید، شواهدی را فراهم می‌کند که نشان می‌دهد ممکن است جریان ژنی بین اجداد مردمان غرب آفریقا و یک انسان‌تبار باستانی اسرارآمیز رخ داده باشد. پژوهشگران، DNA نئاندرتال‌ها و انسان‌تبار دنیسووا را با DNA چهار جمعیت معاصر در غرب آفریقا مقایسه کردند. آن‌ها برای توضیح ارتباطات بین انسان‌تباران باستانی و آفریقایی‌های مدرن، یک مدل ریاضی ایجاد کردند. نتایج نشان می‌داد که ۶ تا ۷ درصد از ژنوم مردمان غرب آفریقا، منشا باستانی دارد. اما این اجداد، نئاندرتال‌ها یا دنیسوواها نبوده‌اند. مدل آن‌ها نشان می‌دهد که تبار دیگر از جمعیتی باستانی آمده است که درحال حاضر ژنومی برای آن در دست نداریم. این جمعیت ناشناخته احتمالا بین ۳۶۰ هزار تا ۱/۰۲ میلیون سال پیش، از اجداد انسان‌ها و نئاندرتال‌ها جدا شده است. این اتفاق، قبل از رویداد جریان ژن اتفاق افتاده که DNA نئاندرتال‌ها را حدود ۴۳ هزار سال پیش به غرب آفریقا بازگردانده است؛ اگرچه تاریخ مذکور می‌تواند بین صفر تا ۱۲۴ هزار سال پیش متغیر باشد.

براساس تاریخ مشخص‌شده، گونه‌ی ناشناخته نیز در عصری مانند نئاندرتال‌ها زندگی می‌کرده ولی احتمالا در جریان ۱۰۰ هزار سال گذشته در آفریقا حضور داشته است. توضیح دیگر آن است که انسان‌تبار باستانی در خارج از آفریقا وجود داشته و قبل از اینکه مهاجران مجددا به آفریقا برگردند، با آن‌ها تلاقی پیدا کرده است. اگرچه پژوهشگران تجزیه‌وتحلیل گسترده‌ای را انجام داده‌اند که تحت‌تأثیر روش خاص بررسی داده‌ها یا فرایندهای ژنتیکی دیگر نیست، درمورد نتایج مطالعه‌ی خود محتاط هستند. آن‌ها خواستار تجزیه‌و‌تحلیل بیشتر DNA باستانی و معاصر از جمعیت‌های متنوعی از آفریقا شدند. با‌این‌حال، پژوهش مذکور نیز به مجموعه پژوهش‌های دیگری که نشان‌دهنده‌ی تلاقی بین گونه‌های مختلف اجدادی ما است، اضافه می‌شود.