چرا آفتابگردانهای بالغ رو به شرق قرار می‌گیرند
آفتابگردان‌هایی که به سمت شرق می‌چرخند، سرحال‌تر، سالم‌تر و پربارتر از آفتابگردان‌هایی هستند که به جهات دیگر می‌چرخند و این با گرمای خورشید صبحگاهی ارتباط دارد. این نتیجه‌ای است که از مطالعه‌ی جدیدی حاصل شده که می‌خواست بداند چرا شکوفه‌های زرد سرزنده بعد از بلوغ، به سمت شرق می‌چرخند؛ اما در سنین کمتر که دارای انعطاف‌پذیری بالایی هستند، حرکت خورشید را در آسمان دنبال می‌کنند.
گرما و نور بیشتر حاصل از خورشید در حال طلوع، هنگام صبح زنبورهای بیشتری جذب می‌کند که به رشد بهتر، تولید زودتر گرده، دانه‌های بیشتر و موفقیت تولید مثل بالاتر منجر می‌شود. استیسی هارمر، متخصص زیست‌شناسی گیاهی از دانشگاه کالیفرنیا، می‌گوید: «بسیار جالب است که آن‌ها به سمت شرق روی می‌گردانند. چرخیدن به سمت شرق برای آن‌ها بهتر است؛ زیرا فرزندان بیشتری تولید می‌کنند.»
آفتابگردانهای جوانِ در حال رشد، رفتار خاصی از خود نشان می‌دهند: گل‌آذین (از نوع کلاپرک) آن‌ها حرکت می‌کند تا خورشید را در آسمان دنبال کند.
به گزارش ساینس الرت، در پژوهشی که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، هارمر و همکارانش مشخص کردند که این ردیابی به رشد گیاه و گل و جذب گرده‌افشان‌ها کمک می‌کند؛ اما وقتی آفتابگردان بالغ می‌شود، ساقه‌اش محکم و حرکتش به مقدار قابل توجهی محدود می‌شود. در این شرایط، گل‌آذین رو به شرق قرار می‌گیرد. علت این کار گل‌های آفتابگردان برای پژوهشگران مطالعه ۲۰۱۶ معما بود؛ بنابراین گروه دیگری از پژوهشگران با هدایت زیست‌شناسی از دانشگاه کالیفرنیا به نام نیکی کروکس آزمایشی برای کشف این موضوع طراحی کردند.
یکی از روش‌های درک این موضوع که چرا آفتابگردان چنین کاری انجام می‌دهد، این است که وضعیت آن را تغییر بدهید به‌طوری‌که دیگر آن کار را انجام ندهد. در مورد آفتابگردانهای روگردان به سمت شرق این کار بسیار ساده است: تنها کاری که باید انجام بدهید، این است که آن‌ها را بچرخانید. این دقیقا همان کاری است که پژوهشگران انجام دادند؛ گل‌های عادی و رو به شرق را با گل‌های چرخانده‌شده رو به غرب مقایسه کردند.
اولین چیزی که پژوهشگران متوجه آن شدند، این بود که گل‌های رو به شرق هنگام صبح زنبورهای بیشتری جذب می‌کردند. در بقیه‌ی روز، از نظر جذب زنبورها تفاوتی بین گل‌ها وجود نداشت که نشان می‌دهد آن زمان از صبح می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. آفتابگردانهای رو به شرق همچنین هنگام صبح حدود ۳۰ دقیقه زودتر شروع به آزاد کردن گرده‌های خود می‌کردند که زمان‌بندی آن با زمان اوج بازدید گرده‌افشان‌ها مطابقت داشت.
تجزیه‌و‌تحلیل پیگیری نشان می‌دهد همه موارد فوق به دمای گل‌آذین مربوط می‌شود. خورشید گل‌آذین را گرم می‌کند که موجب تحریک آزاد کردن گرده می‌شود. گل‌های رو به غرب نیز وقتی به‌طور مصنوعی گرم شدند، رفتار مشابهی از خود نشان دادند. جالب اینکه گرما دادن مصنوعی تفاوتی ازنظر بازدید گرده‌افشان‌ها ایجاد نکرد؛ اما علت کاملا مشخص نیست.
پژوهشگران بر این باورند که علامت‌گذاری روی گل‌ها که گرده‌افشان‌ها می‌توانند آن را زیر نور فرابنفش خورشید ببینند، با این مسئله ارتباط دارد؛ در آفتابگردانهای رو به شرق، گل‌ها درخشان و علامت‌ها با وضوح بیشتری قابل مشاهده بودند.
تأثیر جهت‌گیری رو به شرق روی آفتابگردان‌ها نیز قابل توجه بود. آفتابگردانهای رو به شرق دانه‌های بیشتر و سنگین‌تری از آفتابگردانهای رو به غرب تولید کردند. همچنین به نظر می‌رسید گرده‌های حاصل از آفتابگردانهای رو به شرق در تولید فرزند موفق‌تر باشند.
پژوهشگران این موضوع را با مطالعه‌ی آفتابگردانهای اطراف که فقط بذر تولید می‌کردند و گرده‌ای تولید نمی‌کردند، کشف کردند. آن‌ها از طریق تعیین ژنوتیپ مشخص کردند که آیا این گیاهان توسط گرده‌های غربی بارور شده‌اند یا شرقی آفتابگردانهای رو به شرق بیشتر از آفتابگردانهای رو به غرب تولید مثل کردند.
همه‌ی این‌ها نشان می‌دهد که رو به شرق بودن ممکن است عامل قطعی موفقیت آفتابگردان نباشد؛ اما تأثیر قابل توجهی روی موفقیت گیاه دارد. پژوهشگران در مقاله‌ی خود می‌نویسند: «نتایج ما نشان می‌دهد که جهت‌گیری شرقی گل‌آذین آفتابگردان نقش مهمی در کنترل ریزاقلیم اطراف گل دارد و شرایط مناسبی برای گلدهی، گرده‌افشانی و رشد بذر مهیا می‌کند.»
این پژوهش در مجله‌ی New Phytologist منتشر شده است.