موفقیت نوعی سفالوپود در آزمون شناختی طراحی‌شده برای کودکان

در مطالعه‌ای که در ساینس‌الرت گزارش شده است، سپیداج‌ها (ده‌پا) تحت نسخه‌ی جدیدی از آزمایش مارشملو قرار گرفتند و به‌ نظر می‌رسد از آنچه می‌دانیم، اتفاقات بیشتری در مغزهای کوچک و عجیب آن‌ها رخ می‌دهد. به گفته‌ی پژوهشگران، توانایی سپیداج‌ها در زمینه‌ی یادگیری و سازگاری می‌تواند طی تکامل در دنیای آبی بی‌رحمانه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، مزیتی برای آن‌ها حاصل کرده باشد.

آزمایش مارشملو یا آزمایش مارشملوی استنفورد بسیار ساده است. کودک همراه‌با مارشملو (نوعی خوراکی شیرین) در اتاقی قرار داده می‌شود. به او گفته می‌شود اگر بتواند تا ۱۵ دقیقه آن را نخورد، مارشملوی دیگری  به او داده می‌شود و می‌تواند هر دو را بخورد.

توانایی به تأخیر انداختن خشنودی نشان‌دهنده‌ی توانایی شناختی، مانند برنامه‌ریزی برای آینده است و در ابتدا برای مطالعه‌ی نحوه‌ی رشد شناخت انسان انجام شد؛ خصوصاً به این منظور که انسان در چه سنی به اندازه‌ی کافی باهوش است که اگر قرار باشد در آینده به نتیجه‌ی بهتری دست پیدا کند، رضایت‌مندی فعلی خود را به تأخیر بیندازد.

از آن‌جایی که آزمایش مارشملو بسیار ساده است، می‌توان آن را برای استفاده در حیوانات اصلاح کرد. بدیهی است که نمی‌توانید به یک حیوان بگویید اگر منتظر بماند، پاداش بهتری دریافت خواهند کرد؛ اما می‌توانید به آن‌ها آموزش دهید تا متوجه شوند اگر غذایی که پیش روی آن‌ها است، فورا نخورند، غذای بهتری خواهد آمد.

برخی از نخستی‌ها و سگ‌ها می‌توانند رضایت‌مندی خود را به تأخیر بیندازند. کلاغ‌ها نیز آزمایش مارشملو را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. سال گذشته، سپیداج نسخه‌‌ای از آزمایش مارشملو را گذراند. دانشمندان نشان دادند که سپیداج معمولی وقتی یاد می‌گیرد که شام غذای خیلی بهتری (میگو) خواهد بود، می‌تواند از خوردن یک وعده خرچنگ در صبح خودداری کند. البته همان‌طور که گروهی از پژوهشگران به سرپرستی بوم‌شناسی به نام الکساندرا شنل از دانشگاه کمبریج در مقاله‌ی جدید خود به آن اشاره می‌کنند، در مطالعه‌ی مذکور، تعیین این موضوع دشوار بود که آیا این تغییر در رفتار جستجوی غذا که در پاسخ به در دسترس بودن طعمه دیده می‌شد، ناشی از توانایی خودکنترلی نیز هست.

بنابر این پژوهشگران آزمایش دیگری برای ۶ سپیداج معمولی طراحی کردند. سپیداج‌ها در مخزن خاصی با دو محفظه‌ی بسته قرار می‌گرفتند که در‌های شفافی داشت و جانوران می‌توانستند درون آن را ببینند. در محفظه‌ها غذاهایی وجود داشت. در یکی از آن‌ها قطعه‌ای از پراون خام بود که سپیداج علاقه‌ی کمتری به آن دارد و در محفظه‌ی دوم نوعی میگوی زنده‌ وجود داشت که سپیداج بیشتر دوست دارد. روی در‌ها نشانه‌هایی بود که سپیداج‌ها برای تشخیص آن‌ها آموزش دیده بودند. دایره به این معنا بود که در فورا باز می‌شود و علامت مثلث به معنای باز شدن در پس از ۱۰ تا ۱۳۰ ثانیه بود. علامت مربع که فقط در شرایط کنترل استفاده می‌شد، به معنای این بود که در اصلا باز نخواهد شد.

در شرایط آزمایش، پراون پشت در باز قرار داده شد؛ درحالی‌که میگوی زنده فقط پس از تأخیر قابل دسترس بود. اگر سپیداج‌ها به‌دنبال پراون می‌رفتند، میگو فورا برداشته می‌شد. در همین حین در گروه کنترل، میگو پشت در دارای علامت مربع که باز نمی‌شد، خارج از دسترس می‌ماند.

همه‌ی سپیداج‌ها در شرایط آزمایش تصمیم گرفتند منتظر غذای دلخواه خود (میگوی زنده) بمانند؛ اما در گروه کنترل یعنی جایی که به آن دسترسی پیدا نمی‌کردند، چنین کاری انجام ندادند. شنل می‌گوید:

سپیداج‌ها در مطالعه‌ی حاضر توانستند برای پاداش بهتر منتظر بمانند و تأخیرهای ۵۰ تا ۱۵۰ ثانیه‌ای را تحمل کردند که با آنچه در مهره‌داران دارای مغز بزرگ مانند شامپانزه‌ها، کلاغ‌ها و طوطی‌ها می‌بینیم، قابل مقایسه است.

قسمت دیگر آزمایش بررسی این موضوع بود که عملکرد سپیداج‌ها در زمینه‌ی یادگیری چگونه است. به آن‌ها دو نشانه‌ی بصری متفاوت نشان داده شد: یک مربع خاکستری و یک مربع سفید. وقتی آن‌ها به یکی از مربع‌ها نزدیک می‌شدند، دیگری از مخزن برداشته می‌شد. اگر سپیداج‌ها انتخاب درستی انجام می‌دادند، پاداش دریافت می‌کردند. وقتی این جانوران یاد گرفتند که یکی از مربع‌ها را با پاداش مرتبط کنند، پژوهشگران نشانه‌ها را تغییر دادند؛ به‌طوری که این بار مربع دیگر علامت پاداش بود. جالب اینکه سپیداج‌هایی که سازگاری به این تغییر را یاد گرفتند، همان‌هایی بودند که می‌توانستند مدت بیشتری منتظر پاداش میگو بمانند.

پژوهشگران فکر می‌کنند توانایی به تأخیر انداختن رضایت‌مندی در سپیداج‌ها ممکن است با نحوه‌ی جستجوی غذا در این موجودات ارتباط داشته باشد. شنل می‌گوید:

سپیداج‌ها بیشتر زمان خود را در حالت استتار، نشسته و منتظر می‌گذرانند و طی دوره‌های کوتاهی به جستجوی غذا می‌روند. آن‌ها وقتی به‌دنبال غذا هستند، از حالت استتار درمی‌آیند؛ بنابراین در معرض انواع شکارچی‌ها قرار می‌گیرند. حدس ما این است که تأخیر در رضایت‌مندی در آن‌ها ممکن است به‌عنوان محصول جانبی از این مسئله تکامل پیدا کرده باشد؛ به‌طوری‌که سپیداج‌ها بتوانند با انتظار برای انتخاب غذای دارای کیفیت بهتر، بهینه‌تر به جستجوی غذا بپردازند.

مطالعه‌ی جدید نمونه‌ای جذاب از این موضوع است که چگونه روش‌های بسیار متفاوت زندگی در گونه‌های بسیار متفاوت می‌تواند به رفتارها و توانایی شناختی مشابه منجر شود. پژوهشگران می‌گوید در پژوهش‌های آینده باید به این موضوع پرداخته شود که آیا سپیداج‌ها واقعا می‌توانند برای آینده برنامه‌ریزی کنند.

نتایج این پژوهش در Proceedings of the Royal Society B منتشر شده است.