گردوغبار سیارک کشف‌شده در دهانه‌ای برخوردی، پرونده انقراض دایناسورها را می‌بندد

پژوهشگران بر این باورند که پرونده‌ی علت مرگ دایناسورها را بسته‌اند و به‌طور قطعی، انقراض دایناسورها را با سیارکی که ۶۶ میلیون سال پیش به زمین برخورد کرد، ارتباط داده‌اند. این نتیجه‌گیری که در ساینس‌دیلی گزارش شده است، مبتنی‌ بر یافتن قطعه‌ی مهمی از شواهد، یعنی گرد‌و‌غبار سیارک درون دهانه برخوردی است.

مرگ بر اثر برخورد سیارک به‌ جای مجموعه‌ای از فوران‌های آتشفشانی یا بلایای طبیعی دیگر، فرضیه‌ی اصلی انقراض دایناسورها از دهه‌ی ۱۹۸۰ بوده است. در آن زمان، دانشمندان گرد‌و‌غبار سیارک را درون لایه‌ی زمین‌شناسی پیدا کردند که مربوط به زمان انقراض دایناسورها است. در دهه‌ی ۱۹۹۰، این ارتباط با کشف دهانه‌ی برخوردی چیکشلوب به عرض ۱۲۵ مایل (۲۰۱ کیلومتر) زیر خلیج مکزیک که هم‌سن لایه‌ی سنگی بود، تقویت شد. به گفته‌ی پژوهشگران، مطالعه‌ی جدید با پیدا کردن آثار شیمیایی گرد‌وغبار سیارک درون دهانه‌ی برخوردی در محل زمین‌شناسی دقیقی که نشان‌دهنده‌ی زمان انقراض است، این موضوع را تأیید می‌کند.

مطالعه‌ی جدید، آخرین پژوهش منتشرشده از مأموریت برنامه بین‌المللی اکتشاف اقیانوس ۲۰۱۶ است که به سرپرستی دانشگاه آوستین تگزاس انجام شد و تقریبا ۳ هزار فوت (۹۱۴ متر) مغزه سنگ را از دهانه مدفون‌شده زیر کف دریا جمع‌آوری کرد.

علامت مشخص غبار سیارکی، عنصر ایریدیم است که در پوسته‌ی زمین به‌ندرت یافت می‌شود؛ اما در انواعی از سیارک‌ها در سطوح بالایی وجود دارد. افزایش مقدار ایریدیم در این لایه‌ی زمین‌شناسی که در تمامی زمین دیده می‌شود، موجب مطرح شدن فرضیه‌ی سیارک شد.

در مطالعه‌ی جدید، پژوهشگران در بخشی از سنگ که از دهانه بیرون کشیده شده بود، افزایش مشابهی پیدا کردند. در این دهانه، لایه‌ی رسوب‌کرده طی روزها تا سال‌های پس از برخورد چنان ضخیم است که دانشمندان توانستند به‌دقت مشخص کنند که زمان غبار دقیقا دو دهه پس از برخورد است. سین گولیک، یکی از نویسندگان مقاله، می‌گوید: «اکنون در سطحی از هم‌زمانی قرار داریم که از نظر زمین‌شناسی بدون علت اتفاق نمی‌افتد. این کشف هر تردیدی در اینکه ناهنجاری ایریدیم در این لایه‌ی زمین‌شناسی ارتباطی با دهانه‌ی چیکشلوب ندارد، از بین می‌برد.»

این گرد‌و‌غبار همه‌ی چیزی است که از سیارکی به عرض ۷ مایل (۱۱/۲ کیلومتر) باقی مانده که میلیون‌ها سال پیش به زمین برخورد کرد و موجب انقراض ۷۵ درصد از حیات روی زمین از جمله تمامی دایناسورهای غیر پرنده شد. گرد‌و‌غبار حاصل از برخورد این سیارک، مانعی دربرابر نور خورشید به وجود آورد و زمستان تاریک و پایداری ایجاد کرد که به انقراض گروهی موجودات زنده منجر شد. پژوهشگران تخمین می‌زنند گردو‌غباری که بر اثر این برخورد ایجاد شد، تا دو دهه در اتمسفر معلق ماند که به ‌گفته‌ی گولیک، اساسا مدت‌زمانی است که طول می‌کشد تا موجودات زنده بر اثر گرسنگی بمیرند.

بیشترین غلظت ایریدیم درون بخش ۵ سانتی‌متری از مغزه‌ی سنگ بازیابی‌شده از بالای حلقه‌ی اوج دهانه به دست آمد. حلقه‌ی اوج نقطه‌ی مرتفعی در دهانه است که وقتی سنگ‌ها دوباره به‌جای اول برمی‌گردند و سپس بر اثر نیروی برخورد متلاشی می‌شوند، تشکیل می‌شود.

علاوه ‌بر ایریدیم، بخش دهانه افزایش سطوح عناصر دیگر مرتبط با مواد سیارکی را نشان می‌داد. غلظت و ترکیب این عناصر سیارکی شبیه اندازه‌گیری‌های حاصل از این لایه‌ی زمین‌شناسی در ۵۲ مکان در سراسر جهان بود.

بخش مغزه و لایه زمین‌شناسی عناصر مشترک زمینی از جمله ترکیبات گوگردی دارند. مطالعه‌ی سال ۲۰۱۹ نشان داد که سنگ‌های گوگرددار با اینکه در حجم‌ زیاد در سنگ‌های آهک اطراف وجود دارند، در بیشتر قسمت‌های دیگر مغزه از بین رفته‌اند. این امر نشان می‌دهد بر اثر این ضربه، گوگرد وارد اتمسفر شده و ممکن است با تشدید سرمایش جهانی و ایجاد باران اسیدی، وضعیت را بدتر کرده باشد.

گولیک و همکارانش قصد دارند این تابستان به دهانه برگردند تا بخش‌های مرکزی آن را بررسی کنند. آن‌ها امیدوار هستند در تلاش‌های حفاری آینده مواد سیارکی بیشتری را بازیابی کنند.

مطالعه‌ی جدید در مجله‌ی Science Advances منتشر شده است.