پیتون‌ها چگونه می‌توانند تقریبا هر چیزی را ببلعند؟

پیتون‌های برمه‌ای جانوران بزرگی هستند که طول آن‌ها به ۵ متر می‌رسد. اما اندازه بزرگ آن‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند توضیح دهد که چگونه می‌توانند دهانشان را به اندازه‌ای باز کنند که برای خوردن طعمه‌هایی به بزرگی گوزن یا تمساح مورد نیاز است.

مطالعه جدیدی نشان می‌دهد پیتون‌های برمه‌ای (Python molorus bivittatus) ویژگی منحصر‌به‌فردی را تکامل داده‌اند که به آرواره‌های آن‌ها اجازه می‌دهد به اندازه‌ای باز شود که بتواند طعمه‌هایی را با اندازه شش برابر طعمه‌های برخی از سایر مارها با طول مشابه بخورد.

پیتون‌های برمه‌ای وحشی با وجود اشتهای زیادشان در آسیای جنوب شرقی که سرزمین بومی آن‌ها است، تاحدودی به دلیل از دست دادن زیستگاه‌ها که ناشی از فعالیت‌های انسانی است، آسیب‌پذیر هستند. اما در فلوریدا که به‌عنوان گونه مهاجم وارد آن شده‌اند، آن‌ها با خوردن تقریباً هر چیزی که درمقابل خود می‌بینند، درحال نابود کردن گونه‌های بومی و آسیب زدن به اکوسیستم‌ها هستند.

مار پیتون برمه‌ای درحال بالا آوردن گوزن دم‌سفید بالغ در پارک ملی اورگلیدز

ایان بارتوشک، دانشمند محیط زیست سازمان حفاظت از محیط زیست جنوب غربی فلوریدا می‌گوید مار پایتون برمه‌ای درحال تغییر دادن اکوسیستم اورگلیدز است.

در مطالعه جدید، بارتوشک و سه پژوهشگر دیگر زیست‌شناسی این مار بزرگ را با دقت بیشتری بررسی کرده‌اند و خصوصا توانایی آن را ازنظر خوردن طعمه‌های بزرگ مورد مطالعه قرار داده‌اند.

مطالعه بارتوشک و همکارانش نشان می‌دهد مارهای پایتون برمه‌ای برای اینکه بتوانند دهان بزرگشان را بیشتر باز کنند، ویژگی خاصی را تکامل داده‌اند: پوست فوق‌العاده کشسان بین آواره‌های پایینشان که به آن‌ها اجازه می‌دهد حیواناتی را ببلعند که حتی بزرگ‌تر از چیزی است که آرواره‌های بسیار متحرکشان به‌تنهایی بلعیدن آن را ممکن می‌سازد. ازآن‌جا که مارها معمولاً بدون اینکه طعمه خود را اول بجوند، آن را به‌طور کامل می‌بلعند، میزان باز شدن دهان آن‌ها عامل کلیدی در تعیین طعمه‌ای است که می‌توانند بخورند.

سی‌تی اسکن‌های آرواره‌های مار پایتون برمه‌ای

برخلاف آرواره‌های تحتانی انسان‌ها و پستانداران دیگر، استخوان‌های آرواره پایین مارها در هم ادغام نشده است، بلکه با رباط ارتجاعی به هم متصل است که به دهان آن‌ها اجازه می‌دهد بیشتر باز شود.

بروس جین، از نویسندگان مطالعه و زیست‌شناس تکاملی دانشگاه سینسیناتی توضیح می‌دهد که درحالی‌که آرواره‌های قابل گسترش ممکن است در میان مارها معمول باشد، پوست آرواره پایین مار پایتون برمه‌ای به شکل استثنایی کشسان است. جین می‌گوید: «پوست کشسان بین آرواره‌های پایین چپ و راست در مارهای پایتون با مارهای دیگر فرق دارد. تقریباً بیش از ۴۰ درصد از کل ناحیه باز شدن دهان آن‌ها به‌طور متوسط مربوط به پوست کشسان آن‌ها است. حتی پس از درنظر گرفتن سرهای بزرگ آن‌ها، شکاف دهانی آن‌ها بسیار بزرگ است.»

جین و همکارانش برای بررسی ارتباط بین شکاف دهانی و اندازه بدن مارها شکاف دهان مارهای درختی قهوه‌ای (Boiga irregularis) اسیر و وحشی و همچنین مارهای پایتون برمه‌ای را بررسی کردند. مارهای درختی قهوه‌ای مارهای کوچک‌تری هستند که کمی زهرآگین بوده و در سایبان‌های جنگلی، پرندگان و طعمه‌های کوچک را شکار می‌کنند.

شکاف دهانی پایتون برمه‌ای (چپ) درمقایسه‌با مار درختی قهوه‌ای (تصویر داخلی)

پژوهشگران با اندازه‌گیری خصوصیات مارها و همچنین طعمه‌های بالقوه‌ی آن‌ها، می‌توانند بزرگ‌ترین حیواناتی را که مارها می‌توانند بخورند، همراه با مزیت‌های نسبی خوردن طعمه‌های مختلف از موش و خرگوش گرفته تا تمساح و گوزن دم‌سفید را تخمین ‌بزنند.

داده‌ها نشان می‌دهند که مارهای کوچک‌تر از شکاف دهانی بزرگی که آن‌ها را قادر می‌سازد تا طعمه‌های نسبتاً بزرگ‌تری را بخورند، سود بیشتری می‌برند. این بدان معنا است که بچه پایتون‌ها نسبت‌به دیگر مارهای با اندازه برابر از مزیت بیشتری برخوردارند، زیرا می‌توانند طیف وسیع‌تری از طعمه‌ها را بخورند. پژوهشگران می‌افزایند که اندازه بدن بزرگ‌تر نه‌تنها فهرست غذایی مارها را وسیع‌تر می‌کند، بلکه همچنین به آن‌ها کمک می‌کند تا طعمه شکارچیان دیگر نشوند.

پژوهش‌های گذشته نشان می‌دهد مارهای پیچنده‌ای مانند پیتون‌های برمه‌ای طعمه خود را نه فقط با خفه کردن بلکه با قطع جریان خون آن‌ها از پای درمی‌آورند.

درحالی‌که پژوهش جدید بیشتر درمورد درک یک کنجکاوی زیستی است تا کشف نحوه کنترل یک گونه مهاجم، می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا اثرات آبشاری پیتون‌های برمه‌ای را بر اکوسیستم‌های تالاب پیش‌بینی کنند. جین می‌گوید: «این یافته‌ها به کنترل آن‌ها کمکی نخواهد کرد، اما می‌تواند به ما در درک اثرات گونه‌های مهاجم کمک کند. اگر بدانید مارها چقدر بزرگ می‌شوند و چقدر طول می‌کشد تا به آن اندازه برسند، می‌توانید به‌طور تقریبی تخمین بزنید که آن‌ها از چه منابعی بهره‌برداری خواهند کرد.»

این مطالعه در مجله‌ی Integrative Organismal Biology منتشر شده است.