آغاز جست‌وجو برای بقایای اندورنس؛ کشتی کاوشگر نامدار جنوبگان

در سال ۱۹۱۵، کشتی اندورنس (Endurance) متعلق به کاوشگری بریتانیایی به نام ارنست شکلتون در یخ‌های جنوبگان گرفتار و غرق شد. یک قرن پس از غرق‌شدن کشتی ارنست شکلتون در آب‌های جنوبگان که به یکی از داستان‌های شگفت‌انگیز تلاش برای بقا در تاریخ کاوشگری تبدیل شده است، گروهی از ماجرایاجویان و متخصصان و دانشمندان آماده‌ی کاوش بقایای کشتی غرق شده می‌شوند.

کشتی یخ‌شکن آگولاس ۲ (Agulhas II) با ۴۶ خدمه و یک تیم اکتشافی ۶۴ نفره قرار است در روزهای آینده شهر کیپ‌تاون در آفریقای‌جنوبی را به مقصد دریای ودل در شمال‌غربی جنوبگان ترک کند. این تیم اکتشافی قصد دارند تا پس از رسیدن به مقصد با پیداکردن محل دقیق غرق‌شدن کشتی، با استفاده از دو زیردریایی رباتیک بقایای آن را کشف کنند.

رسیدن به مقصد مدنظر کار ساده‌ای نیست. کشتی اندورنس که در سال ۱۹۱۵ براثر گرفتارشدن با سطوح یخی شناور غرق شد، اکنون در عمق ۳۰۰ متری دریای ودل جای گرفته است. آب‌های دریای ودل مثل آب‌های دیگر دریاها نیستند؛ زیرا جریان‌های چرخشی این دریا می‌تواند تکه‌های بزرگی از سطوح ضخیم یخی را به‌طور خطرناکی به حرکت درآورد؛ چیزی که حتی برای کشتی‌های یخ‌شکن امروزی نیز مسئله‌ای بزرگ به‌حساب می‌آیند.

برنامه‌های‌ ارنست شکلتون برای تبدیل‌شدن به اولین نفری که از عرض جنوبگان عبور کرده است، بعد از ازدست‌دادن کشتی‌اش با شکست روبه‌رو شد. او محل غرق‌شدن کشتی‌اش را بدترین قسمت از بدترین دریای روی زمین توصیف کرد.

تجهیزات و لوازم مأموریت روی یخ شکن آگولاس ۲ در کیپ تاون بارگیری شد

منسون باوند، باستان‌شناس دریایی و مدیر اکتشافی مأموریت اندورنس ۲۲ می‌گوید:

این دور از دسترس‌ترین لاشه‌ی کشتی در جهان است؛ به‌همین‌دلیل، می‌توان گفت اندورنس ۲۲ بزرگ‌ترین مأموریت کشف بقایای کشتی در تاریخ است.

اندورنس یکی از لاشه‌های کشتی معروف دنیا است و ازلحاظ اهمیت شاید بتوان آن را با لاشه‌ی کشتی معروف تایتانیک مقایسه کرد. اندورنس یادگار فصلی تاریخی از عصر اکتشاف در جنوبگان بود؛ دوره‌ای که در آن ماجراجویان سفرهای اکتشافی پیچیده و پرخطر و به‌شدت محبوب و پرسروصدایی را برای کشف قاره‌ی اسرارآمیز و پهناور جنوبگان آغاز می‌کردند. در این راه، برخی مانند روئال آمونسن موفق شدند و برخی همانند رابرت فالکون اسکات جانشان را از دست دادند.

شکلتون در رسیدن به هدفش ناکام ماند؛ اما پس از غرق‌شدن کشتی‌اش توانست تمام خدمه‌ی کشتی و اعضای تیمش را پس از سفر دریایی خطرناکی با قایق‌های نجات در آب‌های مواج و خروشان نجات دهد؛ به‌همین‌دلیل، بعد از بازگشت به انگلستان از او مانند قهرمانان استقبال شد. تا امروز، در کتاب‌ها و فیلم‌ها و حتی دوره‌های آموزش کسب‌و‌کار بارها به داستان نجات شکلتون اشاره شده است و از او و سفر اکتشافی و عملیات نجاتش به‌عنوان یکی از موضوعات پژوهشی در زمینه‌ی رهبری موفق استفاده می‌شود.

کارولین الکساندر، نویسنده‌ و یکی از متصدیان نمایشگاه برگزارشده‌ در سال ۱۹۹۹، درباره‌ی سفر اکتشافی اندورنس در موزه‌ی تاریخ طبیعی نیویورک می‌گوید:

من بیش از همه‌چیز و همه‌کس تحت‌تأثیر داستان شکلتون و کشتی‌اش هستم. به‌نظرم اهمیت کاوش بقایای کشتی یادشده بیشتر از اینکه کاملاً تاریخی باشد، جنبه‌ی احساسی دارد.

فرانک وایلد، جانشین فرمانده‌ی شکلتون، درکنار اندورنس پس از درهم‌کوبیده‌شدن کشتی با صفحات یخ

اهداکننده‌ای ناشناس هزینه‌ی ۱۰ میلیون دلاری این سفر اکتشافی را تأمین کرده است. کشتی تیم اعزامی پس از رسیدن به دریای ودل، دو هفته فرصت دارد محل دقیق لاشه‌ی کشتی را پیدا کند. اگر بقایای اندورنس پیدا شود، دو ربات زیردریایی عکس‌ها و ویدئو‌هایی باکیفیت از آن خواهد گرفت و با استفاده از اسکنر‌های لیزری از بقایای کشتی نقشه‌برداری خواهد کرد.

این عملیات نباید تغییری در وضعیت لاشه ایجاد کند؛ چراکه طبق یکی از مفاد پیمان جنوبگان، بقایای کشتی اندورنس به‌عنوان اثری تاریخی شناخته شده است. گفتنی است پیمان جنوبگان توافق‌نامه‌ای بین‌المللی است که در سال ۱۹۵۹ به‌منظور حفاظت از جنوبگان و تضمین اکتشاف آن با اهداف صلح‌جویانه امضا شد. انتظار می‌رود لاشه‌ی کشتی به‌دلیل آب سرد دریای ودل و نبود ارگانیسم‌های چوب‌خورنده در دریاهای جنوبگان در وضعیت مناسبی باشد.

جان شیرز، رهبر این برنامه‌ی اکتشافی، قرار است بیست‌و‌پنجمین سفر خود به جنوبگان را آغاز کند. وی می‌گوید:

تقریباً می‌دانیم که کجا باید برویم. بسیار خوش‌بین هستیم که می‌توانیم با کشتی یخ‌شکن خود به محل غرق‌شدن اندورنس برسیم.

البته خوش‌بینی او بی‌دلیل نیست. اکنون در جنوبگان تابستان است و نقشه‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که وضعیت سطوح یخی شناور در دریاهای جنوبگان برای سفر مناسب است. باوجوداین همان‌طورکه شکلتون تجربه کرد، تغییر در جهت و سرعت باد یا افت ناگهانی دما به‌سرعت می‌تواند شرایط را تغییر دهد.

در‌صورتی‌که سطوح یخی رسیدن به محل لاشه را غیرممکن کند، تیم عملیاتی نقشه‌ی جسورانه‌ی دیگری اجرایی خواهد کرد. در این سناریو، از دو بالگرد برای ارسال تجهیزات لازم و قراردادن تکنسین‌ها بر سطح یخی شناور یا یخ‌پاره استفاده می‌شود. سپس، آن‌ها حفره‌ای یک‌متری در یخ ایجاد می‌کنند و از آن‌‌‌جا ربات‌های زیردریایی را برای جست‌وجوی لاشه‌ی کشتی به آب می‌اندازند.

تصویری از محل تخمینی غرق‌شدن اندورنس درحدود صد سال پیش

هر یخ‌پاره‌ای برای این کار ایمن نیست. لاسه رابنشتاین، دانشمند ارشد این مأموریت و دیگر کارشناسان حاضر در کشتی باید سطح یخی ایمن برای تحمل وزن خدمه و تجهیزات را انتخاب کنند. رابنشتاین می‌گوید این موضوع پیچیدگی دیگری هم دارد: برپا‌کردن کمپ و به‌کاراندازی تجهیزات روی یکی از این یخ‌پاره‌ها دو روز طول می‌کشد؛ پس باید انتخاب یخ‌پاره به‌گونه‌ای باشد که تیم دو روز بعد به محل لاشه کشتی برسند. رابنشتاین معتقد است این یکی از قسمت‌های حساس‌ سفر خواهد بود.

سه سال پیش، گروهی از کاوشگران در مأموریتی مشابه سعی کردند لاشه‌ی کشتی اندورنس را مکان‌یابی کنند؛ اما تلاش‌های آنان به شکست انجامید. زیردریایی استفاده‌شده در آن مأموریت از فناوری قدیمی استفاده می‌کرد و دانشمندان قبل از اینکه مکان لاشه را پیدا کنند، ارتباطشان با زیردریایی را از دست دادند. بااین‌حال، زیردریایی‌های جدیدی که در اندورنس ۲۲ استفاده خواهند شد، ازطریق کابل فیبر نوری با سطح در ارتباط خواهند بود و می‌توانند تصویرها و داده‌ها را به‌صورت زنده دراختیار دانشمندان بگذارند.

شکلتون سفر خود را با ۲۷ خدمه در سال ۱۹۱۴ آغاز کرد. مقصد او خلیج واهسل در غرب دریای ودل بود. برنامه‌‌ی آن‌ها این بود که شکلتون به‌همراه گروهی کوچک عرض جنوبگان را به‌سمت جنوبگان طی کنند؛ کاری که آمونسن پیش‌از‌این در سال ۱۹۱۱ انجام داده بود. باوجوداین، شکلتون قصد داشت از این نیز فراتر برود و خود را به دریای راس در سمت دیگر قاره برساند.

شکلتون و تیمش حتی به نقطه‌ی شروع سفر خود هم نرسیدند. در اوایل سال ۱۹۱۵ و حدود ۱۸۰ کیلومتر دورتر از خلیح واهسل، کشتی اندورنس در سطح یخی شناور گیر افتاد. کشتی چندین ماه زیر فشار یخی که آن را احاطه کرده بود و پیوسته بیشتر می‌شد، قرار گرفته بود. خدمه درنهایت تصمیم گرفتند از کشتی پیاده شوند و روی یخ کمپ بزنند. آنان تمام آذوقه‌ها را از کشتی بیرون آوردند و در‌نهایت، کشتی از همه‌چیز از‌جمله سه قایق نجات خالی شده بود تا اینکه در ماه نوامبر کشتی اندورنس کاملاً در آب غرق شد.

بقیه‌ی ماجرا شبیه به افسانه‌ای حماسی به‌نظر می‌آید. ماه آوریل و با شروع شکستن یخ‌ها، ۲۸ خدمه‌ی گرفتارشده سوار بر سه قایق نجات خود را به جزیره‌ی الفنت در ۲۵۰ کیلومتری شمال شبه‌جزیره‌ی جنوبگان رساندند. این جزیره چیزی شبیه به صخره‌ی سنگی بزرگ و خالی از سکنه است. پس‌از‌آن، شکلتون و ورسلی به‌همراه چهار نفر دیگر تصمیم گرفتند سوار بر قایق نجات ۷ متری و با تحمل شرایط آب‌و‌هوایی بسیار سرد و آب‌های خروشان خود را به نزدیک‌ترین جزیره‌ی مسکونی، یعنی جورجیای جنوبی در فاصله‌ی ۱۳۰۰ کیلومتری برسانند.

شکلتون سمت چپ همراه با وایلد در اردوگاه خودشان روی شناور یخ. پس از غرق‌شدن اندورنس، ۲۸ خدمه‌ی آن قبل از اینکه بتوانند به نزدیک‌ترین خشکی برسند، به‌مدت شش ماه روی یخ زندگی کردند

این سفر دوهفته‌ای شاهکار کم‌نظیر قایق‌رانی بود؛ اما به‌دنبال آن تلاش خارق‌العاده‌ی کوه‌پیمایی هم باید می‌شد. بعد از رسیدن به جزیره‌ی جورجیای جنوبی، شکلتون به‌همراه دو نفر دیگر برای اولین‌بار از قله‌ها و یخچال‌های طبیعی عبور کردند تا خود را به مرکز صید نهنگ در سمت دیگر جزیره برسانند. شکلتون از آن‌‌‌جا با سازمان‌دهی گروه‌های نجات توانست پس از چند ماه تمام خدمه‌ی گرفتارشده‌ی خود در جزیره‌ی الفنت را صحیح‌وسالم نجات دهد.

دونالد لامونت، رئیس بنیاد میراث دریایی فالکلند و یکی از سازمان‌دهندگان این سفر اکتشافی می‌گوید:

این داستان برای بسیاری آشناست؛ اما بسیاری در جهان از این داستان اصلاً مطلع نیستند. به‌همین‌دلیل، در این تیم اکتشافی از متخصصان رسانه‌های دیجیتال برای استریم زنده‌ی سفر استفاده می‌شود. همچنین در‌صورت پیداکردن لاشه‌ی کشتی، از داده‌ها و تصویرهای به‌دست‌آمده برای برگزاری نمایشگاه در محیط موزه‌ها استفاده خواهد شد.

لامونت، یکی از فرمانداران پیشین جزایر فالکلند، ادامه می‌دهد:

این سفر اکتشافی می‌تواند نقطه‌ی آغازی برای شناساندن کاوشگران جنوبگان به همه‌ی جهان باشد. در این سفر نخواهم بود. ترجیح می‌دهم در راحتی و گرمای محل زندگی‌ام بنشینم و به ‌آن‌ها بگویم سفر به‌خیر و امیدوارم موافق باشید!

حتی اگر در این سفر بقایای کشتی اندورنس پیدا نشود، دانشمندان می‌توانند از این فرصت برای مطالعه‌ی یخ‌های دریای ودل استفاده کنند و درباره‌ی میزان تأثیر گرمایش جهانی ناشی از گازهای گلخانه‌ای بر یخ‌‌های جنوبگان تحقیق کنند.

استفانی آرنت یکی از دانشمندانی است که در این سفر حضور خواهد داشت. وی در زمینه‌ی یخ‌های اقیانوسی در مؤسسه‌ی آلفرد وگنر در آلمان تحقیق می‌کند. آرنت در اکتشاف علمی موسائيک حضور داشت؛ اکتشافی که در اقیانوس منجد‌شمالی در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ انجام شد. تخصص او در زمینه‌ی مطالعه روی یخ‌های جنوبگان است؛ ازاین‌رو، وقتی از وجود مأموریت اندورنس ۲۲ آگاه شد، از فرصت استفاده کرد و به آن ملحق شد.

آرنت با نمونه‌برداری از یخ‌های جنوبگان، ویژگی‌های آن‌ها را مطالعه خواهد کرد؛ خصوصیاتی که ممکن است تا حدی تحت‌تأثیر برف انباشته‌شده روی آن‌ها قرار گرفته باشند. برخلاف یخ‌های قطب شمال که وسعت فصلی آن‌ها در دهه‌های گذشته براثر گرمایش زمین کاهش یافته است، میزان یخ‌هایی که جنوبگان زمین را احاطه کرده، به‌طور نسبی در این مدت ثابت باقی مانده است.

آرنت به‌دنبال نشانه‌هایی از شروع روند تغییرات بلند‌مدت در یخ‌های جنوبگان خواهد بود. او درباره‌ی یافتن بقایای کشتی اندورنس نیز هیجان‌زده است. او می‌گوید:

واقعاً موضوع مهمی است و برای من اهمیت خاصی دارد. اولین کتابی که درباره‌ی جنوبگان خواندم، با سفر شکلتون مرتبط بود. داستان سفر او باعث شروع علاقه‌ی من به علوم قطبی شد.