D1-kifpool

چطور در سه مرحله تقریباً غیرممکن کرم‌چاله بسازیم؟

پنج‌شنبه ۵ خرداد ۱۴۰۱ - ۱۸:۰۰
مطالعه 12 دقیقه
آیا قصد سفر به کهکشان آندرومدا را دارید؟ دست نگه دارید! برای انجام این سفر هیجان‌انگیز، ابتدا لازم است در سه مرحله‌ی تقریباً غیرممکن یک کرم‌چاله‌ بسازید.
تبلیغات
D4-mci

فرض کنید فضاپیمای آخرین مدلی دراختیار دارید و می‌خواهید به توری پنج ساله در اعماق کهکشان بروید؛ اما یک مشکلی وجود دارد؛ فضا بیش از اندازه بزرگ است و حتی با بیشترین سرعت قابل تصور هم، هزاران سال طول می‌کشد تا از میان خلا‌های بین‌ستاره‌ای رد شوید تا درنهایت به مقصدی جالب‌توجه برسید.

راه‌حل این مشکل، ساخت کرم‌چاله است؛ یک میانبر، تونل یا پلی در میان فضازمان که به شما امکان می‌دهد تمام آن مسیر خسته‌کننده را در یک چشم به هم زدن طی کنید تا به جاهای هیجان‌انگیز برسید. کرم چاله ها پای ثابت داستان‌های علمی‌تخیلی اکتشاف فضا هستند، اما در عین حال ریشه در واقعیت‌های علمی دارند. ایجاد کرم‌چاله مگر چقدر می‌تواند سخت باشد؟ بگذارید خیالتان را راحت کنیم و جواب را همین اول ماجرا به شما بدهیم؛ فوق‌العاده سخت!

کپی لینک

قدم اول: پل اینشتین-روزن (Einstein-Rosen Bridge)

پیش از هرچیزی این را باید بدانید که وجود کرم‌چاله‌ها را می‌توان کاملاً با ریاضیات نسبیت عام که زاییده‌ی ذهن سرشار از نبوغ آلبرت اینشتین است، اثبات کرد. اگر برایتان سؤال شده که چرا برای اثبات کرم‌چاله سراغ نسبیت عام می‌رویم، به این خاطر است که پایه‌ی فهم کنونی ما از گرانش است و هم اینکه ریاضیات آن نسبتاً سرراست است.

اینشتین متوجه شد که اگرچه ما گرانش را شبیه یک نیرو تجربه می‌کنیم و حتی به آن «نیروی گرانش» می‌گویم، در واقع گرانش چیزی نیست جز حسی که هنگام حرکت از میان برآمدگی‌ها، تکان‌ها و موج‌های فضازمان تجربه می‌کنیم و این پستی و بلندی‌ها از توزیع مختلف ماده و انرژی در فضازمان ناشی می‌شوند.

به‌عبارت دیگر، ماده باعث خمیدگی فضازمان می‌شود و درمقابل، خمیدگی فضازمان نحوه‌ی حرکت ماده را تعیین می‌کند، نه اینکه زمین واقعا نیرویی داشته باشد که بخواهد ماه را به سمت خودش بکشد. اگر بخواهیم در فضازمان، تونل یا همان کرم‌چاله ایجاد کنیم، باید به آرایشی از ماده یا انرژی برسیم که فضازمان را طوری به دور خود خمیده کند که تونلی که دنبال آن هستیم، ظاهر شود.

خمیدگی ماده در فضازمان

جرم کره‌ زمین باعث خمیدگی فضازمان و حرکت ماه در اطراف این خمیدگی می‌شود

شاید در نگاه اول اینطور به‌نظر بیاید که ساده‌ترین راه ساختن کرم‌چاله، ایجاد سیاه چاله است. سیاه‌چاله‌ها مناطقی در فضازمان هستند که از باقی جهان هستی جدا شده‌اند. به‌نوعی می‌توان آن‌ها را سوراخ‌هایی در خود تاروپود فضازمان دانست؛ نقطه‌ای با چگالی بی‌نهایت به نام تکینگی (singularity) که دور آن را حصاری یک‌طرفه و بی‌بازگشت موسوم به افق رویداد (event horizon) فرا گرفته است.

با رد شدن از افق رویداد، هجوم گرانش چنان خردکننده و شدید می‌شود که هیچ‌ چیز، حتی نور هم نمی‌تواند از چنگال آن فرار کند. برای همین است که ورود به درون سیاه‌چاله سفری یک‌طرفه است. به محض اینکه وارد سیاه چاله شویم، رسیدن‌مان به نقطه‌ی تکینگی و تبدیل شدنمان به اسپاگتی (به قول استیون هاوکینگ) تضمین‌شده و حتمی است.

سفیدچاله‌‌ها در مرکز نقطه تکینگی دارند اما افق رویداشان برعکس سیاه‌چاله عمل می‌کند

وقتی فیزیکدانان نظری از خود پرسیدند چه می‌شود وقتی ماده را آنقدر به هم فشرده می‌کنیم تا به چگالی بی‌نهایت برسد، به‌طوری که هیچ نیروی دیگری قدرت مقابله با گرانش آن را نداشته باشد، جواب ظاهر شدن سیاه‌چاله بود. اما سیاه‌چاله‌ها تنها جواب این سؤال نیستند. ریاضیات نسبیت عام به‌طرز شگفت‌انگیزی ظهور پدیده‌ای کاملاً برعکس سیاه‌چاله را نیز پیش‌بینی می‌کند که به سفیدچاله (white hole) معروف است. سفیدچاله‌ها هم در مرکز خود نقطه‌ی تکینگی دارند، اما افق رویدادشان درست برعکس سیاه‌چاله‌ها عمل می‌کند؛ به این معنی که هیچ چیزی نمی‌تواند وارد سفیدچاله شود و هرچیزی که در لحظه‌ی شکل‌گیری سفیدچاله داخل آن باشد، سریع‌تر از سرعت نور به بیرون پرتاب می‌شود.

حالا همه‌ی این‌ها اصلا چه ربطی به سیاه‌چاله‌ها دارد؟ ریاضیات نسبیت عام می‌گوید وقتی یک سیاه‌چاله متولد می‌شود، به‌طور خودکار یک سفید‌چاله‌ی چسبیده به آن نیز ایجاد می‌شود؛ وقتی هم که یک سیاه‌چاله و یک سفیدچاله‌ی چسبیده به هم داشته باشیم، یعنی یک در ورودی و یک در خروجی، این همان تعریف سازوکار کرم‌چاله است.

به این روش ساخت کرم‌چاله، پل اینشتین-روزن به افتخار اینشتین و همکارش نیتان روزن که آن را کشف کردند، یا اگر اسم پیچیده‌تر آن را می‌خواهید، گسترش ماکسیمال متریک شوارتزشیلد (maximally extended Schwarzschild metric) می‌گویند. این روش ساخت کرم‌چاله مثل روز روشن در نسبیت عام آمده است.

کپی لینک

دردسرهای سیاه‌چاله‌ای

اما این روش دو مشکل کوچک دارد؛ اول اینکه سفیدچاله‌ها عملا وجود خارجی ندارند، چون انرژی آن‌ها به‌قدری زیاد است که باعث ناپایداری صددرصدی آن‌ها می‌شود. تقصیر هم گردن افق رویداد معکوس سفیدچاله است که هرگز اجازه‌ی ورود چیزی را به داخل نمی‌دهد، اما مرتب همه‌چیز را به بیرون پرتاب می‌کند.

ازآنجاکه سفیدچاله دقیقاً همان سیاه‌چاله است و فقط در زمان به عقب حرکت می‌کند، شکل‌گیری سفیدچاله نیز دقیقاً شبیه شکل‌گیری سیاه‌چاله است، اما به‌صورت معکوس؛ یعنی زمانی که یک ستاره کلان‌جرم می‌میرد، سیاه‌چاله متولد می‌شود؛ پس زمانی که سفیدچاله تشکیل می‌شود، یک ستاره به‌طور خودبه‌خود متولد می‌شود. اما مسئله اینجا است که نمی‌توان خود‌به‌خود و دل‌بخواه ستاره تولید کرد، چون با قانون دوم ترمودینامیک یا همان آنتروپی که می‌گوید همه‌چیز در جهان به سمت نابودی و آشفتگی حرکت می‌کند، در تناقض است؛ تماشای شکل‌گیری سفیدچاله مثل تماشای تبدیل شدن نیمرو به تخم‌مرغ سالم است و این با آنتروپی و قوانین فیزیک تناقض دارد. پس باید در عمل قید سفید‌چاله‌ها را زد.

به‌عبارت دیگر، در دنیای منظم و مرتب ریاضیات نسبیت عام، وجود سفیدچاله منطقی است اگرچه هنوز خیلی چیزها درباره‌ی آن نمی‌دانیم؛ اما اگر بخواهیم ریاضیات را کنار گذاشته و در دنیای واقعی یک سیاه‌چاله ایجاد کنیم، سفیدچاله هرگز همراه با آن ایجاد نخواهد شد، چون تمام موادی که بخواهیم برای ایجاد سفیدچاله به کار بریم، در همان نطفه به‌خاطر نیروی گرانشی‌ بسیار قوی‌اش از بین می‌رود و فقط سیاه‌چاله باقی می‌ماند.

شکل گیری سفیدچاله در کنار سیاه چاله

شکل‌گیری سفیدچاله شبیه تماشا کردن ویدیوی شکل‌گیری سیاه‌چاله به‌صورت برعکس است؛ با شکل‌گیری هر دو، یک کرم‌چاله ظاهر می‌شود

اگر روزی بتوانیم یک جفت سیاه‌چاله/سفیدچاله بسازیم، آن‌وقت یک کرم‌چاله خواهیم داشت، اما راستش آن کرم‌چاله‌ای که برای سفر در کهکشان لازم داریم، نخواهد بود. مشکل بزرگ پل‌های اینشتین-روزن این است که ورودی کرم‌چاله درست درون افق رویداد سیاه‌چاله قرار دارد؛ به این معنی که برای سفر ازطریق این کرم‌چاله باید از حصار یک‌طرفه‌ی آن عبور کنیم. اما ماهیت یک‌طرفه بودن افق رویداد به این معنی است که وقتی که وارد آن شدیم، دیگر راه برگشتی در کار نیست و در هر صورت باید به نقطه تکینگی برسیم و مرگ بسیار دردناکی را تجربه کنیم.

کپی لینک

قدم دوم: پل موریس-تورن (Morris-Thorne Bridge)

پس با این حساب، برای ساختن کرم‌چاله‌ای قابل‌استفاده که ما را در نقطه‌ی تکینگی به اسپاگتی تبدیل نکند، لازم است درِ ورودی را خارج از افق رویداد قرار دهیم. بدین‌ترتیب، می‌توانیم با خیال آسوده وارد تونل کرم‌چاله شویم و از برخورد با نقطه‌ی تکینگی در امان بمانیم. اینجا هم لازم است برای تعیین آرایش خاص ماده و انرژی، سراغ ریاضیات نسبیت عام برویم و اینشتین هم دوباره به ما می‌گوید که ساخت چنین کرم‌چاله‌ای کاملاً ممکن است. فقط یک مشکل کوچک وجود دارد؛ پایداری.

کرم‌چاله‌ها فوق‌العاده ناپایدار هستند و سریع‌تر از نور فرو می‌ریزند

کرم‌چاله‌ها به‌طرز خارق‌العاده‌ای ناپایدار هستند. درست است که فیزیک ساخت تونلی که دو منطقه‌ی دوردست در فضا و زمان را به هم متصل کند، ممکن می‌داند، اما به‌محض اینکه هر چیزی، حتی یک ذره فوتون ناقابل از این تونل عبور کند، فورا شبیه کش لاستیکی بیش از حد کشیده شده از هم جدا می‌شود و سریع‌تر از سرعت نور فرو می‌ریزد.

بنابراین باید سراغ معیار دومی برویم تا این کرم‌چاله را پایدار کند و اجازه دهد اجسام بزرگی چون فضاپیما‌ها بدون فروپاشیِ تونل از آن عبور کنند. دوباره نسبیت عام به ما می‌گوید دقیقاً چه کاری باید انجام دهیم. مایکل موریس و کیپ تورن، فیزیکدانان آمریکایی، راه‌حل پایدار کردن کرم‌چاله را در سال ۱۹۸۸ کشف کردند. این دو متوجه شدند که در لایه‌‌های مخفی ریاضیات نسبیت عام، راه‌حلی برای ساخت کرم‌چاله‌ی پایدار و قابل‌استفاده وجود دارد که درِ ورودی آن بالای افق رویداد قرار دارد.

کپی لینک

دردسرهای ماده‌ی منفی

موریس و کیپ متوجه شدند برای ساخت کرم‌چاله‌ی پایداری که بتوان از داخل آن به اعماق کهکشان سفر کرد،‌ تنها به یک ماده‌ نیاز است که به آن ماده‌ی منفی (negative matter) یا گاهی ماده‌ی اگزاتیک (exotic matter)‌ می‌گویند. دقت کنید که ماده‌ی منفی با پادماده (antimatter) با بار الکتریکی مخالف ماده‌ی معمولی و ماده‌ی تاریک (dark matter) که بخش اعظم جهان هستی را تشکیل می‌دهد، اما قابل مشاهده نیست، فرق دارد.

وقتی ماده‌ی منفی را به معادلات ساخت کرم‌چاله اضافه می‌کنیم، به‌طرز شگفت‌انگیزی می‌تواند دهانه‌ی کرم‌چاله را برای ورود اجسامی به بزرگی فضاپیما گشاد و تأثیر ناپایدارکننده‌ی ماده‌ی معمولی را خنثی کند. اما ماده‌ی منفی دقیقاً چیست؟

ماده منفی ماده‌ای با جرم منفی است که احتمال وجود آن بسیار بعید است

منظور از ماده‌ی منفی، ماده‌ای با جرم منفی است. تصور کنید یک توپ بولینگ برداشته‌اید که وزنش منفی ۱۶ پوند باشد. یا مثلا به قصابی رفته‌اید و باید برای گوشتی که وزن آن منفی دو کیلوگرم است، پول پرداخت کنید. اگر این مثال‌ها عجیب‌وغریب و دور از ذهن به‌نظر می‌رسد به این خاطر است که درک ماده‌ی منفی واقعا عجیب‌وغریب و دور از ذهن است. راستش را بخواهید ما هیچ نمونه‌ای از ماده‌ی منفی در هیچ‌کجای جهان هستی سراغ نداریم و اگر هم روزی ماده‌ی منفی پیدا کنیم، هرآنچه تا امروز از فیزیک می‌دانیم را باید دور بریزیم.

اگر به توپی با جرم منفی ضربه بزنیم، توپ در جهت خلاف ضربه‌ی ما پرتاب خواهد شد. اگر هم آن را رها کنیم، به سمت بالا حرکت خواهد کرد. اگر یک ماده‌ی منفی را کنار یک ماده‌ی مثبت (همان ماده‌ی معمولی) قرار دهیم، ماده‌ی منفی بر ماده‌ی معمولی فشار وارد می‌کند و ماده‌ی معمولی هم ماده‌ی منفی را به سمت خود می‌کشد و این دو بدون آنکه هیچ ضربه‌ای به آن‌ها وارد شود، با سرعت بی‌نهایت بالا به‌دنبال هم به حرکت در‌می‌آیند.

ماده منفی صرفاً با وجود داشتن در جهانی که می‌شناسیم، قوانین حرکت و پایستگی انرژی را نقض می‌کند؛‌ و اگرچه هیچ قانون فیزیکی صددرصد قطعی نیست و مشاهدات جدید ممکن است معلومات کنونی را نقض کند، احتمال وجود ماده‌ی منفی خیلی خیلی بعید است.

کپی لینک

قدم سوم: پل انرژی اگزاتیک (Exotic Energy Bridge)

برخلاف ماده‌ی منفی، انرژی منفی یا انرژی اگزاتیک وضعیت بهتری دارد. جهان هستی اجازه‌ی وجود انرژی منفی را می‌دهد و دردسترس‌ترین نوع انرژی منفی در خلا خود فضازمان یافت می‌شود.

فیزیک مدرن به دنیا از درون لنز‌های میدان‌های کوانتومی نگاه می‌کند که در کل فضازمان وجود دارند. این میدان‌های کوانتومی با یکدیگر هم‌پوشانی دارند و به روش‌های پیچیده و جالبی با هم در تعامل هستند. برای هر ذره‌ی شناخته شده‌ای در فضا، یک میدان متناظر وجود دارد؛‌ مثلا میدان فوتون (که معمولاً به‌عنوان میدان الکترومغناطیس شناخته می‌شود)، میدان الکترون، میدان کوارک سَر (top quark) و غیره.

سازه‌ای مفهومی از پل اینشتین-روزن

سازه‌ای مفهومی از پل اینشتین-روزن

اگر یک تکه از فضازمان را برداریم و تمام ذرات را از آن خارج کنیم تا به خلا کامل برسیم، هنوز میدان‌های متناظر آن‌ها در این تکه باقی مانده‌اند. این میدان‌ها به خاطر اینکه همواره در حال ارتعاش هستند، در خود انرژی زیادی دارند که تمام‌نشدنی است. فیزیکدانان سناریو‌های هوشمندانه‌ای تعریف کرده‌اند که می‌توان بخشی از این انرژی بی‌نهایتِ میدان‌های بدون ذره را به منطقه‌ای انتقال داد تا به انرژی منفی دست پیدا کنیم. یکی از این سناریوها به اثر کاسیمیر (Casimir effect) به افتخار فیزیکدان هلندی، هندریک کاسیمیر معروف است.

اثر کاسیمیر می‌گوید اگر دو ورقه‌ی فلزی را در موازات و در فاصله‌ی بی‌نهایت نزدیک از یکدیگر قرار دهید، انواع ارتعاشاتی را که می‌تواند بین آن‌ها وجود داشته باشد، محدود کرده‌اید. البته مقدار این ارتعاشات هنوز بی‌نهایت است، اما میزان بی‌نهایت بودنشان کمتر از ارتعاشاتی است که بیرون از فضای بین این دو ورقه در حال وقوع است. بعد با یک سری ترفند‌های دقیق ریاضی می‌توان میزان بی‌نهایت ارتعاشات بین دو ورقه را از ارتعاشات بیرون کم کرد تا به انرژی منفی رسید که درواقع خود را به‌شکل نیروی جاذبه بین دو ورقه نشان می‌دهد.

کپی لینک

نگاهی به درون خلا

اثر کاسیمیر کاملاً واقعی و اندازه‌گیری شده است و به‌خاطر همین اثر است که ساخت دستگاه‌هایی در مقیاس نانو چالش‌برانگیز است. انرژی منفی در جهان ما واقعیت دارد و جایی که انرژی منفی وجود داشته باشد، می‌توان به ساخت کرم‌چاله‌هایی پایدار و قابل‌استفاده فکر کرد؛ اما باز سروکله‌ی یک مشکل پدیدار می‌شود. برای اینکه بتوانیم کرم‌چاله‌ای را به کمک انرژی منفی بسازیم، باید پیش از آن، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فیزیک را حل کنیم.

فیزیکدانان مطمئن هستند که راه‌حل نهایی ساخت کرم‌چاله در قلمروی ناشناخته‌ی گرانش کوانتومی، یعنی پیوند مکانیک کوانتومی با نسبیت عام نهفته است. نسبیت عام به ما می‌گوید که وجود کرم‌چاله محتمل است، اما فقط تحت شرایط خاص، مثلا در حضور انرژی منفی. از آن سو، مکانیک کوانتومی که رفتار میدان‌های کوانتومی را شرح می‌دهد، به ما می‌گوید چطور انرژی منفی به دست آوریم. مشکل بزرگ اینجا است که ما هنوز مطمئن نیستیم چطور این دو قطعه‌ی پازل کنار هم قرار می‌گیرند، چون هنوز هیچ نظریه‌‌ی جامعی درباره‌ی گرانش کوانتومی نداریم.

تأثیرات گرانش و خمیدگی فضا را می‌توان به‌راحتی در سیستم‌های بزرگ مثل سیاره‌ها و ستاره‌ها مشاهده کرد؛ اما وقتی فیزیکدانان می‌خواهند خمیدگی فضا را دور ذرات بسیار ریزی مثل الکترون اندازه‌گیری کنند، انجام چنین کاری غیرممکن می‌شود و به همین خاطر است که ما هنوز در رسیدن به درک درستی از گرانش کوانتومی با مشکل رو‌به‌رو هستیم.

راه‌حل ساخت کرم‌چاله در قلمروی ناشناخته‌ گرانش کوانتومی نهفته است

نبود نظریه‌ی جامعی درباره‌ی گرانش کوانتومی باعث می‌شود ندانیم انرژی منفی کشف شده در موقعیت‌هایی نظیر اثر کاسیمیر دقیقاً همان انرژی منفی مد نظر ما برای ساخت کرم‌چاله باشد. منفی بودن این انرژی در مقایسه با نقاط دیگر جهان هستی است، اما شاید برای ایجاد کرم‌چاله به نوعی انرژی‌ نیاز داشته باشیم که به‌طور مطلق منفی باشد نه در مقایسه با مناطق دیگر جهان و خب در این صورت، دستیابی به این انرژی به اندازه‌ی ماده‌ی منفی، وارد حوزه‌ی داستان‌های علمی‌تخیلی می‌شود.

از سوی دیگر، انرژی منفی اثر کاسیمیر به‌شدت ضعیف است و فقط در فاصله‌ی بسیار نزدیک بین دو ماده به‌وجود می‌آید؛ متأسفانه فیزیکدانان هنوز نمی‌دانند چطور می‌توان این اثر را در فواصل بزرگ‌تر ایجاد کرد.

شاید بتوانیم کر‌م‌چاله را با ساختارهای عجیب‌تری بسازیم؛ مثلا ریسمان‌های کیهانی (cosmic strings). ریسمان‌های کیهانی در‌حال‌حاضر مفهومی کاملاً نظری هستند و به شکستگی‌هایی اشاره ‌می‌کنند که از زمان جدا شدن چهار نیروی طبیعت از یکدیگر، در فضازمان به جا مانده‌اند. شاید بتوان راهی پیدا کرد تا این ریسمان‌ها را از دهانه‌ی کرم‌چاله عبور داد و انتهای آن‌ها را مانند کابل‌هایی که یک پل معلق را سر جایش نگه می‌دارند، به خروجی کرم‌چاله گره زد تا بدین‌ترتیب کرم‌چاله برای عبور فضاپیمای ما پایدار شود. اما اگرچه اکثر کیهان‌شناسان به وجود ریسمان‌های کیهانی اطمینان دارند، تاکنون چنین ریسمانی در جهان مشاهده نشده است.

فیزیکدانان نظری همچنین کشف کرده‌اند که برخی از نظریه‌های گرانش اصلاح‌شده که ابتدا برای توضیح پدیده‌ی انرژی تاریک مطرح شده‌ بودند، شاید بتوانند وجود کرم‌چاله‌های پایدار را بدون استفاده از هیچ‌گونه ماده یا انرژی منفی ممکن کنند. اما این نظریه‌ها همچنین پیش‌بینی می‌کنند که سرعت گرانش از سرعت نور کمتر است؛ درحالی‌که مشاهدات ۲۰۱۷ از امواج گرانشی ساطع شده از یک کیلونُوا که از برخورد دو ستاره‌ی نوترونی به‌وجود می‌آید، نشان داد گرانش و نور تقریباً با سرعت یکسان حرکت می‌کنند.

نمی‌توان با صددرصد اطمینان امکان ساخت کرم‌چاله را رد کرد

نظریه‌ی ریسمان در تلاش است با جایگزین کردن ذرات نقطه‌ای در فیزیک با شی‌های رشته‌ای و غشایی، مشکل گرانش کوانتومی را حل کند. حتی برخی نظریه‌پردازان کشف کرده‌اند که نظریه‌ی ریسمان می‌تواند وجود کرم‌چاله‌های پایدار را پیش‌بینی کند؛ اما متأسفانه نظریه‌ی ریسمان، نظریه‌ی کاملی نیست و تا اینجا موفق به ارائه‌ی نظریه‌ی قابل‌قبولی برای سازوکار فیزیک نشده است.

تحقیقات پیرامون ماهیت میدان‌های کوانتومی در نزدیکی افق رویداد سیاه‌چاله‌ها نشان داده است که شاید، شاید بتوان کرم‌چاله‌ای پایدار را با تغییر شکل آن ایجاد کرد؛ اما دهانه‌ی این کرم‌چاله‌ها باید بی‌نهایت کوچک، چیزی حدود ۱۰ به‌توان منفی ۳۵ باشد که خب، برای عبور فضاپیما اصلا ایدئال نیست (مگر اینکه فضاپیمای ما از نوع اتوبوس جادویی خانم فریزل در کارتون سفرهای علمی باشد!)‌. ریاضیات این نظریه هم وابسته به فرضیات ساده‌انگارانه‌ای درباره ماهیت گرانش کوانتوم است که اصلا شاید درست نباشد.

تحقیقات کنونی درباره ساخت کرم‌چاله همین‌جا به پایان می‌رسد. کرم‌چاله‌ از آن جهت برای فیزیکدانان شگفت‌انگیز است که آزمایشگاه قدرتمندی را برای مطالعه‌ی گرانش کوانتومی دراختیار آن‌ها قرار می‌دهد. در آخر، اگرچه فعلا بهتر است سفر به کهکشان آندرومدا را عقب بیندازید چون هنوز راه‌حل ساخت کرم‌چاله‌ای پایدار را کشف نکرده‌ایم، امیدتان را از دست ندهید! ما نمی‌توانیم با صددرصد اطمینان بگوییم که ساخت کرم‌چاله غیرممکن است. از کجا معلوم؛ شاید ۵۰۰ یا هزار سال دیگر وقتی آیندگان به این مقاله دست پیدا کنند، به ساده‌لوحی ما بخندند؛ چون راه‌حل ساخت کرم‌چاله تمام مدت جلوی چشمان‌مان بود و ما ندیدیم!

مقاله رو دوست داشتی؟
نظرت چیه؟
داغ‌ترین مطالب روز
وضعیت اینترنت
گزارش ماه فوریه اسپیدتست؛ افت چند رتبه‌ای ایران در جدول میانه سرعت اینترنت ثابت و موبایل

در گزارش فوریه ۲۰۲۵ اسپیدتست، ایران در جدول میانه سرعت اینترنت ثابت ۴ پله و در جدول میانه سرعت اینترنت همراه ۳ پله سقوط کرده است.

334
12 ساعت پیش
بیت کوین / Bitcoin در آتش نشان دهنده افزایش قیمت بیتکوین
پیش‌بینی غیرمنتظره یکی از تحلیلگران از قیمت بیت‌کوین

بازار کریپتو در مسیر پرنوسانی قرار دارد؛ اما تحلیلگری نام‌آشنا ادعای جسورانه‌ای درباره آینده بیت‌کوین مطرح کرده است که می‌تواند همه را غافلگیر کند.

4
یک روز پیش
بهترین ماشین‌های لباسشویی خارجی در بازار ایران
بهترین ماشین لباسشویی خارجی در بازار ایران [اسفند ۱۴۰۳]

در مقاله‌ی پیش‌ رو بهترین ماشین‌های لباسشویی موجود در بازار از برندهای ال‌جی، سامسونگ و بوش را با ظرفیت‌های مختلف معرفی کرده‌ایم.

55
یک روز پیش
ونیش مود اینستاگرام
چطور در اینستاگرام پیام‌های محوشونده بفرستیم؟

اینستاگرام با حالت Vanish Mode سطح جدیدی از حریم خصوصی را اضافه کرده است تا کاربران بتوانند پیام‌های محوشونده ارسال کنند.

4
3 ساعت پیش
شرکت هوش مصنوعی دیپ‌سیک / DeepSeek
ظاهراً مهندسان دیپ‌سیک پاسپورتشان را به دولت چین تحویل داده‌اند

ظاهرا برخی از مهندسان دیپ‌سیک پاسپورتشان را به دولت چین تحویل داده‌اند تا مبادا با سفر به کشورهای دیگر، اسرار تجاری مهم را فاش کنند.

42
یک روز پیش
مستربیست با هودی مشکی و دلار در گوش
مستربیست، بزرگ‌ترین یوتیوبر جهان: دلتان نمی‌خواهد جای من باشید

مستربیست، بزرگ‌ترین و پرمخاطب‌ترین یوتیوبر دنیا، در پادکستی جدید از سختی‌ها و فشار زندگی گلایه می‌کند.

48
9 ساعت پیش
 ابزارهای رایگان ساخت عکس با هوش مصنوعی
بهترین ابزارهای رایگان ساخت عکس با هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۵

هوش مصنوعی دنیای تصویرسازی را متحول کرده است. در این مقاله، بهترین ابزارهای رایگان ساخت عکس با هوش مصنوعی را به شما معرفی می‌کنیم.

33
5 ساعت پیش
تبلیغات
DN-DNShatel

نظرات

تبلیغات
D7-zoomitproduct
D7-B6Snappshop
آخرین ویدیوها
پخش از رسانه
عکس گوشی ردمی نوت ۱۴ پرو و ردمی نوت ۱۴ پرو پلاس
بررسی ردمی نوت ۱۴ پرو و ۱۴ پرو پلاس 5G
00:13:31
زومکست با مدیرعامل جاباما
گفتگو با مدیرعامل جاباما؛ فرصتی برای دیدن ناشناخته‌های ایران
00:38:48
دیگه گلس نخر در حال شکستن یک گلس
شیشه‌های ضد خش گوشی چطوری ساخته می‌شن؟
00:13:15
نگاه نزدیک به ردمی نوت ۱۴ پرو پلاس و ردمی نوت ۱۴ پرو شیائومی
نگاه نزدیک به ردمی نوت ۱۴ پرو پلاس و ردمی نوت ۱۴ پرو شیائومی
00:14:33
عکس بهزاد مرعشیان و امیر خاوران در کنار هم
سرویس تحقیقات بازار دیجی‌کالا چیه؟
00:30:05
موشک استارشیپ روی سکوی پرتاب در تاسیسات استاربیس
پخش زنده پرتاب آزمایشی هشتم موشک استارشیپ
02:00:00
عکس مهرداد با قطعات داخلی آل این وان gt624 گرین
بررسی آل این وان گرین مدل GT624
00:35:45
عکس گوشی پوکو X7 پرو در دست
بررسی گوشی پوکو X7 پرو
00:10:50
عکس مسعود یوسف‌نژاد در کنار بهزاد اکبری
عقب‌گرد اکوسیستم استارتاپی بر اثر فیلترینگ
00:36:29
عکس گوشی‌های پوکو ایکس ۶ پرو و داریا باند ۲ در کنار هم
مقایسه گوشی داریا باند ۲ با پوکو X6 Pro
00:11:29
عکس گلکسی اس ۲۵ اولترا و آیفون ۱۶ پرومکس در کنار هم و مقایسه دوربین
مقایسه دوربین گلکسی S25 اولترا و آیفون 16 پرو مکس
00:47:42
عکس ری‌برندینگ همراه اول و ساین جدید این اپراتور
مراسم ری‌برندینگ همراه اول؛ هویت جدید چه فرقی کرده؟
00:07:27
زومیت چطور بررسی می‌کنه؟
محصولات چطور تو زومیت بررسی می‌شن؟ 🔍📦
00:10:48
پشت پرده بزرگ‌ترین هک تاریخ کریپتو
پشت پرده بزرگ‌ترین هک تاریخ کریپتو
00:06:49
عکس مسعود یوسف نژاد و پشوتن پورپزشک درکنارهم و موضوع فیلترینگ اینستاگرام
شکست ۳ ساله فیلترینگ اینستاگرام؛ رشد ۳ برابری فروش ایرانی‌ها
00:32:59
آیفون ۱۶ ای و بی معنا
جایگزین آیفون اس ای معرفی شد؛ قلبی جدید با قیمت بالا 🔻
00:09:24
تصویر شادان با مکبوک و لوگو نرم افزارهایی که روی مک نصب می شوند و نمیشوند
قبل از خرید مک‌بوک این ویدیو رو ببین!
00:13:44
عکس بهزاد با میکروفون زومیت در دست و ماشین لباس‌شویی پاکشوما
برند پاکشوما در تولد ۵۰ سالگی خودش، ری‌برند شد
00:12:44
نسل دوم انحصار؟ 📦 آنباکس داریا باند ۲
نسل دوم انحصار؟ 📦 آنباکس داریا باند ۲
00:17:09
عکس آقای مصحفی با دو تا ماه در دست و زمین در پشت سر او
چی می‌شد اگه زمین ۲ تا ماه داشت؟
00:06:23
آموزش نصب لینوکس روی اندروید
آموزش نصب لینوکس روی گوشی‌های اندروید
00:30:39
عکس گوشی گلکسی اس ۲۵ و اس ۲۵ پلاس در کنار هم
بررسی گلکسی اس ۲۵ و اس ۲۵ پلاس
00:13:47
هوش مصنوعی سامسونگ
بررسی قابلیت‌های هوش مصنوعی سامسونگ در اس ۲۵
00:20:23
آینده تکنولوژی با ترامپ چطور خواهد شد؟
ترامپ با آینده تکنولوژی چی کار می‌کنه؟
01:14:29
عکس کاور خبرنگار زومیت و مدیرعامل زرپاد
قبل از خرید طلای آنلاین این ویدیو رو تماشا کنید!
00:01:12
همه چیز درباره دیپ سیک
دیپ سیک؛ انقلاب هوش مصنوعی از چین 🇨🇳⚡💻
00:23:37
بررسی گلکسی اس ۲۵ اولترا سامسونگ
بررسی گلکسی اس ۲۵ اولترا سامسونگ؛ چاقوی کند سامسونگ 🔪🔥
00:19:41
گوشی اشتراکی
گوشی اشتراکی؟! دیگه گوشیت مال خودت نیست! 😳📱
00:09:55
عکس پلتفرم ابرآمد در رویداد ابری‌گپ
گزارش زومیت از رویداد «ابری‌گپ»
00:08:39
عکس امیرمحمد سلیمانی و میکروفون زومیت در دستانش
پشت صحنه اولین دورهمی حضوری زومیت
00:16:35
چیزایی که سامسونگ توی رویداد آنپکد بهتون نگفت!
چیزایی که سامسونگ توی رویداد آنپکد بهتون نگفت!
00:07:56
اولین گردهمایی زومیت و پوشش زنده‌ی رویداد آنپکد سامسونگ
نسخه آفلاین پوشش زنده دورهمی زومیت
03:04:03
عکس سری گلکسی اس ۲۵ سامسونگ در دست بهزاد
نگاه نزدیک زومیت به خانواده گلکسی اس ۲۵
00:08:52
۴ مرد جوان در کاور مراسم رونمایی گلکسی اس ۲۵
پوشش زنده دورهمی زومیت؛ مراسم معرفی سری گلکسی اس ۲۵ سامسونگ
03:00:00
انتظارات از رویداد معرفی گلکسی اس ۲۵ سامسونگ و دورهمی زومیت
انتظارات از رویداد معرفی سری اس ۲۵ سامسونگ و دورهمی زومیت
00:11:31
عکس بهزاد در ماشین پرنده و لوگو CES
۱۰ فناوری برتر امسال که آینده رو تغییر می‌دن
00:11:52
کاور دورهمی زومیت
اولین دورهمی حضوری زومیت؛ گردهمایی بزرگ عاشقان فناوری 🎉
00:01:04
انتظارات زومیت از دوربین گلکسی اس ۲۵ اولترا سامسونگ
گلکسی اس ۲۵ اولترا تو راهه؛ از دوربین این گوشی چی می‌دونیم؟
00:09:51
عکس بهزاد و هادی با جعبه‌های دیجی‌کالا و لوگوی بیسوس
آنباکس ۴۰ میلیونی کالاهای متنوع بیسوس
01:13:38
کامپیوترهای کوانتومی و جهان های موازی
همه چیز درباره کامپیوترهای کوانتومی
00:13:43
عکس کاور دیجی پی
گزارش غرفه‌ی دیجی‌پی در نمایشگاه بین‌المللی ریتیل شو تهران
00:08:40
گلکسی اس ۲۴ اولترا نه، اس ۲۵ اولترا خوبه
اس۲۴ اولترا نخر؛ اس۲۵ اولترا داره میاد!!! 🤯
00:08:54
کیس خوب چه ویژگی‌هایی داره؟
قبل از خرید کیس کامپیوتر به این نکات توجه کنید ⚠️
00:07:56
بررسی کاور فر تو کار ال جی
معرفی فر تو کار ال‌جی؛ مدل ۷۶ لیتری LG InstaView
00:04:55
کاور ویدئو بررسی لپ تاپ Stealth GS77 ام اس آی / MSI Stealth GS77 Review
بررسی لپ تاپ Stealth GS77 ام اس آی / MSI Stealth GS77 Review
00:09:22
کاور ویدئو بررسی لپ تاپ ROG Zephyrus G14 ایسوس / ASUS ROG Zephyrus G14 Review
بررسی لپ تاپ ROG Zephyrus G14 ایسوس / Zephyrus G14 Review
00:10:58
کاور ویدئو برررسی شیائومی 12T و 12T پرو / Xiaomi 12T & 12T Pro Review
برررسی شیائومی 12T و 12T پرو / Xiaomi 12T & 12T Pro Review
00:09:07
کاور ویدئو بررسی سرفیس پرو 9 مایکروسافت / Surface Pro 9 Review
بررسی سرفیس پرو 9 مایکروسافت / Surface Pro 9 Review
00:11:32
کاور ویدئو بررسی کیس اسمبل شده MEG Aegis Ti5 ام اس آی / MSI MEG Aegis Ti5 Review
بررسی کیس اسمبل شده MEG Aegis Ti5 ام اس آی / MEG Aegis Ti5
00:09:54
کاور ویدئو بررسی لپ تاپ Spectre x360 اچ پی | HP Spectre x360 Review
بررسی لپ تاپ Spectre x360 اچ پی | HP Spectre x360 Review
00:13:00
40 مطلب
کالکشن بیوگرافی
بیوگرافی بزرگان علم و فناوری با زندگی و دستاوردهای استادان نوآوری و شکل‌دهندگان دنیای علم و تکنولوژی آشنا شوید.
58 مطلب
لوگوی اندروید
ترفند ها و آموزش های اندروید در مجموعه مطالعاتی آموزش اندروید با برترین و کاربردی‌ ترین ترفند های اندروید آشنا خواهید شد و صفر تا صد تبلت و گوشی اندرویدی خود را آموزش می‌بینید.
14 مطلب
طرح مفهومی سخت‌افزار
شیرجه در سخت افزار با مقالات سخت‌افزاری زومیت در دریای هیجان‌انگیز سخت‌افزار از CPU و GPU تا هوش مصنوعی و شرکت‌های فناوری پیشرو شیرجه بزنید.
18 مطلب
پیکان زرد در کنار کنسول گیم‌بوی و نوکیا 6600
ماشین زمان با مقالات «ماشین زمان» به گذشته دنیای فناوری سفر کنید و همراه ما محصولات و تکنولوژی‌های نوستالژیک را مرور کنید.
44 مطلب
کره لاس وگاس درکنار شاتل فضایی
مهندسی بی‌نهایت داستان ساخت پیچیده‌ترین و خلاقانه‌ترین سازه‌های مهندسی دنیا، از آسمان‌خراش‌های بلند تا شاتل‌های فضایی را در بخش مهندسی بی‌نهایت دنبال کنید.

مقایسه قیمت و مشخصات 🛒

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A36 سامسونگ ارغوانی / Samsung Galaxy A36پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A36 سامسونگ ارغوانی / Samsung Galaxy A36
4.3
گلکسی A36 سامسونگ

از29,999,900تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A56 سامسونگ زیتونی / Samsung Galaxy A56پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A56 سامسونگ زیتونی / Samsung Galaxy A56
4
گلکسی A56 سامسونگ

از34,999,900تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X7 شیائومی مشکی و زرد / Xiaomi Poco X7پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X7 شیائومی مشکی و زرد / Xiaomi Poco X7
3.7
پوکو X7 شیائومی

از26,999,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X7 پرو شیائومی مشکی و زرد / Xiaomi Poco X7 Proپنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X7 پرو شیائومی مشکی و زرد / Xiaomi Poco X7 Pro
4.7
پوکو X7 پرو شیائومی

از27,690,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی اس 25 سامسونگ سرمه ای / Samsung Galaxy S25پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی اس 25 سامسونگ سرمه ای / Samsung Galaxy S25
4.4
گلکسی اس 25 سامسونگ

از75,999,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 اپل آبی / Apple iPhone 16پنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 اپل آبی / Apple iPhone 16
3.5
آیفون 16 اپل

از78,750,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 پرو مکس اپل مشکی / Apple iPhone 16 Pro Maxپنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 پرو مکس اپل مشکی / Apple iPhone 16 Pro Max
3.8
آیفون 16 پرو مکس اپل

از139,400,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 پرو اپل بژ / Apple iPhone 16 Proپنل جلو و پشت گوشی موبایل آیفون 16 پرو اپل بژ / Apple iPhone 16 Pro
4.4
آیفون 16 پرو اپل

از145,999,000تومان

کنسول بازی پلی استیشن 5 پرو سونی / Sony PlayStation 5 Proکنسول بازی پلی استیشن 5 پرو سونی / Sony PlayStation 5 Pro
4
اپل ایرپادز 4 به همراه کیساپل ایرپادز 4 به همراه کیس
3
اپل ایرپاد 4

از11,377,700تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A55 سامسونگ آبی روشن / Samsung Galaxy A55پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A55 سامسونگ آبی روشن / Samsung Galaxy A55
4.2
گلکسی A55 سامسونگ

از24,682,200تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A15 سامسونگ سرمه ای تیره / Samsung Galaxy A15پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A15 سامسونگ سرمه ای تیره / Samsung Galaxy A15
4.4
گلکسی A15 سامسونگ

از10,555,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X6 پرو شیائومی مشکی / Xiaomi Poco X6 Proپنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X6 پرو شیائومی مشکی / Xiaomi Poco X6 Pro
4.3
پوکو X6 پرو شیائومی

از23,800,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X6 شیائومی سفید / Xiaomi Poco X6پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو X6 شیائومی سفید / Xiaomi Poco X6
4
پوکو X6 شیائومی

از23,877,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو F6 پرو شیائومی مشکی / Xiaomi Poco F6 Proپنل جلو و پشت گوشی موبایل پوکو F6 پرو شیائومی مشکی / Xiaomi Poco F6 Pro
4.5
پوکو F6 پرو شیائومی

از40,119,000تومان

پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A35 سامسونگ بنفش روشن / Samsung Galaxy A35پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی A35 سامسونگ بنفش روشن / Samsung Galaxy A35
4.3
گلکسی A35 سامسونگ

از19,980,000تومان

پنل جلو و پشت تبلت آیپد پرو 13 اپل نسخه 2024 مشکی / Apple iPad Pro 13 2024پنل جلو و پشت تبلت آیپد پرو 13 اپل نسخه 2024 مشکی / Apple iPad Pro 13 2024
3.8
موبایل آیفون 13 اپل / Apple iPhone 13موبایل آیفون 13 اپل / Apple iPhone 13
4.1
آیفون 13 اپل

از44,840,000تومان

گوشی موبایل ردمی نوت 13 پرو شیائومی / Xiaomi Redmi Note 13 Pro سفیدگوشی موبایل ردمی نوت 13 پرو شیائومی / Xiaomi Redmi Note 13 Pro سفید
4.5
پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی اس 24 سامسونگ زرد / Samsung Galaxy S24پنل جلو و پشت گوشی موبایل گلکسی اس 24 سامسونگ زرد / Samsung Galaxy S24
4.4
گلکسی اس 24 سامسونگ

از75,400,000تومان

موبایل آیفون 13 پرو مکس اپل آبی / APPLE IPHONE 13 PRO MAX Sierra blueموبایل آیفون 13 پرو مکس اپل آبی / APPLE IPHONE 13 PRO MAX Sierra blue
3.5
آیفون 13 پرو مکس اپل

از80,630,000تومان

موبایل آیفون 11 اپل بنفش / Apple iPhone 11 Purpleموبایل آیفون 11 اپل بنفش / Apple iPhone 11 Purple
3.8
آیفون 11 اپل

از39,999,000تومان

گوشی موبایل آیفون 13 پرو اپل / Apple iPhone 13 Pro آبیگوشی موبایل آیفون 13 پرو اپل / Apple iPhone 13 Pro آبی
4
آیفون 13 پرو اپل

از66,000,000تومان

Xiaomi Poco X4 Pro 5G / گوشی موبایل پوکو X4 پرو شیائومی 5G خاکستریXiaomi Poco X4 Pro 5G / گوشی موبایل پوکو X4 پرو شیائومی 5G خاکستری
3.7
پوکو X4 پرو شیائومی 5G

از15,999,000تومان

بهترین مقالات زومیت

مشاهده همه
با چشم باز خرید کنید
زومیت شما را برای انتخاب بهتر و خرید ارزان‌تر راهنمایی می‌کند
ورود به بخش محصولات