چرا مصریان باستان تحت‌تأثیر گربه‌ها بودند؟
مصریان باستان به‌خاطر علاقه به گربه‌ها معروف هستند. در مصر باستان، تقریبا همه نوع مجسمه یا شیء گربه‌ای پیدا می‌شود؛ از مجسمه‌های بزرگ تا جواهرات ظریف و پیچیده. این اشیاء پس از گذشت هزاران سال از زمان حکمرانی فراعنه بر نیل سالم باقی مانده‌اند. مصریان باستان تعداد زیادی از گربه‌ها را مومیایی می‌کردند و اولین مقبره‌های جهان برای حیوانات را ساختند. چرا گربه‌ها در مصر باستان از ارزش خاصی برخوردار بودند؟ به‌نقل از هرودوت، مورخ یونانی، احتمالا مصریان ابروهای خود را به نشانه‌ی احترام هنگام عزاداری برای گربه‌ی خانوادگی خود می‌تراشیدند.
براساس نمایشگاهی که سال ۲۰۱۸ درباره‌ی اهمیت گربه‌های مصر باستان در موزه‌ی ملی اسمیتسونیان واشنگتن برگزار شد، بخش زیادی از احترام به گربه‌ها از این باور سرچشمه می‌گرفت که مصریان باستان تصور می‌کردند خدایان و فرمانروایانشان از ویژگی‌های گربه‌ها برخوردار هستند. گربه‌ها خلق‌و‌خوی دوگانه‌ای دارند: از یک سو می‌توانند وفادار و مراقب و پرورش‌دهنده باشند و از سوی دیگر ستیزه‌جو و مستقل و تندخو.
ویژگی‌های مذکور گربه‌ها را به موجودات خاصی برای مصریان تبدیل کردند؛ به‌همین‌دلیل، مجسمه‌های زیادی از آن‌ها ساخته‌اند. اسفنیکس بزرگ جیزه با طول ۷۳ متر که چهره‌ی مرد و بدن شیر دارد، شاید مهم‌ترین نمونه از چنین یادواره‌ای باشد؛ گرچه در واقعیت مورخان دقیقا نمی‌دانند چرا مصریان دردسر حجاری اسفنیکس را به جان خریدند. همچنین، خدای نیرومند «ساخمت» به شکل سر شیر روی بدن زن به‌تصویر کشیده شده است. او خدای حمایتی به‌ویژه در لحظات گذار، از‌جمله طلوع و غروب است. خدای دیگری به نام «باستت» اغلب به‌صورت شیر یا گربه نمایش داده شده است که به‌باور مصریان باستان، گربه‌ها این خدا را تقدیس کرده‌اند.
گربه‌ها به‌دلیل توانایی شکار موش‌ها و مارها بسیار محبوب بودند. این موجودات بسیار ستایش می‌شدند؛ به‌طوری‌که مصریان باستان نام کودکانشان را براساس آن‌ها انتخاب می‌کردند. یکی از این نام‌های دخترانه «میت» (به‌معنی گربه) است. هنوز مشخص نیست گربه‌ها دقیقا چه زمانی در مصر اهلی شدند؛ اما باستان‌شناسان مقبره‌هایی از گربه‌ها را کشف کردند که قدمتشان به ۳۸۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد.
براساس پژوهش‌ها، تأثیرپذیری از گربه‌ها همیشه مثبت نبود و جنبه‌های شومی هم داشت. بین سال‌های ۷۰۰ پیش از میلاد تا ۳۰۰ میلادی، صنعت‌هایی به پرورش میلیون‌ها گربه با هدف قربانیو مومیایی شدن اختصاص یافتند تا مُرده‌ها در‌کنارشان دفن شوند. در پژوهشی که سال گذشته در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شد، دانشمندان سیتی اسکن و اسکن اشعه‌ی ایکس را روی حیوانات مومیایی، از‌جمله گربه‌ها انجام دادند. بدین‌ترتیب، به چهره‌ی دقیقی از ساختار اسکلتی و مواد به‌کار‌رفته در فرایند مومیایی‌سازی گربه‌ها رسیدند.
دانشمندان متوجه کوچکی بیش‌از‌اندازه‌ی گربه‌ها شدند. ریچارد جانستون، مؤلف ارشد پژوهش و استاد پژوهش‌های مواد دانشگاه اسوانسی بریتانیا، درباره‌ی این موضوع می‌گوید:
گربه‌ی بررسی‌شده بسیار جوان بود و قبل از انجام اسکن متوجه این موضوع نشده بودیم؛ زیرا مقدار مومیایی زیاد بود و تقریبا ۵۰ درصد از اندازه‌ی گربه را تشکیل می‌داد. با بررسی صفحه‌نمایش متوجه شدیم گربه هنگام مرگ کمتر از پنج ماه داشته و گردنش شکسته است. این مشاهده کمی شوکه‌کننده بود. گویا در آن زمان قربانی‌کردن گربه‌ها امری نادر نبوده است و اغلب این موجودات را برای همین هدف پرورش می‌دادند.
در آن زمان، گربه‌ها کاربردی صنعتی داشتند و مزارعی برای فروششان اختصاص یافته بود؛ به‌همین‌دلیل، بسیاری از موجودات زنده به‌عنوان نذر در راه خدایان مصر باستان قربانی می‌شدند. قربانی واسطه‌ای برای کمک‌خواستن از خدایان در پاسخ به نیازها و دعاهایشان بود. متأسفانه هنوز مشخص نیست چرا مردم به دفن‌شدن همراه با گربه‌ها علاقه‌مند بودند؛ اما ارتباط بین احترام و شیفتگی به گربه‌ها مشخص شد.
پژوهش فوق در Live Sicence منتشر شد.
نظرات