پروژه اسرارآمیز هارپ؛ آزمایشگاهی در آسمان یا سلاحی نظامی برای وارونه‌کردن دنیا؟ [به‌همراه ویدیو]

این سناریو را در نظر بگیرید: هر روز صبح گروهی از دانشجویان فیزیک پلاسما در مرکزی تحقیقاتی در جایی دورافتاده از خواب بیدار می‌شوند تا یک سری آزمایش‌های فوق‌سری و خطرناک انجام دهند. بسته به برنامه‌ی کاری غیرقابل پیش‌بینی دانشمندان نظامی، این گروه تکنسین یا باید امواج رادیویی را به بالای جو بفرستند تا سپر موشکی ایجاد کنند، یا ماهواره‌های دشمن را منهدم کنند، یا گهگاهی در گوشه‌وکنار دنیا، زمین‌ لرزه و سیل به راه بیندازند یا کنترل ذهن میلیون‌ها انسان را مثل سیب عدن بازی Assassins' Creed به دست بگیرند. و احتمالا در نهایت هم قطب‌های زمین را وارونه کنند و کل حیات را به‌نابودی بکشانند.

این مرکز تحقیقاتی که این گروه از دانشمندان در آن‌جا کار می‌کنند، هارپ (HAARP) نام دارد که در منطقه‌ کوهستانی گاکونا در ۴۰۲ کیلومتری جنوب فربنکس در ایالات آلاسکا واقع شده و انواع و اقسام حوادث و نظریه‌های توطئه به آن نسبت داده می‌شود؛ از زمین لرزه هائیتی گرفته تا انهدام شاتل فضایی کلمبیا تا سلاحی برای جا‌به‌جا کردن قطب‌های مغناطیسی زمین و جدیدا هم دو زمین‌لرزه‌ی وحشتناک ترکیه و سوریه که جان بیش از ۴۵ هزار نفر را گرفت.

اما این سناریو و نظریه‌ها تا چه اندازه بر مبنای واقعیت است؟ برای آشنایی با پروژه‌ی هارپ و تمام زوایای مرموز و تاریک آن با این مقاله همراه باشید. 

«برنامه‌‌ی پژوهشی یونوسفر فعال با فرکانس بالا» (High-frequency Active Auroral Research Program)، یا همان به اختصار هارپ (HAARP) یک ایستگاه تحقیقاتی است که در یک نگاه ساده و سطحی، ۱۶ هکتار زمین پوشیده از ۱۸۰ آنتن و ۵ ژنراتور ۲٫۵ مگاواتی است که برای مطالعه یونوسفر، یعنی آن بخش یونیزه شده از جو بالایی زمین که درست در لبه‌ی فضا قرار گرفته، به کار برده می‌شود.

فرستنده فرکانس رادیویی قدرتمند هارپ قادر است نظم بخش کوچکی از یونوسفر را با فرستادن سیگنال‌های رادیویی به هم بزند و سپس ابزارهای روی زمین این اغتشاشات را اندازه‌گیری می‌کنند تا از سازوکار یونوسفر سر در بیاورند.

یونوسفر درواقع بالاترین لایه‌ی اتمسفر است که در آن اتم‌ها و مولکول‌‌ها در اثر برخورد‌های پیوسته با پرتوهای شدید ایکس و فرابنفش خورشید، از الکترون‌‌های خود جدا می‌شوند که درنتیجه، یون‌هایی با بار الکتریکی ایجاد می‌شود. وجود این یون‌های باردار، هوا را از حالت گاز به حالت پلاسما که رسانای الکتریکی قدرتمندی است، تغییر می‌دهد. به دلیل این ویژگی‌ها، یونوسفر در سامانه‌های ارتباطی رادیویی و سامانه‌های موقعیت‌یاب ماهواره‌ای ازجمله گلوناس، بایدو و جی‌پی‌اس کاربرد دارد؛ اما چون وضعیت یونوسفر مرتب درحال تغییر است، باید به‌طور مستمر پایش شود تا در کار سامانه‌های ارتباطی اختلال ایجاد نشود.

بودجه‌ی هارپ ابتدا توسط نیروی دریایی و هوایی آمریکا و دارپا (آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی آمریکا) با هدف بهبود سیگنال‌های مسیریابی و ارتباطی تأمین می‌شد؛ اما از همان اولین آزمایش‌های این تأسیسات در سال ۱۹۹۹ بسیاری به این باور رسیدند که هدف هارپ چیزی بیشتر از انجام تحقیقات علمی است.  

در واقع این پروژه از دهه ۱۹۹۰ تا به حال دستمایه نظریه‌های توطئه متعددی در گوشه و کنار دنیا شده و حتی لقب «موبی دیک نظریه‌های توطئه» را گرفته است؛ اما واقعیت این است که هارپ با اینکه قدرتمندترین ابزار ساخته شده برای مطالعه یونوسفر است، نتوانست آنطور که باید به آنچه نیروی نظامی آمریکا ابتدا در پی آن بود، یعنی بهبود برد سیگنال‌های رادیویی دست پیدا کند و در نهایت بودجه‌ی نظامی خود را از دست داد و مسئولیت اداره آن به دانشگاه آلاسکا در فربنکس سپرده شد. 

در حال حاضر برای مطالعه یونوسفر هیچ ابزاری قدرتمندتر از فرستنده هارپ نیست. این مرکز تحقیقاتی در طول سال‌ها میزبان پروژه‎‌های تحقیقاتی بسیاری از جمله خلق اولین شفق قطبی دست‌ساز بشر بوده است. با این حال شهرت هارپ نه به خاطر پروژه‌های تحقیقاتی که به خاطر نظریه‌های توطئه‌ای است که از همان شروع کار، پیرامون این مرکز شکل گرفت. 

پیشینه داستان توسعه هارپ شبیه سناریوی فیلم‌های پرفروش هالیوودی است. اوایل دهه ۱۹۹۰، سناتور جمهوری‌خواهِ بانفوذی به نام تد استیونز تلاش کرد تا برای ساخت این پروژه رای موافق اکثریت کنگره آمریکا را به دست آورد. اما برای اینکه پنتاگون بتواند هزینه‌ی ۲۵۰ میلیون دلاری ساخت این تأسیسات را توجیه کند، باید برای آن کاربردهای نظامی در نظر  می‌گرفت که شک افرادی را نسبت به ماهیت صرفا تحقیقاتی آن برانگیخت. 

سرانجام در سال ۱۹۹۳، نیروی دریایی آمریکا ساخت این تأسیسات را شروع کرد و اولین واحد آن تا زمستان ۱۹۹۴ عملیاتی شد. منطقه نزدیک شهر گاکونا به این دلیل برای ساخت تأسیسات هارپ انتخاب شد که زمینی مسطح در منطقه قطب شمال و محل اتفاق افتادن شفق قطبی بود. سایت هارپ به دلیل نزدیکی به بزرگراه اصلی از دسترسی خوبی برخوردار بود، اما در عین حال به اندازه‌ای دورافتاده بود تا هیچ منبع الکتریکی یا رادیویی در کار ابزارهای این تأسیسات اختلال ایجاد نکند. 

در سال ۲۰۰۸، استیونز به جرم فساد از کنگره اخراج شد. در سال ۲۰۰۹، محکومیت او به خاطر اشتباهات دادستانی لغو شد، اما او سال بعد در سانحه‌ی هواپیمایی جان خود را از دست داد. جایگزین او در کنگره مارک بگیچ دموکرات بود که برادرش نیک بگیچ از طرفداران سرسخت این نظریه بود که هارپ یک پروژه مخفی برای توسعه سلاح نظامی است. در واقع، آنچه به عنوان نظریه‌های توطئه هارپ یاد می‌شود، بیش از هرچیزی از گفته‌های نیک بگیچ سرچشمه گرفته است.

از آنجایی که ساخت این پروژه با بودجه نظامی تأمین می‌شد، باید برای آن مقاصد نظامی نیز تعریف می‌شد. به‌همین‌خاطر، طرفداران پروژه‌های هارپ، مدت‌ها برای توجیه هزینه‌های گزاف ساخت این تاسیسات، برایش کاربردهای نظامی بعضا عجیبی در نظر گرفتند؛ از جمله برقراری ارتباط با زیردریایی‌ها در بخش‌های عمیق‌تر اقیانوس‌ها، کشف پناهگاه‌های نظامی زیرزمینی یا حذف الکترون‌های غیرفعال‌کننده ماهواره‌ها در صورت انفجار هسته‌ای در ارتفاعات زیاد. 

تحقیقات پیرامون این مورد آخر توسط دارپا انجام شد، اما در سال ۲۰۱۴،‌ این آژانس اعلام کرد تحقیقات خود را در هارپ رها خواهد کرد، چون دیگر نیازی به ادامه‌ی آن‌ها نیست. 

آخرین آزمایش تحت حمایت مالی دارپا در مورد ویژگی‌ها و اثرات یونوسفر موسوم به BRIOCHE بود که اواسط ژوئن ۲۰۱۴ پایان یافت. با کنار کشیدن دارپا از پروژه هارپ، نیروی دریایی که مسئول این تأسیسات بود، اعلام کرد که دیگر هیچ نهادی برای سر پا نگه داشتن این مرکز هزینه نمی‌کند و به همین خاطر دیگر دلیلی برای باز نگه داشتن آن وجود ندارد.

هزینه‌ی سروپا نگه داشتن هارپ ۲٫۵ میلیون دلار در سال بود. با این حال، رها کردن تأسیساتی که برای ساخت و بهره‌برداری از آن بیش از ۲۵۰ میلیون دلار هزینه شده بود هم منطقی نبود. به همین خاطر مسئولیت تأسیسات هارپ در سال ۲۰۱۵ به دانشگاه فربنکس آلاسکا منتقل شد و کاربرد نظامی هارپ تاحدود زیادی به پایان رسید.

ایستگاه تحقیقاتی هارپ در شهر تقریبا خالی از سکنه گاکونا در ایالات آلاسکا واقع شده است.  نیروی دریایی آمریکا به دلایل زیر گاکونا را برای احداث هارپ انتخاب کرد:

۱) قرار داشتن در ناحیه شفق قطبی، ۲) نزدیکی به بزرگراه اصلی و دسترسی راحت به آن، ۳) دور بودن از مناطق پرجمعیت، آلودگی صوتی و نوری، ۴) قرار داشتن در زمینی نسبتا مسطح، ۵) هزینه‌های معقولانه ساخت و ساز و ۶) تأثیرات زیست محیطی حداقلی. 

هدف از ساخت تأسیسات هارپ مطالعه‌ی این سه مورد بود:‌ یونوسفر (بالاترین لایه اتمسفر که در آن پرتو فرابنفش به‌طور موقت الکترون‌ها را از اتم جدا می‌کند)، مَگنِتوسفر (ناحیه‌ای بالای یونوسفر که میدان مغناطیسی زمین بر رفتار ذرات باردار تأثیر می‌گذارد) و کمربند ون آلن (نوارهایی در مگنتوسفر مملو از ذرات باردار با انرژی بسیار زیاد که از تابش ذرات کیهانی مضر به زمین جلوگیری می‌کنند). 

علاقه‌ی دانشمندان به مطالعه یونوسفر از تاثیرگذاری این ناحیه بر سیگنال‌های رادیویی نشات می‌گیرد. کمربند ون آلن هم به این خاطر مورد توجه دانشمندان است که تابش‌های این ناحیه به ماهواره‌ها آسیب می‌رساند و درک بهتری از آن‌ها می‌تواند منجر به توسعه ماهواره‌هایی شود که ماندگاری بیشتری درفضا داشته باشند.

دنیس پاپادوپولوس، استاد فیزیک دانشگاه مریلند که با همکاری آزمایشگاه تحقیقات نیروی دریایی به شکل‌گیری ایده هارپ کمک کرد، در مورد این تأسیسات زمانی که هنوز در اختیار نیروی دریایی آمریکا بود، گفت:

هارپ یک آزمایشگاه فیزیک پلاسما است که درهای آن به روی همه باز است. در این آزمایشگاه، ایده‌ها و نظریه‌های علمی را آزمایش می‌کنیم و اگر چیزی از نظر وزارت دفاع مهم بود، آن را برای انجام تحقیقات بیشتر ثبت می‌کنیم.

به‌طور کلی، هدف از توسعه هارپ درک قوانین فیزیکی یونوسفر است که به‌طور مداوم به تأثیرات خورشید واکنش نشان می‌دهد. اگر دانشمندان بتوانند به درک بهتری از آنچه در یونوسفر اتفاق می‌افتد برسند، ممکن است بتوانند برخی از اختلالات در ارتباطات و شبکه برق را که ناشی از ذرات خورشیدی است، کاهش دهند.

همان‌طور که گفته شد، هارپ برای مطالعه یونوسفر، یعنی همان لبه بالایی جو که پدیده‌هایی چون شفق قطبی در آن اتفاق می‌افتند و همچنین امواج رادیویی از فرستنده به گیرنده منتقل می‌شوند، ساخته شد. به منظور بررسی جو، آنتن‌های تأسیسات هارپ امواج رادیویی با فرکانس بالا را به یونوسفر می‌فرستند و حسگرهای نصب شده روی زمین اثرات این امواج را در یونوسفر اندازه‌گیری می‌کنند. تمام آزمایش‌های هارپ در ناحیه‌ای به مساحت ۱۰۰ در ۱۰۰ کیلومتر از یونوسفر انجام می‌شود و تأثیرات امواج رادیویی در آن تنها چند ثانیه طول می‌کشد.

ابزارهایی که هارپ برای مطالعه یونوسفر به کار می‌برد شامل ۳۶۰ انتقال دهنده‌ رادیویی و ۱۸۰ آنتن آلومینیومی در زمینی با مساحت حدودا ۱۶ هکتار است. این آنتن‌ها هم‌زمان امواج رادیویی را به درون یونوسفر می‌فرستند که در ارتفاع ۸۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. در این ناحیه نور خورشید به‌طور موقت الکترون‌ها را از مولکول‌های گاز جدا کرده و ذرات باردار ایجاد می‌کند. دانشمندان با تنظیم سیگنال‌های رادیویی هارپ، واکنش‌هایی را که در لایه زیرین یونسفر اتفاق می‌افتد، شبیه‌سازی می‌کنند و باعث ایجاد پدیده‌هایی از جمله جریان‌های شفق موسوم به «آنتن‌های مجازی» می‌شوند.

نگاهی به داخل ایستگاه تحقیقاتی هارپ

روی زمین، دانشمندان به کمک مجموعه‌ای از ابزارهای تحقیقاتی ژئوفیزیکی از جمله گیرنده‌های فرکانس پایین، مغناطیس‌سنج‌ها، رادار تشخیص‌دهنده فرکانس فوق‌العاده بالا (UHF)، طیف‌سنج‌های نوری و فروسرخ و همچنین دوربین‌ها تلاش می‌کنند تأثیری را که این سیگنال‌ها در یونوسفر گذاشته‌اند، مطالعه کنند.

«آنتن‌های مجازی» می‌توانند به اعماق اقیانوس‌ها نفوذ کنند و ارتباطات با زیردریایی‌ها را بهبود ببخشند. در شب نبود نور خورشید باعث می‌شود پایین‌ترین لایه یونوسفر به‌طور موقت از بین برود. نبود این لایه به هارپ امکان می‌دهد آزمایش‌هایی را به منظور کشف روش‌های بهتری برای استفاده از فرایندی به نام «انتشار امواج آسمانی» انجام دهد. 

ایده هارپ ساده است، اما در عین حال یکی از معدود ابزارهایی است که دانشمندان برای مطالعه یونوسفر در اختیار دارند؛ زیرا ارتفاع این منطقه از جو برای دسترسی بالون بسیار زیاد و برای دسترسی ماهواره‌ها بسیار کم است. 

یکی از کاربردهایی که دانشمندان دولتی هارپ به‌طور ویژه به آن علاقه داشتند، تبدیل لایه زیرین یونوسفر به ابزاری برای انتقال سیگنال‌های رادیویی به دور انحنای زمین بود. امواج رادیویی در مسیری مستقیم حرکت می‌کنند، اما زمین مسطح نیست، به همین خاطر ارسال سیگنال‌های رادیویی به آن سوی دنیا کار دشواری است. دانشمندان برای حل این مشکل سیگنالی با فرکانس بین ۲٫۸ تا ۱۰ مگاهرتز را به یونوسفر می‌فرستند و بعد دامنه این سیگنال را تغییر می‌دهند تا هارپ پدیده جریان‌های شفق موسوم به «آنتن‌های مجازی» را شبیه‌سازی کرده و باعث شود یونوسفر در جواب، سیگنالی با فرکانس بسیار پایین به زمین ارسال کند. 

این پدیده در بهبود ارتباطات با زیردریایی‌ها کاربرد دارد. از آنجایی که آب شور و رسانای دریا امواج رادیویی با فرکانس بالا را جذب می‌کند، زیردریایی‌ها در حال حاضر برای دریافت سیگنال‌های رادیویی از اتصالات سیمی استفاده می‌کنند که تا محدوده مشخصی از اعماق اقیانوس می‌رسد. 

اما سیگنال‌هایی با فرکانس پایین مانند آن‌هایی که هارپ در یونوسفر تولید می‌کند، به زیردریایی‌ها امکان می‌دهند تا رها از محدودیت‌های اتصالات سیمی، به اعماق بسیار پایین‌تری در اقیانوس‌ها وارد شوند. به گفته پال کوسی، مدیر سابق برنامه هارپ در آزمایشگاه تحقیقات نیروی هوایی، «این یک سیگنال واقعی است که از فضا می‌آید انگار که آن بالا آنتی وجود دارد، درحالی‌که هیچ سیمی آنجا نیست.»

این پروژه زمانی که آمریکا و شوروی درگیر جنگ سرد با یکدیگر بودند، ارزش تحقیقاتی زیادی برای آمریکا داشت، چون کمک می‌کرد زیردریایی‌های آمریکایی بدون اختلال در ارتباطات در اعماق بیشتری در اقیانوس فرو بروند. اما بعد از سر آمدن این دوره و شکست نسبی پروژه، ادامه آن برای آمریکا دیگر توجیه اقتصادی نداشت و به همین خاطر آن را رها کرد.

یکی دیگر از کاربردهای هارپ انجام آزمایش‌هایی برای شبیه‌سازی پدیده شفق قطبی است؛ همان پرده‌های نورانی، رنگین و متحرکی که به‌طور طبیعی از ریزش الکترون‌ها و سایر ذرات باردار از  مگنتوسفر به لایه بالایی جو در آسمان فراز دو قطب زمین ظاهر می‌شوند. در ارتفاع حدود ۲۵۰ کیلومتری از سطح زمین، ذرات باردار با مولکول‌های اکسیژن و نیتروژن برخورد می‌کنند و باعث تابش نور از آن‌ها می‌شوند؛ درست شبیه اتفاقی که در داخل لامپ فلورسنت می‌افتد. 

امواج رادیویی فرکانس بالای هارپ می‌توانند الکترون‌های موجود در جو را تحریک کرده، انرژی حاصل از برخورد آن‌ها را افزایش داده و باعث ایجاد درخششی از نور شوند. این تکنیک قبلاً با توان تقریباً ۱ مگاوات توانسته بود نقطه‌های نورانی در آسمان ظاهر کند، اما بعد از اینکه توان این مرکز به ۳٫۶ مگاوات رسید، یعنی چیزی حدود سه برابر بیشتر از یک فرستنده رادیویی معمولی، دانشمندان توانستند در سال ۲۰۰۵ شفق قطبی مصنوعی تمام عیاری ایجاد کنند که با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده بود.

تا مدتی که تأسیسات هارپ در اختیار بخش نظامی آمریکا بود، پروژه‌های انجام شده در آن مقاصد نظامی داشتند. اما از سال ۲۰۱۵ تاکنون مسئولیت این مرکز بر عهده دانشگاه آلاسکا در فربنکس است و محققان می‌توانند ابزارهای آن را برای انجام آزمایش‌های مرتبط با یونوسفر به کار بگیرند. هر آزمایش حدود ۵ هزار دلار هزینه دارد و در هر ساعت نزدیک ۲٬۳۰۰ لیتر سوخت مصرف می‌کند. 

یکی از پروژه‌های جالبی که اواخر دسامبر ۲۰۲۲ با فرستنده‌ی هارپ انجام شد، این بود که گروهی از دانشمندان یک سری سیگنال رادیویی را به سمت سیارکی موسوم‌به 2010 XC15 فرستادند که داشت در فاصله‌ی دو برابر از ماه از کنار زمین رد می‌شد. دانشمندان می‌خواستند با این امواج رادیویی از مواد سازنده‌ی سیارک باخبر شوند تا اگر روزی قرار بود با زمین برخورد کند، بتوانند جلوی آن را بگیرند.

در آزمایش جالب دیگری که توسط آزمایشگاه فیزیک کاربردی جان هاپکینز در اکتبر ۲۰۲۲ انجام شد، سیگنال‌های رادیویی فرستنده هارپ به سمت مشتری ارسال شد تا دانشمندان از یونوسفر این سیاره سر دربیاورند.

در کل، بسیاری از آزمایش‌های انجام شده در هارپ «تقلید فرایندهای طبیعی در محیطی کنترل شده است.»

عکس‌هایی که از تأسیسات هارپ گرفته شده است شاید کمی هراس‌آور به نظر برسند. این مرکز یک ابزار غول‌پیکر در زمینی با مساحت ۱۶ هکتار است که از ۱۸۰ آنتن عظیم پوشیده شده است. به‌علاوه در مکانی دور افتاده و تقریبا خالی از سکنه قرار دارد و با مشارکت نیروی هوایی، نیروی دریایی و آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی آمریکا ساخته شده. همین موارد کافی است تا از هارپ، چهره‌ای شرورانه و مرموزی بسازد که بتوان هر اتفاق ناخوشایندی را به آن نسبت داد.

هارپ مطمئنا بدون «نظریه‌های توطئه»ای که درموردش ایجاد شده نمی‌توانست به چنین شهرتی در دنیا برسد، به‌طوری‌که حتی کاربران ایرانی هم درمورد آن کنجکاو هستند و چیزهایی شنیده‌اند. برخی از افراد معتقدند هدف از ساخت این مجموعه آنتن ۲۵۰ میلیون دلاری نه انجام تحقیقات علمی بی‌خطر، بلکه توسعه یک ابرسلاح است که قرار است در آینده، نسل بشر را به نابودی بکشاند. 

تا مدت‌ها، جدی‌ترین منتقد هارپ، فیزیکدان پلاسمایی به نام برنارد ایستلوند بود که گفته می‌شود در ابتکار دفاع استراتژیک مشهور به «جنگ ستارگان» که اقدامی دفاعی در برابر حملات احتمالی موشک‌های دوربرد شوروی سابق بود و همچنین در شرکت Advanced Power Technologies که ابتدا برای ساخت هارپ در نظر گرفته شده بود، حضور داشته است. 

ایستلوند که برخی معتقدند به دلیل عقاید افراطی خود از شرکت اخراج شده بود، ادعا کرد که هارپ با پتنت‌های او ساخته شده است؛ پتنت‌هایی برای توسعه نوعی تکنولوژی که می‌تواند برای تغییر آب‌و‌هوا و غیرفعال کردن ماهواره‌ها استفاده شود. این ادعا اگرچه توسط مدیر برنامه هارپ قویا رد شد، اما سرآغازی بود برای شکل‌گیری اولین نظریه‌های توطئه پیرامون این پروژه. 

در واقع، بعد از مرگ ایستلوند در سال ۲۰۰۷، نیک بگیچ، پسر یکی از نمایندگان سابق آمریکا و برادر سناتور سابق مارک بگیچ، در کتابی به نام «فرشتگان این هارپ را نمی‌نوازند: پیشرفت‌هایی در تکنولوژی تسلا» مدعی شد تأسیسات هارپ می‌تواند منجر به زمین‌لرزه شود و لایه بالایی جو را به لنزهای غول پیکری تبدیل کند که در نتیجه آن به نظر برسد «آسمان به آتش کشیده شده است.» او همچنین صاحب وب‌سایتی است که ادعا می‌کند هارپ ابزاری برای کنترل ذهن انسان‌ها است. 

بگیچ در مورد رویکرد انتقادی خود به هارپ گفته بود:

من نمی‌گویم که هارپ باید کلا تعطیل شود. بلکه لازم است بر آن نظارت دقیق‌تری صورت بگیرد. دولت درمورد ماهیت برنامه هارپ با ما روراست نبوده و آن‌ها دارند از سیستمی برای دستکاری بخش‌هایی از محیط‌زیست استفاده می‌کنند بدون اینکه عموم مردم را در جریان بگذارند.

اما شاید لحظه‌ای که پروژه‌ی هارپ به شهرت جهانی رسید و نام آن سر زبان‌ها افتاد، در سال ۲۰۱۰ بود که هوگو چاوز،‌ رئیس جمهور سابق ونزوئلا، مدعی شد هارپ مسبب زمین‌لرزه مرگبار هائیتی شده که با ۳۰۰ هزار کشته، مرگ‌آورترین فاجعه تاریخ مدرن بشر نام گرفته است. 

چندان عجیب نیست اگر بگوییم شهرت نظریه‌های توطئه هارپ از خود این برنامه بیشتر است. به قول دیوید نایدیچ، دانشمند کامپیوتر، هارپ به این دلیل توجه نظریه‌پردازان توطئه را به خود جلب کرده که «اهداف آن برای افرادی که دانش علمی کافی ندارند، بسیار مرموز به نظر می‌رسد.»‌

برای نیک بگیچ، هارپ به قدری خطرناک است که می‌تواند به ابزاری برای کنترل ذهن انسان‌ها تبدیل شود. به گفته او، امواج رادیویی هارپ می‌توانند در فرکانس‌هایی شبیه فرکانس امواج مغزی انسان تولید شوند و این موضوع توانایی هارپ به کنترل افکار انسان‌ها را محتمل می‌کند. بگیچ همچنین با استناد به ادعاهای ایستلوند که گفته بود هارپ با پتنت‌های مربوط به تغییر آب‌وهوای او ساخته شده، معتقد است این پروژه ابزاری مخفی برای ایجاد مصنوعی زلزله، سیل، توفان و دیگر پدیده‌های طبیعی است. 

منتقدان افراطی‌تر از بگیچ، نظیر جری اسمیت، نویسنده کتاب «هارپ:‌ ابرسلاح توطئه» معتقد هستند به این دلیل در اتمام پروژه هارپ تعجیل شد تا به کمک آن از ورود توفان‌ها به زمین که توفان کاترینا نیز شامل آن‌ها بود، جلوگیری کنند. برخی دیگر نیز می‌گویند هارپ مسئول انهدام شاتل فضایی کلمبیا در سال ۲۰۰۳ بود. در سال ۲۰۰۶ نیز دو مرد اهل ایالت جورجیا با هدف «آزاد کردن روح‌های به دام افتاده» در تأسیسات هارپ به فکر انهدام این مرکز افتادند. 

اگر از دانشمندان هارپ درباره این ادعاها سؤال کنید یا خواهند خندید یا عصبانی خواهند شد. در ادامه به فهرستی از مشهورترین نظریه‌های توطئه در مورد هارپ و پاسخ دانشمندان در رد آن‌ها اشاره خواهیم کرد. 

فیزیکدان آمریکایی برنارد ایستلود مدعی بود هارپ با پتنت‌های او ساخته شده که شامل تکنولوژی از کار انداختن ماهواره‌ها و موشک‌ها می‌شده است. 

این در حالی است که نیروی هوایی و دریایی آمریکا و دارپا چنین ادعایی را رد کرده‌اند. انهدام موشک‌ها و ماهواره‌ها به کمک هارپ نیازمند تزریق ذرات به کمربند تشعشعی ون آلن است که چنین چیزی غیرممکن است. 

این نظریه هم از ادعای ایستلوند سرچشمه گرفته است. او معتقد بود هارپ قادر است الکترون‌ها را به بالا و درون جو هدایت کرده و باعث شود ذرات زیرین حرکت کنند و در نتیجه آب‌وهوای زمین تغییر کند. 

در رد این ادعا، عمران اینان، استاد مهندسی برق در دانشگاه استنفورد که گروه تحقیقاتیش با هارپ همکاری داشته‌، می‌گوید بشر در حال حاضر توانایی رقابت با قدرت طبیعت را ندارد. قدرت هارپ اگرچه زیاد است، اما اصلا با قدرت صاعقه که در هر ثانیه ۵۰ تا ۱۰۰ بار اتفاق می‌افتد، قابل مقایسه نیست.

عده‌ای معتقدند چون امواج تولید شده توسط هارپ شبیه امواج مغز است، می‌تواند برای کنترل افکار انسان‌ها به کار برود. 

در رد این ادعا گفته شده امواج هارپ حتی برای اندازه‌گیری هم به اندازه کافی قوی نیستند، چه برسد برای کنترل ذهن افراد. به گفته کریس فالن، سرپرست سابق تیم محققان هارپ، تمرکز دانشمندان هارپ بر فضایی در ارتفاع ۹۷ کیلومتری از ما است و در این ناحیه امواج رادیویی هارپ ۱۰۰ برابر ضعیف‌تر از امواج گوشی‌های همراه است. 

برخی معتقدند هارپ در تولید پسدمه که از نظر آن‌ها سلاحی برای کنترل ذهن و دستکاری در آب‌و‌هوا است، نقش دارد. 

این نظریه باید از دو جهت راستی‌آزمایی شود. اول اینکه پس‌دمه‌ برخلاف تصور این افراد، سلاح شیمیایی نیست بلکه بخار آب موجود در گاز خروجی موتور هواپیما است که در اثر قرارگیری در جو سرد میعان شده و کریستال‌های کوچک یخی ایجاد می‌کند. دوم اینکه طبق

به‌گفته دانشگاه آلاسکا، هارپ هیچ نقشی در تولید پسدمه ندارد. هارپ توانایی تولید آب یا انتشار گاز در جو را ندارد و با مولکول‌های آب موجود در ابرها هیچ تعاملی برقرار نمی‌کند.

عده‌ای معتقدند در سال ۲۰۰۳ هارپ قصد داشت موشکی شلیک شده از سمت کره شمالی را منهدم کند که به اشتباه منجر به انهدام شاتل فضایی کلمبیا شد که در آن لحظه در حال ورود به جو بوده است. 

مقصر فاجعه مرگبار شاتل فضایی کلمبیا نقص فنی و جداشدن فوم از مخزن سوخت خارجی اعلام شده است. در ضمن هارپ قدرت انهدام موشک را ندارد. 

به اعتقاد عده‌ای، سال‌ها پیش از بازگشایی رسمی هارپ، این مرکز با همکاری نروژ در حال کار روی پروژه‌ای بود تا در یکپارچگی فضازمان اختلال ایجاد کند. این آزمایش‌ها به‌طور تصادفی باعث انهدام پرواز TWA 800 در سال ۱۹۹۶ و کشته شدن تمامی ۲۳۰ سرنشین آن شد. 

در مورد دلایل انفجار و سقوط این هواپیما نظریه‌های زیادی وجود دارد که هدف قرار گرفتن اشتباهی آن توسط رزم‌ناوهای نیروی دریایی آمریکا حین مانور نظامی محتمل‌تر است. در ضمن، علم مربوط به ایجاد اختلال در فضا-زمان آنقدری مبتدی است که در حال حاضر اصلا نمی‌توان در مورد آن بحث کرد. 

یک پدیده طبیعی را نام ببرید و احتمالا کسی پیدا خواهد شد که معتقد است عامل ایجاد آن هارپ بوده است. نظریه‌پردازان توطئه معتقدند مقصر زلزله و سونامی ۲۰۱۱ ژاپن، گردباد مور اوکلاهاما در سال ۲۰۱۳، رانش زمین در فیلیپین در سال ۲۰۰۶ و زمین‌لرزه ترکیه و سوریه در سال ۲۰۲۳، کار هارپ بوده است. 

اصلا نام پروژه هارپ زمانی در دنیا فراگیر شد که هوگو چاوز، رئیس جمهور سابق ونزوئلا، مدعی شد هارپ یا برنامه‌ای شبیه به آن عامل زلزله هائیتی بود که در سال ۲۰۱۰، ۳۰۰ هزار کشته برجای گذاشت. البته برای این بلایای طبیعی دلایل طبیعی نیز وجود دارد. مثلا عامل زلزله مرگبار هائیتی لغزش گسلی در امتداد مرز صفحات تکتونیک کارائیب و آمریکای شمالی شناخته شد.

اخیرا هم عده‌ای می‌گویند دو زمین‌لرزه مرگ‌بار ۷٫۸ و ۷٫۵ ریشتری که جان بیش از ۴۵ هزار نفر را در ترکیه و سوریه گرفت، توسط هارپ ایجاد شده است. دلیلشان هم ویدیوی منتشر شده در تیک‌تاک است که ابر نارنجی عجیب‌غریب و ترسناکی به‌شکل بشقاب‌پرنده را نشان می‌دهد که حدود دو هفته پیش از وقوع زمین‌لرزه، در آسمون شهر بورسا در ترکیه ظاهر شد و یک ساعت هم در آسمان بود. این ویدیو به‌سرعت در تمام شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک و توییتر پخش شد. کپشن پستی که در پیج ۴۰۰ هزار نفری فیسبوک منتشر شد، این بود: «آیا ترکیه میدان آزمایشی (یا قربانی) پروژه هارپ بود؟»

برای بررسی درستی این ادعا، اول باید سراغ این ابر نارنجی رفت؛ ابری که اتفاقا برخلاف آنچه کاربران تیک‌تاک و فیسبوک فکر می‌کنند، پدیده‌ی عجیب‌وغریبی نیست. دانشمندان به این ابرها، ابرهای عدسگون (Lenticular clouds) می‌گویند که در مناطق کوهستانی تشکیل می‌شوند. شهر بورسا نیز در یک منطقه‌ی کوهستانی واقع است و مهم‌تر از آن، حدود ۹۰۰ کیلومتر با جایی که زمین‌لرزه در آن اتفاق افتاد، فاصله دارد.

سخنگوی موسسه‌ی هواشناسی هلند ادعای ربط داشتن هارپ با تشکیل این ابر را رد کرد و گفت:‌

نه هارپ و نه هیچ کس دیگه‌ای نمی‌تواند ابرهای عدس‌گون ایجاد کند و این ابرها به‌صورت طبیعی در مناطق کوهستانی تشکیل می ‌شوند.

از سوی دیگر، امواج رادیویی فرستنده‌ی هارپ هیچ تعاملی با آن بخش از جو که به آب‌وهوا مربوط می‌شود، ندارند. اثرات گرمایشی هارپ در یونوسفر نیز به‌شدت ناچیز است و بنابراین نمی‌تواند در ایجاد پدیده‌های طبیعی مانند طوفان تأثیرگذار باشد. این پدیده‌ها در ارتفاع بسیار پایین‌تری از یونوسفر رخ می‌دهند و مقادیر بیشتری انرژی تولید می‌کنند.

جسیکا متیوز، مدیر برنامه هارپ، در گفتگویی با وب‌سایت راستی‌آزمایی AFP، ادعای دست داشتن هارپ در این دو زمین‌لرزه را رد کرد و گفت تجهیزات هارپ نه می‌تواند بلایای طبیعی ایجاد کند و نه می‌تواند آن‌ها را تشدید کند.

درکل، پروژه‌ی هارپ نقشی در ایجاد زمین‌لرزه ندارد، چون عامل ایجاد زمین‌لرزه، تکان‌های پوسته‌ی زمین و آزاد شدن انرژی سنگ‌ها است و این موضوع نه ربطی به ابرهای عدس‌گون در آسمان دارد و نه به یونوسفر.

بله؛ در چند سال اخیر، تلاش‌هایی برای دستکاری آب‌وهوا، البته در مقیاس بسیار کوچک صورت گرفته است؛ برای مثال، دانشمندان توانسته‌اند با اضافه‌کردن چند نوع ماده شیمیایی ازجمله یدید نقره و یخ خشک و یا حتی گاز نیتروژن مایع به ابرها، طی فرایندی موسوم به بارورسازی ابرها، باران و برف بیشتری تولید کنند. فرایند بارورسازی ابرها در چند کشور از جمله آمریکا، مکزیک، چین و امارات انجام شده است.

همچنین، مطالعاتی در دست بررسی است تا به کمک تکنولوژی بتوان به مبارزه با تاثیرات فاجعه‌بار تغییرات اقلیمی از جمله گرمایش زمین رفت. در سال ۲۰۲۲ نیز دولت آمریکا، پژوهش پنج‌ساله‌ای را شروع کرد تا با استفاده از پنل‌های غول‌پیکر، از رسیدن بخشی از نور خورشید به سطح زمین جلوگیری کند.

اما پروژه‌ی هارپ دخالتی در تغییرات آب‌وهوا ندارد، چون تمرکز آن بر یونوسفر است.

سوالی که شاید همچنان ذهن مخاطب را درگیر کرده باشد این است که اگر هارپ سلاح نظامی نیست، چرا نقش نیروی نظامی آمریکا در تأمین بودجه و اجرای پروژه‌های آن تا این اندازه پررنگ بوده است؟ 

دلیل علاقه اولیه بخش نظامی آمریکا به ساخت تأسیسات هارپ رسیدن به راه‌حلی برای ارتقای برد ارتباطات و سیستم‌های نظارتی برای مقاصد دفاعی و غیرنظامی بود. در واقع ناحیه یونوسفر نقش مهمی در فرستادن سیگنال‌های رادیویی بازی می‌کند و قرار بود دانشمندان با فرستادن سیگنال‌های رادیویی به یونوسفر نوع واکنش آن را به این سیگنال‌ها بررسی کنند و به کمک ابزارهای قدرتمند این مرکز، آن‌ها را با دقت اندازه بگیرند.

به گفته بیل بریستو از دانشگاه آلاسکا در فربنکس، تنها چیزی که نیروی نظامی آمریکا به دنبال کنترل آن بود نه آب‌و‌هوا یا ذهن انسان‌ها، بلکه پلاسمای داغ موجود در یونوسفر بود؛ یعنی حالتی که ذرات باردار مثبت، منفی و خنثی به صورت مخلوط کنار هم قرار گرفته و به اصلاح یونیزه شده‌اند. پلاسما می‌تواند سیگنال‌های ماهواره‌ای و جی‌پی‌اس را از مسیر منحرف کند یا انتقال آن‌ها را به تأخیر بیندازد. به همین خاطر نیروی نظامی آمریکا می‌خواست بداند که آیا این اغتشاشات می‌تواند از روی زمین دستکاری شود تا چنین مشکلاتی برطرف شده و راه برای توسعه تکنولوژی جدیدتر راداری و ارتباطی باز شود. برای همین هم هارپ، قدرتمندترین سامانه گرم‌کننده یونوسفری جهان را ساختند. 

با این حال، بیش از یک دهه آزمایش نتوانست به پیشرفت قابل‌توجهی در این زمینه بیانجامد و در نهایت نیروی نظامی آمریکا تصمیم گرفت از ادامه پروژه منصرف شود. حالا که تأمین‌کنندگان بودجه این تأسیسات از آن ناامید شده بودند، دیگر دلیلی برای ادامه بهره‌برداری از آن نمی‌دیدند؛ به همین خاطر نیروی هوایی آمریکا در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد قصد دارد تأسیسات هارپ را به‌طور کامل تعطیل کند. 

خبر تعطیلی این مرکز تحقیقاتی دانشمندان دانشگاه آلاسکا را بر آن داشت تا برای سر و پا نگه داشتن آن تلاش کنند. نیروی هوایی نیز سرانجام در سال ۲۰۱۵ مدیریت این تأسیسات را به‌طور رسمی به این دانشگاه سپرد و از آن موقع محققان می‌توانند با پرداخت هزینه‌ای از ابزارهای هارپ برای پروژه‌های شخصی خود استفاده کنند یا در کمپین‌های تحقیقاتی این تأسیسات که سه یا چهار بار در سال برگزار می‌شود، شرکت کنند. 

در گزارشی که روسیه در سال ۲۰۰۸ منتشر کرد، گفته شده بود که اگر سیستم هارپ به آخرین درجه از قدرت خود برسد، یونوسفر آسیب دیده و تابش کیهانی به سطح زمین خواهد رسید. حتی یک بار استفاده از این «سلاح» ممکن است منجر به اتفاقاتی پیاپی شود که هیچ‌کس قادر به متوقف کردن آن‌ها نخواهد بود. اتفاقاتی مثل زمین‌لرزه یا سرد شدن ناگهانی جهان. 

به اعتقاد دانشمند کانادایی روزالی برتل که در مورد اثرات جنگ روی محیط‌زیست مطالعه کرده است، بروز اختلالات شدید در یونوسفر ممکن است منجر به آزاد شدن توده‌های عظیمی از الکترون‌های آزاد شود که به این پدیده اصطلاحاً رگبار الکترونی می‌گویند. در پی این اتفاق ممکن است پتانسیل الکتریکی قطب‌ها تغییر کند و در نتیجه قطب‌های مغناطیسی زمین جا‌به‌جا شوند. به زبان ساده، کره زمین وارونه خواهد شد.

اینکه هارپ از ابتدا با این اهداف شوم ساخته شده بود یا خیر یا اینکه آیا اصلا این مرکز از چنین قابلیت‌های شگفت‌انگیزی برخوردار است‌ (درحالیکه حتی نتوانست پروژه اصلی آن را با موفقیت پیش ببرد)، نیروی نظامی آمریکا دیگر مسئولیت این تأسیسات را به عهده ندارد و درهای آن به روی هر محققی که موضوع مطالعه‌اش با یونوسفر در ارتباط است، باز است. 

برخی از تصورات در مورد ابعاد تاریک هارپ به حدی افراطی است که می‌توان آن‌ها را راحت کنار گذاشت. هارپ نه اشعه‌ای مرگبار است برای سر و ته کردن دنیا و نه سلاحی است برای جنگ روانی و کنترل ذهن انسان‌ها؛ بلکه تنها مدلی بزرگ‌تر و قوی‌تر از پروب‌های فرکانس رادیویی است که هر کسی می‌تواند به‌راحتی از فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی تهیه کند. هارپ با هدف مطالعه یونوسفر راه اندازی شد و با وجود قدرتی که دارد، هنوز در برابر قدرت طبیعت بی‌نهایت ضعیف است. به گفته مارک مولدوین، استاد علوم فضا در دانشگاه میشیگان، «زیبایی هارپ در توانایی آن در تبدیل یونوسفر به آزمایشگاه پلاسمایی است که می‌توانیم در آن شرایط را کنترل کنیم.»

از طرفی این را هم باید در نظر گرفت که هارپ دقیقا به همان اندازه خطرناک یا امن است که افرادی دخیل در این برنامه از آن انتظار دارند. تحقیق و توسعه کاملا به نیت و اهداف تیم محققان آن بستگی دارد و می‌تواند برای مصارف خوب و شر به کار رود. به همین خاطر تمام این برنامه‌ها لازم است تحت نظارت سازمان‌های مستقل قرار بگیرند تا جلوی سوءاستفاده از آن‌ها گرفته شود. 

یکی از مشکلات هارپ در سال‌های اولیه راه‎‌اندازی، نبود دسترسی عموم به آن بود که این موضوع به شعله‌ورتر شدن نظریه‌های توطئه و شک و تردیدها دامن زد. اما زمانی که مسئولیت اداره این تأسیسات به دانشگاه آلاسکا واگذار شد، دسترسی عموم نیز به آن ممکن شد. اکثر نظریه‌های توطئه درمورد هارپ ناشی از دانش علمی ناکافی درمورد طرز کار این مرکز تحقیقاتی است. به قول دیوید نایدیچ، دانشمند کامپیوتر، هارپ به این دلیل توجه نظریه‌پردازان توطئه را به خود جلب کرده که «اهداف آن برای افرادی که دانش علمی کافی ندارند، بسیار مرموز به نظر می‌رسد.»‌