«مرد اژدهایی» شاید نزدیک‌ترین خویشاوند انسان نوین باشد

 گروهی از دانشمندان به‌تازگی نتایج بررسی جمجمه‌ی گونه‌ی انسانی جدیدی با قدمت حداقل ۱۴۰ هزار سال را منتشر کردند. طبق بررسی آن‌ها، این جمجمه متعلق به مردی بالغ با مغزی عظیم، برآمدگی برجسته استخوان زیر ابرو، چشمانی فرورفته و بینی پهن و گوشتی بود که کارگری چینی آن را پیدا و به مدت ۸۵ سال در یک چاه متروکه مخفی کرده بود. محققان این گونه جدید را هومو لونچی (Homo longi) نام‌گذاری کردند و به آن لقب «مرد اژدهایی» دادند؛ چون جمجمه در منطقه‌ای نزدیک رود اژدها در شمال شرقی چین کشف شده بود. 

طبق گفته این تیم تحقیقاتی، گونه انسانی منقرض‌شده هومو لونچی ارتباط نزدیک‌تری از نئاندرتال‌ها با انسان‌های نوین دارد. اگر صحت این ادعا تأیید شود، نوع نگاه دانشمندان به منشأ هوموساپینس (Homo sapiens) یا انسان‌های امروزی که طی سال‌ها بر پایه تجزیه و تحلیل DNA-های باستانی به دست آمده است، تغییر خواهد کرد.  

سرگذشت کشف جمجمه مرد اژدهایی انگار بخشی از فیلم ایندیانا جونز است. این جمجمه را مردی چینی در سال ۱۹۳۳ در شهر هاربین در هیلونگ‌جیانگ، شمالی‌ترین استان چین، کشف کرد. این مرد (که خانواده‌اش نخواستند نامش فاش شود) در آن زمان به‌عنوان پیمانکار ساختمانی برای اشغالگران ژاپنی کار می‌کرد و به خاطر جو سیاسی متشنج، ترجیح داد جمجمه را به رئیس ژاپنی خود تحویل ندهد. در عوض، او جمجمه را در یک چاه متروکه پنهان کرد که روش سنتی چینی‌ها برای پنهان کردن گنجینه است.

این تیم تحقیقاتی قبلاً هرگز چنین جمجمه‌ای ندیده بود. طبق مشاهدات آن‌ها، سر مرد اژدهایی بزرگ بود و متناسب با آن مغز بزرگی هم داشت. برآمدگی استخوان زیر ابروهای او بسیار برجسته و چهره، بینی و فک او بسیار پهن بود و چشم‌های درشتی داشت. به گفته محققان، ارتفاع صورت مرد اژدهایی کوتاه با استخوان گونه‌ی ظریف بود و مانند انسان نوین، زیر کاسه مغز جای گرفته بود. 

بازسازی دیجیتال جمجمه «مرد اژدهایی»‌ که ممکن است گونه جدیدی از انسان باستان بوده باشد

دانشمندان دریافتند فرورفتگی‌های جزئی در بالای سر مرد اژدهایی ممکن است ناشی از زخم‌های بهبود یافته باشد، اما هیچ مدرکی در مورد علت مرگ او پیدا نکردند. بررسی‌های بیشتر نشان داد مرد اژدهایی حدوداً در ۵۰ سالگی فوت کرده است.

محققان اظهار داشتند این جمجمه در عین حال که دارای ویژگی‌های رایج انسان باستان است، ترکیبی از ویژگی‌هایی است که آن را از دیگر گونه‌های از پیش نام‌گذاری شده انسانی جدا می‌کند. 

هنگام بررسی جمجمه، محققان بیش از ۶۰۰ خصوصیت مختلف را در شکل آن ثبت کردند. این تیم سپس از یک کامپیوتر بسیار قدرتمند برای ایجاد درخت تکامل نژادی مرتبط با سایر فسیل‌های انسان اولیه استفاده کرد و پس از میلیون‌ها فرایند نردبانی برای ساخت این درخت ژنتیکی، سرانجام به نزدیک‌ترین مدل دست پیدا کردند. 

نتایج نشان می‌دهد که این جمجمه و چند فسیل دیگر که در چین کشف شده‌اند، گونه سومی از انسان‌ها را تشکیل می‌دهند که در کنار نئاندرتال‌ها و هوموساپین‌ها زندگی می‌کرده‌اند. درخت ژنتیکی به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که گونه هومو لونچی تازه بررسی‌شده ارتباط نزدیک‌تری از نئاندرتال‌ها با ما انسان‌های نوین دارد.

درخت ژنتیکی تکامل گونه‌های انسانی که حالا جمجمه هاربین (مرد اژدهایی، بخش زرد) را نشان می‌دهد

به عبارت دیگر، نیای مشترک ما و هومو لونچی‌ها نزدیک‌تر از نیای مشترک ما با نئاندرتال‌ها است. این می‌تواند به این معنی باشد که مرد اژدهایی از گونه خواهری هوموساپین‌ها است. 

بررسی درخت ژنتیکی گونه هومو لونچی، یافته شگفت‌انگیز دیگری نیز در برداشت؛ اینکه نیای مشترک انسان‌ها با نئاندرتال‌ها احتمالا بیش از یک میلیون سال پیش زندگی می‌کرده است‌ که این یعنی حدود ۴۰۰ هزار سال نزدیک‌تر از آنچه دانشمندان تاکنون تصور می‌کرده‌اند. 

گفته می‌شود کارگر چینی این جمجمه را هنگام ساخت‌وساز پل دونگ‌جیانگ در شهر هاربین پیدا کرده بود. محققان برای تأیید این ادعا یک سری بررسی‌های ژئوشیمیایی از جمله بررسی فلورسانس اشعه ایکس (XRF)، عناصر کمیاب زمین (REE) و ایزوتوپ‌های استرانسیوم انجام دادند تا ترکیب شیمیایی منحصر‌به‌فرد جمجمه را تعیین کنند. نتایج این بررسی‌ها صحت این ادعا را تأیید می‌کند.

این تیم برای تعیین قدمت جمجمه، لایه‌های سنگی را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این جمجمه به احتمال زیاد متعلق به دوره شکل‌گیری کوهستان هونگ‌شان است که به دوره‌ای بین ۳۰۹ هزار و ۱۳۸ هزار سال پیش برمی‌گردد. محققان توانستند با نمونه‌گیری بسیار کوچکی از جمجمه و بررسی روند پوسیدگی عنصر رادیواکتیو اورانیوم، این زمان تخمینی را به حداقل ۱۴۶ هزار سال پیش، یعنی دوران پلیستوسن میانی، محدود کنند.

ردیفی از جمجمه‌های انسان‌های اولیه (از چپ به راست): پکینگ من، مابا، جینیوشان، دالی و هاربین

با توجه به تاریخ تعیین‌شده، این احتمال وجود دارد که سایر گونه‌های انسانی از جمله انسان‌های نوین با هومو لونچی‌ها در تعامل بوده‌اند. 

به گفته محققان، هومو لونچی‌ها مانند هوموساپین‌ها به شکار پستانداران و پرندگان می‌پرداختند، میوه و سبزی‌ جمع‌آوری می‌کردند و شاید حتی ماهی صید می‌کردند. با توجه به اندازه بزرگ جمجمه مرد اژدهایی و همچنین محل کشف آن در شمال شرقی چین، محققان این‌طور برداشت کردند که گونه هومو لونچی‌ها قادر به زنده ماندن در شرایط محیطی سخت و آب‌وهوای سرد بوده‌اند و این امر به مهاجرت آن‌ها در طول قاره آسیا کمک بسیاری کرده است. 

سه دانشمند متخصص فرگشت انسان که در این تحقیق حضور نداشتند، بررسی‌های تیم محققان را چشمگیر و خوب توصیف کردند، اما در عین حال معتقد بودند نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه «بیش از حد ماجراجویانه» است.

هر سه این دانشمندان در گفت‌وگویی با Live Science معتقد بودند که احتمال اینکه جمجمه بررسی‌شده متعلق به گونه دنیسووایی باشد، وجود دارد. بسیاری بر این باوراند که دنیسووایی‌ها از گونه انسان‌های هایدلبرگی در آفریقا حدود ۶۰۰ هزار سال پیش تکامل پیدا و به اوراسیا راه پیدا کردند. در اروپا، گونه هایدلبرگی به نئاندرتال‌ها و در آسیا به گونه دنیسووایی‌ها تکامل یافت. 

به گفته این سه دانشمند، با توجه به اینکه دنیسووایی‌ها هم از آسیا هستند و دوره زمانی آن‌ها با جمجمه هاربین همپوشانی دارد، این احتمال وجود دارد که مرد اژدهایی درواقع از گونه دنیسووایی باشد نه گونه جدید هومو لونچی. 

با این حال، حتی خود محققان تیم بررسی جمجمه مرد اژدهایی چنین احتمالی را در نظر گرفته‌اند؛ اما تأکید کردند تا زمانی که یک ژنوم کامل از گونه دنیسووایی به همراه جمجمه کامل‌ (یا بهتر از آن، یک اسکلت کامل!) برای بررسی در اختیار نداشته باشند، نمی‌توانند جواب این سؤال را به‌طور دقیق پیدا کنند و تا آن موقع فقط می‌توان از احتمالات صحبت کرد.