ششمین انقراض جمعی هنوز آغاز نشده است اما زمین در مسیر آن حرکت می‌کند

سرعت فعلی انقراض حیات روی زمین لزوماً به معنی آغاز رویداد انقراض جمعی نیست؛ بلکه روندهای فعلی نشان می‌دهند زمین در حال حرکت در مسیر این انقراض است. با توجه به تعداد گونه‌هایی که امروزه درمعرض خطر انقراض قرار دارند بسیاری از بوم‌شناسان آغاز ششمین رویداد انقراضی را محتمل می‌دانند اما ما صرفاً شاهد آغاز این مسیر هستیم که ممکن است در آینده بسیار وخیم‌تر شود.

براساس پژوهشی جدید، درصد انقراض‌ بر اثر گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی حداقل در شرایط فعلی یا آینده‌ای نزدیک به سطح انقراض جمعی بزرگ نمی‌رسد. تاکنون پنج رویداد انقراض جمعی عظیم در تاریخ ۴٫۵ میلیارد ساله‌ی زمین رخ داده‌اند و دانشمندان به‌دنبال تحولات ناگهانی گذشته‌ی دور هستند تا به تأثیر تغییرات اقلیمی بر گوناگونی زیستی جهان پی ببرند.

در طول یک رویداد انقراضی جمعی، سرعت نابودی گوناگونی زیستی بیشتر از سرعت جایگزین‌ شدن آن است و براساس استانداردهای زمین‌شناسی، این اتفاق در بازه‌ی نسبتاً کوتاه زمانی (کمتر از ۲٫۸ میلیون سال) رخ می‌دهد. همچنین گونه‌ها به دلایل مختلفی منقرض می‌شوند درنتیجه به باور کونیو کایهو، استاد بخش علوم زمین دانشگاه توهوکوی ژاپن، بوم‌شناس‌ها برای درک سرعت انقراض عادی، به اندازه‌گیری سرعت پس‌زمینه‌ی انقراض پرداختند. به نقل از کایهو:

۵ الی ۱۰ درصد از انقراض گونه‌ها در طی یک میلیون سال متناظر با سرعت پس‌زمینه است. سرعت بیشتر برای مثال انقراض بیش از ۱۰ درصد در بازه‌ی زمانی کوتاهی در طی صدها سال، رویداد چشمگیری است.

به باور، دیوید استورچ، استاد بخش بوم‌شناسی دانشگاه چارلز پراگ که در این پژوهش هم مشارکتی ندارد:

تخمین سرعت پس‌زمینه‌ی انقراض برای دوره‌های گذشته کمی دشوار است زیرا سوابق فسیلی معمولاً گونه‌ها را بزرگ‌تر و فراوان‌تر از اندازه‌ی واقعی برآورد می‌کنند. سرعت انقراض فعلی دو مرتبه‌ بیشتر از سرعت نرمال انقراض است.

مرجان‌های شکننده در آب‌‌های کم‌عمق راجا آمپات اندونزی رشد می‌کنند. این منطقه‌ی گرمسیری به خاطر گوناگونی زیستی شگفت‌انگیز دریایی معروف است.

به باور کایهو، انقراض‌های جمعی بزرگ، بیش از ۶۰ درصد اتلاف گونه‌ها را رقم زدند. بااین‌حال رویدادهای انقراض جمعی کوچک معمولاً بیشتر رخ می‌دهند. کایهو در پژوهشی که در تاریخ ۲۲ جولای در مجله‌ی Biogeosciences منتشر شد می‌گوید، تغییرات اقلیمی به‌سرعت انقراض بیشتر می‌انجامد اما براساس این تعریف محدود نمی‌توان سرعت فعلی را رویداد انقراضی جمعی در نظر گرفت.

پنج رویداد قبلی انقراض جمعی عبارت‌اند از: انقراض اردوویسین، سیلورین (حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش)، انقراض دوونین پسین (تقریباً ۳۶۵ میلیون سال پیش) انقراض پرمین، تریاس (حدوداً ۲۵۳ میلیون سال پیش)، انقراض تریاس، ژوراسیک (نزدیک به ۲۰۱ میلیون سال پیش) و انقراض کرتاسه، پالئوژن (نزدیک به ۶۶ میلیون سال پیش). این رویدادها به تغییرات چشمگیر اقلیم زمین به‌ویژه تغییر در دمای سطح (گرمایش و سرمایش)، باران‌های اسیدی، کاهش سطح اوزون، کاهش نور خورشید، بیابان‌زایی، فرسایش خاک و کاهش اکسیژن اقیانوس‌ها ربط دارند؛ اما به باور استورچ، نقش تغییرات شیمی جوی و اقیانوسی در این انقراض‌ها بسیار بیشتر از گرمایش یا سرمایش جهانی بود. البته این تغییرات به یکدیگر ربط دارند زیرا گرمایش جهانی می‌تواند سطح اسیدی اقیانوس‌ها و همچنین ترکیب جوی را افزایش دهد اما فعالیت‌های آتشفشانی هم نقش چشمگیری را در این روند ایفا کردند. استورچ بر این باور است:

تغییرات اقلیمی در طول آخرین انقراض‌های جمعی، تنها عامل انقراض‌ نیستند بلکه این احتمال وجود دارد که افزایش سرعت انقراض، پیامد دیگر تغییرات سراسری باشد که در آن زمان رخ دادند.

ازآنجاکه انقراض‌های جمعی گذشته به دلیل فوران‌های آتشفشانی یا در نمونه‌ی رویداد کرتاسه بر اثر برخورد سیارکی رخ دادند، تغییرات اقلیمی با سرعت بالایی افزایش یافتند. کایهو در پژوهش خود اشاره می‌کند که در ارزیابی سرعت انقراض‌های جمعی، سرعت تغییر محیطی مهم‌تر از دامنه‌ی خود تغییر است؛ زیرا در طول تغییرات اقلیمی آهسته، جانداران می‌توانند برای نجات جان خود مهاجرت کنند.

افزایش میانگین دماهای جهانی به اندازه‌ی ۹ درجه‌ی سانتی‌گراد برای رویدادهای انقراض جمعی بزرگ هم‌زمان با گرمایش جهانی لازم است. در بدترین سناریو تا سال ۲۵۰۰ این افزایش دما رخ خواهد داد.

ازآنجاکه سرعت انقراض گونه‌ها به‌موازات دماهای سطحی سراسری تغییر می‌کند، شاهد فوران و اتلاف جمعی گونه‌ها نخواهیم بود بلکه سرعت پایدار و آهسته‌ای از انقراض گونه‌ها را در آینده‌ای نزدیک تجربه خواهیم کرد که بازهم به حد انقراض ۶۰ درصد از گونه‌ها نمی‌رسد.

یافته‌های فوق با اخطاری برای بسیاری از بوم‌شناس‌ها همراه هستند: سرعت فعلی انقراض تنها تخمینی است که می‌تواند دقت پائینی داشته باشد. براساس پژوهشی که در ژانویه‌ی ۲۰۲۲ در مجله‌ی Biological Reviews منتشر شد، تعداد انقراض گونه‌های ثبت‌شده در رابطه با پستانداران و پرندگان دارای انحراف شدید است و بسیاری از بی‌مهرگان را نادیده گرفته، درنتیجه سرعت واقعی انقراض گونه‌ها دست‌کم گرفته شده است.

در شرایط فعلی به نقل از دیوید استورچ، نقش اقدامات دیگر انسان از جمله تبدیل زیستگاه‌ها در فرایندهای جنگل‌زدایی و آلودگی و همچنین شکار بی‌رویه و تولید گونه‌های غیربومی در سرعت انقراض فعلی، پررنگ‌تر از افزایش میانگین دماهای جهانی است.