گونه‌های جانوری چه مدت روی زمین دوام می‌آورند؟
وال آبی سحرآمیز تقریبا حدود ۴/۵ میلیون سال بر دریاها حکمرانی می‌کند؛ درحالی‌که نئاندرتال‌ها، تنها در چندصدهزار سال ناپدید شدند. آیا این موجودات نماینده‌ی کل موجودات روی زمین هستند؟ چه مدت طول می‌کشد تا هرکدام از گونهها منقرض شوند؟
پاسخ به این پرسش‌ها با تصوراتمان فاصله دارد. به‌دلیل نابودی زیستگاه‌ها و تغییرات اقلیمی و مجموعه‌ای از معیارهای دیگر، گیاهان و جانوران بسیار سریع‌تر در حال ناپدید شدند هستند؛ اما معیارهای تأثیرگذار دیگری هم بر این روند وجود دارد. برخی کارشناسان معتقدند ما در ششمین رویداد انقراض انبوه زندگی می‌کنیم؛ ولی حتی در دوره‌های آرام‌تر تاریخ زمین هم شرایط به انواع گونهها وابسته است.
براساس مقاله‌ای در مجله‌ی People & the planet، مدت بقای پستانداران یک تا دومیلیون سال تخمین زده می‌شود. بااین‌حال، میانگین یادشده لزوما شامل کل دوره‌های زمین‌شناسی و تمام پستانداران نیست. میانگین بقای پستانداران دوره‌ی سنوزوئیک (۶۵ میلیون سال پیش تاکنون) به ۳/۲۱ میلیون سال می‌رسد؛ به‌طوری‌که براساس پژوهش مجله‌ی Integrative Zoology در سال ۲۰۱۳، پستانداران بزرگ‌تر بیشتر از پستانداران کوچک دوام آوردند. برای بی‌مهرگان مدت بقا به‌طور میانگین بین پنج تا دَه‌میلیون سال است.
این نکته را مدنظر قرار دهید که آمار یادشده پیوسته هستند و کارشناسان بر سر میانگین زمانی دوام گونهها در هر دسته توافق ندارند. سوابق فسیلی نشان می‌دهد گونهها چه زمانی ظهور کردند و چه زمانی ناپدید شدند؛ اما به‌دلیل شرایط بی‌نقص برای شکل‌گیری فسیل‌ها، حاشیه‌ی خطای زیادی دارند؛ زیرا این شرایط همیشه برای تمام گونهها برقرار نیست. افزون‌براین، آمار به‌دست‌آمده درباره‌ی بقای گونهها چندان سودمند نیستند.
استوارت پیم، کارشناس پیشتاز در زمینه‌ی انقراض و بوم‌شناس دانشکده‌ی محیطی دانشگاه دوک، ترجیح می‌دهد انقراض را از دیدگاه آمار مرگومیر روزانه یا ماهانه یا سالانه‌ی گونهها بررسی کند. وی می‌گوید:
بررسی آمار مرگومیر آسان‌تر است؛ زیرا بسیاری از گونهها بیشتر عمر می‌کنند و برخی گونهها کمتر؛ به‌همین‌دلیل، میانگین بقا کمک چندانی نمی‌کند.
نرخ مرگومیر گونهها یا نرخ انقراض پس‌زمینه هم آماری پیوسته است. پیم عدد انقراض (عددی که دوره‌های انقراض انبوه را پوشش می‌دهد) را برابر با انقراض یک گونه به‌ازای یک‌میلیون گونه در سال قرار می‌دهد؛ درنتیجه اگر یک‌میلیون گونه روی زمین وجود داشتند، هرسال یکی از گونهها منقرض شده‌اند. برای مثال، براساس پژوهش مجله‌ی PLOS biology، درحال‌حاضر ۸/۷ میلیون گونه روی کره‌ی زمین وجود دارند. بااین‌حال طبق دیگر تخمین‌ها، گونهها با سرعت ۰/۱ گونه در هر میلیون سال از بین می‌روند.
سرعت انقراض فعلی بسیار بیشتر از آمار مربوط به گذشته است؛ به‌طوری‌که می‌تواند هزار برابر بیشتر از تخمین سرعت انقراض پس‌زمینه‌ی پیم باشد. بااین‌حال به‌گفته‌ی تیرا کوری، دانشمند ارشد مرکز گوناگونی بیولوژیکی ارگان، تمام دانشمندان درباره‌ی افزایش سرعت انقراض توافق ندارند. برخی دانشمندان سرعت انقراض فعلی را صد برابر بیشتر و برخی دیگر دَه‌هزار برابر بیشتر تخمین زده‌اند. دلایل مختلفی برای تفاوت تخمین‌ها وجود دارد. کوری معتقد است: «نرخ انقراض به تعداد گونه‌های روی زمین و سرعت انقراض آن‌ها وابسته است و هیچ‌کس پاسخ این پرسش‌ها را نمی‌داند.»
تقریبا ۹۰ درصد از گونه‌های زنده (اغلب حشرات) گم‌نام هستند. پیم معتقد است اگر پژوهشگران از وجود این گونهها آگاه نباشند، طبیعتا از زمان انقراض آن‌ها نیز اطلاعی نخواهند یافت. مشکل دیگر تعیین زمان مرگ دقیق گونهها است. محاسبات زمانی پیچیده‌تر می‌شوند که برخی گونهها در حیات‌وحش منقرض می‌شوند؛ اما در باغ‌‌وحش‌ها به حیات خود ادامه می‌دهند. همچنین کارشناسان معتقدند سرعت انقراض کنونی بسیار سریع است. پیم می‌گوید:
گونهها به‌سرعت خود را تطبیق می‌دهند؛ ولی درنهایت خوش‌اقبالی آن‌ها به‌پایان می‌رسد و از تطبیق با محیط جا می‌مانند و نابود می‌شوند.
نظرات