حل معمای ناپدید شدن تمدن پیشرفته چینی در ۴۰۰۰ سال پیش

حدود ۵۳۰۰ سال پیش، تمدنی باستانی در شرق چین ظهور کرد و شهری ساخت که مشابهی پیش از آن در سراسر آسیا و احتمالاً در تمام جهان نداشت.

آثار به‌جا مانده از تمدن لیانگژو که در کرانه دلتای رود یانگ‌تسه در شرق چین شکوفا شد، نشانه‌هایی از دستاورد‌های منحصر‌به‌فرد این جامعه نوسنگی در پایان عصر حجر هستند. ویرانه‌های باستان‌شناسی از شهر لیانگژو بیانگر نشانه‌های متعددی از پیشرفت‌های اجتماعی، فرهنگی و فناوری، به‌ویژه در زمینه‌های کشاورزی و آبزی‌پروری هستند. ویژگی‌های سطح بالای معماری مانند مهندسی هوشمندانه سازه‌های آبی که آن‌ها را قادر به ساخت کانال‌ها، سد‌ها و مخازن آبی کرده بود، باعث شده به لیانگژو لقب «ونیز شرق» در دوران نوسنگی داده شود.

عکس هوایی از محوطه باستانی لیانگژو

اما هیچ‌یک از این شگفتی‌ها پایدار نماندند. پس از یک هزاره خلاقیت، تمدن لیانگژو حدود ۴۳۰۰ سال پیش به شکل مرموزی فروپاشید و شهر باستانی ناگهان متروکه شد. دلیل قطعی آن هرگز کاملاً شناخته نشد، ولی بسیاری از وقوع نوعی سیل فاجعه‌بار به‌عنوان عامل اصلی این زوال ناگهانی یاد می‌کنند.

کریستوف اسپوتل، زمین‌شناس از دانشگاه اینسبروک اتریش می‌گوید:

یک لایه نازک از رس روی ویرانه‌های به جا مانده پیدا شده که به رابطه احتمالی بین سقوط این تمدن پیشرفته و طغیان‌های رود یانگ‌تسه یا سیل‌هایی از دریای چین شرقی اشاره دارد.

ولی نمی‌توان هیچ نتیجه روشنی از علت را فقط با تکیه بر لایه رسی بدست آورد. به‌تازگی به تصویر واضح‌تری از سیلی که این مکان شگفت‌انگیز را غرق کرده، دست یافته‌ایم.

در پژوهشی جدید، پروفسور اسپوتل و یک تیم بین‌المللی از پژوهشگران به جایی بسیار عمیق‌تر از لایه گِل باستانی رفته‌اند و سازند‌های غاری، مانند استالاگمیت‌ها را در دو غار زیرآبی در منطقه بررسی کردند که نشانه‌های شیمیایی از شرایط اقلیمی گذشته را در خود حفظ کرده‌اند.

بررسی انجام شده روی نمونه‌های استالاگمیتی به رهبری هایوی ژانگ از دانشگاه «ژی آن ژیائوتانگ» چین، نشان دادند که فروپاشی شهر لیانگژو هم‌زمان با دوره‌ای از بارش‌های بسیار شدید از ۴۳۴۵ تا ۴۳۲۴ سال پیش بوده است. احتمالاً علت آن افزایش تناوب پدیده ال‌نینو-نوسان جنوبی بوده است.

به گفته اسپوتل:

این نتایج از نظر زمانی بسیار دقیق هستند. احتمالاً باران‌های موسمی سهمگین باعث طغیان‌های شدید یانگ‌تسه و شاخه‌هایش شده‌اند؛ به گونه‌ای که حتی سد‌ها و کانال‌های پیشرفته هم قادر به تاب آوردن این حجم از آب نبوده و شهر لیانگژو تخریب و ساکنانش وادار به فرار شده‌اند.

استالاگمیت‌های غار شنونگ راز سقوط تمدن لیانگژو را بر ملا کردند

تاریخ و آب‌و‌هوا نشان می‌دهند که این شهر موفق نمی توانسته برای همیشه مقاومت کند.

پژوهشگران در مقاله خود نوشته‌اند:

یافته‌های باستان‌شناسی از وجود سازه‌های آبی پیچیده مانند سد بزرگ خاکی در نزدیکی شهر لیانگژو (که بین ۵۳۰۰ تا ۴۷۰۰ سال پیش ساخته شده است) خبر می‌دهند.این نشان می‌دهد که جامعه لیانگژو به شکل موثری منابع آبی را با استفاده از زیرساخت‌های آبی برای هدایت سیل یا آبیاری مدیریت می‌کرده تا در یک اقلیم خشک دوام آورند.

به نظر می‌رسد با گذشت زمان این اقلیم خشک، به تدریج خشک‌تر شده و در حدود ۴۴۰۰ سال پیش دچار یک اَبَر خشکسالی شده است. در این مقطع سدسازی متوقف شده، زیرا سد‌های موجود در شرایط کم‌بارش کافی به نظر می‌رسیدند.

سپس باران‌ها تقریباً از ۴۴۰۰ تا ۴۳۰۰ سال پیش در دو دوره مجزا آغاز شدند.

در ادامه مقاله آمده است:

مشاهدات ما از نمونه‌های استالاگمیتی در کنار شواهد ژئوشیمیایی از نهشته‌های سیل روی لایه تمدن لیانگژو نشان می‌دهند که باران‌های سهمگین در سراسر بخش‌های میانی و پایین‌دست دره رود یانگ‌تسه ممکن است سیل‌های رودخانه‌ای و دریایی را تقویت کرده و مانع سکونت و کشت برنج مردم شده باشد.سیل‌های بزرگ و آبگرفتگی به دلیل زهکشی ضعیف در زمین‌های پَست ممکن است مردم لیانگژو را مجبور به ترک پایتخت و سکونتگاه‌هایشان در جلگه تایهو کرده باشد که در نهایت منجر به فروپاشی تمدن لیانگژو شده است.

برای صد‌ها سال آتی، شرایط مرطوب باقی ماند. در این زمان تمدن‌های باستانی دیگری موقتا رشد کردند تا جانشین تمدن لیانگژو شوند؛ حداقل تا زمان ابر خشکسالی بعدی که باعث نابودی نهایی جوامع نوسنگی در این منطقه شده است.

در همین زمان جامعه چین در حال شروع فصل جدیدی از تاریخ خود بود؛ بنیان‌گذاری سلسله شیا به دست «یو بزرگ» در سال ۲۰۷۰ پیش از میلاد که نخستین سلسله پادشاهی چین محسوب می‌شود.

هر چند بسیاری از منابع اشاره می‌کنند که فرمانروا یو بخاطر مدیریت موفق طغیان رود توانست سلسله شیا را بنیان‌گذاری کند، بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که چیرگی یو بر طغیان‌ها می‌تواند به تغییرات اقلیمی نسبت داده شود.

داده‌های بدست آمده از استالاگمیت‌ها نیز این ایده را پشتیبانی می‌کنند.

این مشاهدات، مدارک محکمی همسو با گزارش‌های تاریخی چینی و پژوهش‌های پیشین از برآمدن سلسله شیا در میان یک گذار بزرگ اقلیمی از شرایط مرطوب به خشک ارائه می‌کنند.

این یافته‌ها در نشریه Science منتشر شده‌اند.