۱۰ کشف جالب از دایناسورها در سال ۲۰۲۰

حدود ۶۶ میلیون سال قبل دایناسورها منقرض شدند؛ اما اسرار بسیاری از آن‌ها هنوز سر‌به‌مهر است. این مقاله به ۱۰ کشف خارق‌العاده از دایناسورها مربوط است؛ از گونه‌های تازه‌پیدا‌شده تا تجزیه‌و‌تحلیل تخم‌ها و حتی حذف برخی از گونه‌ها.

دانشمندان سال‌ها فکر می‌کردند اسپینوزوروس شناگر است. برای اثبات این ادعا، آنان جز چند فسیل نفیس مدرک دیگری نداشتند. گفتنی است کامل‌ترین نمونه‌ی آن‌ها در بمباران متفقین علیه آلمان در جنگ‌ جهانی دوم از بین رفته بود. اکنون با تجزیه‌و‌تحلیل دم اسپینوزوروس مشخص شد دم پهن این دایناسور شبیه پارویی برای شناگر عمل می‌کند. یافته‌های این تحقیق ماه آوریل در مجله‌ی Nature منتشر شد. نزار ابراهیم، نویسنده‌ی ارشد این مطالعه و دیرینه‌شناس دانشگاه دیترویت میریس، در بیانیه‌ای گفت: «این کشف میخی بر تابوت این ایده است که می‌گویند دایناسورهای غیرپرنده هرگز به قلمرو آبزیان حمله نکرده‌اند. این دایناسور (اسپینوزوروس) به‌طور‌فعال در عمق آب به‌دنبال طعمه بود، نه اینکه در آب‌های کم عمق بایستد و منتظر ماهی باشد.

دانستن اینکه دایناسورهای گیاه‌خوار دقیقاً چه چیزی خورده‌اند، دشوار است. برگ‌ها و سایر موادگیاهی به‌خوبی حالت فسیلی به‌خود نمی‌گیرند؛ حتی اگر مواد آلی باستانی به‌خوبی حفظ شوند، دانستن این موضوع داشوار است که دایناسور آن را خورده باشد. شاید هم این مواد به‌طورتصادفی در‌کنار هم فسیل شده باشند.

کشف فسیل نودوسورید با دستگاه گوارشی که به‌خوبی حفظ شده، به روشن‌شدن راز‌و‌رمزهای تغذیه کمک کرده است. محققان محتویات فسیل‌شده‌ی این جانور ۱۱۲ ساله را تجزیه‌و‌تحلیل کردند و بدین‌نتیجه رسیدند دایناسور نودوسوریدی فسیل‌شده‌ای به‌نام Borealopelta Markmitchelli سرخس‌خوار بوده است. این مطالعه ماه ژوئن در مجله‌ی Royal Society Open Science منتشر شد.

طول Markmitchelli برابر با ۱۸ فوت (۵/۵ متر) بود و تنها انواع خاصی از سرخس‌ها را می‌خورد و ظاهراً برگ‌ها را به ساقه و شاخه‌ها ترجیح می‌داد. همچنین، این دایناسور سنگ‌هایی به‌اندازه‌ی بین نخود و انگور به‌نام گاسترولیت داشت که احتمالاً به‌کمک آن مواد‌غذایی را هضم می‌کرد.

قبل از اینکه دایناسورهای گردن‌بلند تیتانوسور بزرگ شوند، آیا آن‌ها بچه‌های کوچک شاخ‌دار بودند؟ تحقیقی که ماه آگوست در مجله‌ی Current Biology منتشر شد، نشان می‌دهد کشف جنین نادر دایناسور تیتانوسور در آرژانتین حاکی از آن است که این بچه‌های کوچک و موذی شاخ کرگدنی‌مانند روی پوزه‌ی خود داشتند که تا بزرگ‌سالی آن را از دست می‌دادند. هنوز اطلاعاتی در دست نیست که آیا والدین عظیم‌الجثه‌ی این دایناسور کوچک ۸۰ میلیون سال قبل، واقعا فکر می‌کردند این شاخ زیبا است؟ البته ممکن است کودک از آن برای بیرون‌آمدن از پوسته‌ی خود استفاده کند.

در تحقیقی که نتایجش ماه ژوئن در مجله‌ی Nature منتشر شد، از کشف اولین تخم دایناسوری صحبت شده که ممکن است پوسته‌ای نرم داشته باشند. محققان تخم‌های باستانی دو گونه از دایناسورها را کشف کردند: ۱. دایناسور شاخدار Protoceratops که در دوره‌ی کرتاسه زندگی می‌کردند؛ ۲. دایناسور Sauropodomorph گردن‌بلند موسوروس که در دوره‌ی تریاس زندگی می‌کردند.

در مطالعه‌ای جداگانه از مجله‌ی Nature، گروه دیگری از دانشمندان در قطب جنوب تخم پوسته‌ی نرمی ۶۸ میلیون ساله از موسوسار پیدا کردند که درواقع، دایناسور نیست؛ بلکه هیولایی دریایی خزنده است که در دوران دایناسورها زندگی می‌کرده است. برای محققان هنوز معما است این تخم موسوسار که به‌اندازه‌ی توپ فوتبال است، در آب یا مانند لاک‌پشت در زمین خشک گذاشته شده است.

تیرانوسوروس‌رکس پسرعموی تازه‌ای پیدا کرده است که نامی ترسناک دارد: «دروگر مرگ». این دایناسوری است که در‌حال‌حاضر در آلبرتای کانادا قرار دارد. این جانور ۷۹/۵ میلیون ساله قدیمی‌ترین تیرانوسوروس ثبت‌شده در آمریکای‌شمالی است. همچنین، در ۵۰ سال گذشته اولین‌بار است که دایناسور جدیدی از گونه‌ی تیرانوسوروس در کانادا کشف و ثبت می‌شود.

جاردووریس، دانشجوی دکتری دیرینه‌شناسی دانشگاه کالگری در آلبرتا و محقق اصلی این تحقیق، به لایوساینس گفت: «این دایناسور قطعاً حیوانی کاملاً با ابهت و تقریباً ۸ فوت (۲.۴ متر) بلند بود.» «دروگر مرگ» برجستگی‌های عمودی منحصر‌به‌فردی داشت که از چشمانش در امتداد پوزه‌ی بالایی ادامه داشت. دانشمندان هنوز نمی‌دانند چرا باید جانوری گوشت‌خوار این برجستگی‌ها را داشته باشد.

یک قطعه کهربای ۹۹ میلیون ساله از میانمار (برمه سابق) با جمجمه‌ای مرموز خبرساز شد که در داخلش به‌خوبی محافظت شده است. محققان بر این باورند این کوچک‌ترین دایناسور کشف‌شده‌ی دنیا است. این دایناسور پرنده‌مانند حدود ۱۰۰ دندان تیز و ریز دارد و وزن آن فقط ۰/۰۷ اونس (۲ گرم) است؛ حدود وزن اسکناس‌های دو‌دلاری!

دانشمندان با تجزیه‌و‌تحلیل قراردادن نمونه‌های بیشتر از این جانور می‌گویند این دایناسور نیست؛ بلکه مارمولک است؛ در‌نتیجه، مطالعه‌ی اصلی و اولیه‌ی آن پس گرفته شد. حتی در‌صورت باطل‌شدن تحقیق اصلی، محققان از این کشف عجیب‌و‌غریب بسیار هیجان‌زده هستند. محقق اصلی این مطالعه، Jingmai O'Connor، پیش از این مطالعه، استاد ارشد دیرینه‌شناسی مهره‌داران در آکادمی چین‌ساینس بود. اکنون، آکادمی چین‌ساینس موزه‌ی فیلد تاریخ طبیعی شیکاگو است.

درحال‌حاضر، تنها دو جنین تیرانوسور کشف‌شده در‌حال‌بررسی و بسیار کوچک هستند. این درنده ابتدا با جمجمه‌ای به‌اندازه‌ی یک موش شروع تکامل کرد. فسیل‌های این نوزدان ریز پنچه‌ی انگشت‌های پای کشف‌شده در آلبرتا و استخوان فک کشف‌شده در مونتانا را شامل می‌شود. گریگوری فونستون، محقق ارشد تحقیق در دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند، ماه اکتبر به لایوساینس گفت: «این یافته‌ها فوق‌العاده نادر و اولین نمونه از این نوع در جهان هستند. تیرانوسورهای نوجوان از هر نوع به‌ندرت نادر هستند و تاکنون، استخوانی پیدا نکرده‌ایم که گمان کنیم ممکن است جنین باشد.»

آیا گونه‌ی Nanotyrannus وجود دارد؟ محققان می‌گویند برخی از بقایای تیرانوسور به تیرانوسور پیگمی به‌نام Nanotyrannus تعلق دارد؛ درحالی‌که برخی دیگر از آن‌ها بقایای نوعی از Tyrannosaurus rexs است. بیشتر محققان باور دارند وجود Nanotyrannus کاملاً منتفی نیست؛ بنابراین تا زمانی‌که شواهد بیشتری گردآوری نشود، احتمال واقعی‌بودن این جانور وجود دارد.

• در مطالعه‌ی ماه ژانویه که یافته‌هایش در مجله‌ی ساینس‌ادوانس منتشر شد، دو نمونه‌ی معروف تیرانوسوروس، ملقب به جین و پیتی را مطالعه شدند. با تجزیه‌و‌تحلیل استخوان‌ها مشخص شد جین و پیتی فقط ۱۳ و ۱۵ سال دارند و استخوان‌هایشان به‌سرعت رشد می‌کنند؛ دقیقاً مانند یک نوجوان.
• در مطالعه‌ی ماه ژوئن که نتایجش در ژورنال PeerJ منتشر شد، ۴۴ نوع مختلف تی‌رکس بررسی و مراحل رشد گونه‌ها تجزیه‌و‌تحلیل شدند. تی‌رکس‌های نوجوان کاملاً در منحنی‌های رشد قرار می‌گیرند. این امر نشان‌می‌دهد Nanotyrannus تی‌رکس است و نه گونه‌ای جداگانه.

سرانجام، دانشمندان درحال‌بررسی دو فسیل معروف از دایناسور‌ها هستند. این به‌اصطلاح «دایناسورهای دوئل‌کننده» فسیل کامل‌ترین Tyrannosaurus rex و Triceratops هستند که کشف شده‌اند. دانشمندان بر این باورند که ممکن است در زمان مرگ این دو دایناسور در حال دوئل بوده‌اند. دو فسیل دایناسورها با معامله‌ای ۶ میلیون دلاری به موزه علوم طبیعی کارولینای‌شمالی راه پیدا کردند.

در سال ۲۰۰۶، شکارچیان آماتور فسیل‌ها در مونتانا دایناسورهای دوئل‌کننده را کشف کنند؛ اما نتوانستند آن‌ها را بفروشند. حتی در سال ۲۰۱۳ نیز موفق شدند آن‌ها را بفروشند و سرانجام صاحبان زمینی که فسیل‌ها در آنجا کشف شد، مدعی وجود آن‌ها شدند. درهر‌حال، اکنون دایناسورهای دوئل ۶۷ میلیون ساله در نمایشگاهی خارق‌العاده برای مردم و دانشجویان به‌نمایش گذشته شده‌اند و دانشمندان نیز مشغول مطالعه روی آن‌ها هستند.

دایناسور تازه‌کشف‌شده‌ی نوک‌اردکی به‌نام Ajnabia odysseus در جایی پیدا شد که نباید باشد. مطالعه‌ی ماه نوامبر نشان می‌دهد فسیل‌های این دایناسور در مراکش کشف شده است. نیکلاس لونگریچ، محقق ارشد تحقیق در دانشگاه بات، در بیانیه ای گفت: «این کاملاً بی‌محل است؛ مانند یافتن کانگورو در اسکاتلند!» نوک‌اردکی در آمریکای‌شمالی تکامل یافت و بعدها به آمریکای‌جنوبی و آسیا و اروپا راه یافت. ناگفته نماند آفریقا ۶۶ میلیون سال پیش و در اواخر دوران کرتاسه، زمانی‌که A. odysseus زنده بود، آفریقا قاره‌ای جزیره‌ای بود. چگونه به آنجا رسیده است؟