کشف فسیل دایناسوری که روی تخم‌های خود نشسته است

گروهی از دانشمندان خبر از کشف آشیانه‌ی فسیل‌شده‌ای در چین دادند که حداقل هشت تخم دایناسور از ۷۰ میلیون سال پیش را حفظ کرده است. این دسته تخم‌های باستانی به اوویرپتور (خاگ‌دُزد) بالغ دارای اندازه‌ی متوسط تعلق دارد و والد نیز قسمتی از فسیل است. اسکلت این تروپود شترمرغ‌مانند به حالت خمیده روی چندین تخم قرار گرفته است که حداقل هفت عدد از آن‌ها در آستانه‌ی شکستن بوده‌اند و هنوز رویان‌هایی درون آن‌ها وجود دارد. به گزارش ساینس‌الرت، این صحنه‌ی باستانی بی‌سابقه اولین شواهد محکم را در این زمینه ارائه می‌دهد که دایناسورها برای مدت‌زمان طولانی روی تخم‌های خود می‌خوابیدند تا متولد شوند. مت لامانا، دیرینه‌شناس موزه تاریخ طبیعی کارنگی آمریکا، می‌گوید:

این نوع کشف (در اصل رفتار فسیل‌شده) در دایناسورها بسیار نادر است. قبلا چندین اوویرپتور بالغ در آشیانه‌ی تخم‌ها کشف شده بود؛ اما هیچ رویانی درون تخم‌ها پیدا نشده بود.

فسیل ۷۰ میلیون ساله

از دهه‌ی ۱۹۸۰، دیرین‌شناسان تعداد زیادی لانه دایناسور حاوی تخم‌های فسیل‌شده کشف کرده‌اند و حتی در موارد نادر، اسکلت والد روی آن قرار گرفته است. تخم‌های اوویرپتورهای دیگر نشان می‌دهد که رنگ آن‌ها ممکن است آبی‌سبز بوده باشد؛ اما نتیجه‌گیری از روی این فسیل‌ها دشوار است. به‌ نظر می‌رسد اوویرپتورهای والد روی تخم‌های خود می‌خوابیدند، این نیز امکان‌پذیر است که دایناسورها هنگام تخم‌گذاری یا محافظت از تخم‌های خود از بین رفته باشند؛ نه لزوما زمانی‌که روی آن‌ها خوابیده بوده‌اند. این رفتار بیشتر شبیه نحوه‌ی برخورد تمساح با آشیانه‌ی خود است، نه پرندگان امروزی.

فسیل جدید از سازند نانشیانگ گوانگ‌ژو در جنوب چین (منطقه‌ای که بزرگ‌ترین مجموعه‌ی تخم‌های فسیل‌شده دایناسورها را در خود جای داده است) کشف شد؛ اما شبیه فسیل‌هایی نبود که دانشمندان قبلا کشف کرده‌ بودند.

رابطه‌ی میان دایناسور والد و رویان‌ها هرگز نزدیک‌تر از این نبوده است. بدن اوویرپتور بالغ بسیار نزدیک تخم‌ها حفظ شده است و بین آن‌ها رسوبات بسیار کمی وجود دارد. حداقل در هفت عدد از تخم‌ها، مواد رویانی نمایان و شامل بافت‌های استخوانی‌شده به شکل‌های مشخص بود. یکی از تخم‌ها تقریباً حاوی اسکلت کاملی بود و در آن مهره‌ها، دنده‌های پشتی، استخوان بازو، استخوان تهیگاهی و فمور (استخوان ران) و تیبیا (درشت‌نی) در حالت خمیده قرار داشتند. پژوهشگران با تجزیه‌و‌تحلیل ایزوتوپ‌های اکسیژن رویان‌ها دریافتند که دمای جوجه‌کشی با دمای بدن والد سازگار و حدود ۳۰ تا ۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد بوده است. لامانا توضیح می‌دهد:

در نمونه‌ی جدید، نوزادان تقریباً آماده بودند که متولد شوند که نشان می‌دهد این اوویرپتور برای مدت‌زمان طولانی از آشیانه‌ی خود مراقبت کرده است.

نکته‌ی جالب این است که همه‌ی رویان‌ها در یک مرحله از رشد نبودند. این امر نشان می‌دهد که تخم‌ها در زمان‌های متفاوتی می‌شکستند. پیش‌از‌این، تصور می‌شد این ویژگی بعدا در برخی از انواع پرندگان ظاهر شده باشد. اوویرپتورها اغلب در روند تکاملی مرحله‌ای میانی در نظر گرفته می‌شوند؛ اما به نظر می‌رسد به‌طور مستقل از روند خروج هم‌زمان جوجه‌ها فاصله گرفته باشند و این موضوع نشان می‌دهد که تکامل تولیدمثل پرندگان بزرگ فرایند خطی ساده‌ای نبوده است.

نقاشی اسکلت اوویرپتور بالغ؛ استخوان‌های حفظ‌شده به رنگ سفید نشان داده شده است

بیشتر پرندگان امروزی قبل از اینکه روی تخم‌ها بخوابند، منتظر می‌مانند تا تخم‌گذاری کامل شود. این امر موجب می‌شود جوجه‌ها به‌طور هم‌زمان متولد شوند. اوویرپتورها نیز ممکن است منتظر مانده باشند تا کل تخم‌ها گذاشته شود، روی آن‌ها بخوابند؛ اما نویسندگان می‌گویند تخم‌های بالایی ممکن است به والد نزدیک‌تر بوده و با سرعت بیشتری رشد کرده باشند؛ اگرچه این فقط یک ایده است. برای اینکه متوجه شویم چرا برخی از جوجه‌ها زودتر از بقیه از تخم درمی‌آمدند، به داده‌های بیشتری نیاز است.

از جهات دیگر، اوویرپتور صفات مشابه صفات پرندگان امروزی دارد. برای مثال، جنس والد فسیل‌شده ممکن است نر بوده باشد که نشان می‌دهد پدر نیز ممکن است در این فرایند مشارکت کرده باشد، مانند نر و ماده‌های شترمرغ که به‌نوبت روی تخم‌های خود می‌خوابند. جنس اوویرپتور بالغ هنوز مورد بحث است؛ اما این ایده با تجزیه‌و‌تحلیل‌های دیگر آشیانه‌های تروپود مطابقت دارد که این دایناسورها سطحی از مراقبت پدرانه نشان می‌دهند.

علاوه بر دانشی که فسیل جدید در مورد تولید مثل فراهم می‌کند، اطلاعاتی نیز در مورد رژیم غذایی احتمالی اوویرپتور دراختیار ما می‌گذارد. دانشمندان برای اولین‌بار سنگ‌های ریزی درون معده‌ی این نوع دایناسور پیدا کردند که احتمالاً برای کمک به هضم آن‌ها را بلعیده است.

این مطالعه در Science Bulletin منتشر شده است.