با تشکیل ابرقاره جدید، اقیانوس آرام از نقشه زمین محو خواهد شد

روز‌های اقیانوس آرام به شماره افتاده‌اند. این نتیجه‌ی شبیه‌سازی حرکات صفحات تکتونیکی زمین به کمک ابرکامپیوتر‌ها است.

ولی خبر خوب این است که قدیمی‌ترین اقیانوس زمین، هنوز ۳۰۰ میلیون سال دیگر فرصت دارد. اگر اقیانوس آرام خوش‌شانس باشد، ممکن است بتواند پیش از نابودی نهایی، تولد یک میلیارد سالگی خود را جشن بگیرد. ولی پژوهشگران دانشگاه کورتین استرالیا تصور می‌کنند که این اقیانوس پیش از آن زمان بلعیده خواهد شد.

اقیانوس آرام در سال‌های پایانی حیاتش، شباهتی به پهنه‌ی آبی امروزی نخواهد داشت. این اقیانوس هر ساله چند سانتی‌متر کوچکتر می‌شود و این روندی است که از زمان آخرین ابرقاره‌ی زمین، «پانگه‌آ»؛ زمانی که ابراقیانوس آرام، سراسر آن را احاطه کرده بود، ادامه داشته است.

این اقیانوس باستانی، میزبان چندین ناحیه‌ی فرورانش است؛ مرز‌هایی که صفحات تکتونیکی در آن با یکدیگر برخورد کرده و به روی یا زیر یکدیگر می‌روند. این مرز‌ها در اقیانوس آرام که به «حلقه آتش» معروف شده‌اند، نقش دریچه‌ی تخلیه‌ وان حمام را برای بستر اقیانوس ایفا می‌کنند.

هر سال چند سانتی‌متر از صفحه‌ی اقیانوس آرام به زیر صفحه‌ی اوراسیا و صفحه‌ی هند-استرالیا فرو می‌رود و فاصله‌ی بین آمریکای شمالی، آسیا و استرالیا را کاهش می‌دهد.

همه‌ی دانشمندان در مورد نوع شکل‌گیری و مرز‌های ابرقاره‌ی آینده توافق ندارند، ولی در بسیاری از شبیه‌سازی‌ها، اقیانوس آرام محکوم به نابودی است.

بعضی از مدل‌ها پیش‌بینی می‌کنند اقیانوس اطلس که امروزه در حال گسترش است، ممکن است در آینده شروع به کوچک‌شدن کند و ابرقاره‌ای ایجاد شود که اقیانوس آرام دور آن حلقه زده است؛ ولی پژوهشگران دانشگاه کورتین با این نظر مخالف‌اند.

آن‌ها استدلال می‌کنند که به جای قاره‌ی پانگه‌آ دوم (پانگه‌آ پروکسیما)، زمین به سوی ابرقاره‌ای پیش می‌رود که در آن آمریکای شمالی با آسیا برخورد می‌کند و آن را «آماسیا» می‌نامند. نام استرالیا در این نام جذاب، از قلم افتاده است ولی بنابر مدل‌های ۴ بعدی ژئودینامیکی، این قاره‌ی نیمکره‌ی جنوبی، نقش مهمی در مسدود کردن آنچه از اقیانوس آرام باقی می‌ماند، خواهد داشت.

شبیه‌سازی جدید پژوهشگران در استرالیا، بر پایه‌ی اندازه‌گیری‌های واقعی از گذشته و حال صفحات و گوشته‌ی زمین طراحی شده و به کمک یک ابرکامپیوتر، آینده را پیش‌بینی می‌کند.

چوآن هوآنگ، دانشمند علوم زمین و نویسنده‌ی ارشد این پژوهش می‌گوید: «در دو میلیارد سال گذشته، صفحات تکتونیکی زمین هر ۶۰۰ میلیون سال یکبار با یکدیگر برخورد می‌کنند و یک ابرقاره را می‌سازند که چرخه‌ی ابرقاره‌ای نامیده می‌شود. با شبیه‌سازی دگرگونی‌های مورد انتظارِ صفحات تکتونیکی زمین توسط یک ابرکامپیوتر، ما توانستیم نشان دهیم در کمتر از ۳۰۰ میلیون سال آینده، اقیانوس آرام بسته خواهد شد و شرایط تشکیل آماسیا را فراهم می‌کند. این نتیجه، بعضی از نظریات علمی پیشین را رد می‌کند».

برخلاف بعضی از شبیه‌سازی‌های پیشین، پژوهش جدید عنوان می‌کند که اقیانوس آرام و نه اقیانوس اطلس و دریای کارائیب، در فرایند تشکیل آماسیا نابود خواهد شد. در مدل جدید، آماسیا زمانی شکل می‌گیرد که لایه‌ی بالایی پوسته‌ی اقیانوس سست و باعث مسدود شدن اقیانوس آرام شده است.

ژنگ ژیانگ لی، دانشمند علوم زمین می‌گوید: «زمینی که امروزه می‌شناسیم، پس از تشکیل آماسیا بسیار متفاوت خواهد بود. انتظار می‌رود سطح آب‌های آزاد کاهش یابد و بخش وسیعی از مناطق مرکزی ابرقاره، بسیار خشک بوده و اختلاف دمایی روزانه‌ی شدیدی داشته باشند».

با این وجود، این فقط آخرین پژوهش از مجموعه‌ی پژوهش‌های شبیه‌سازی ابرقاره است که تلاش می‌کنند آینده سیاره‌مان را پیش‌بینی کنند. اضافه شدن این مدل جدید نمی‌تواند پایانی بر بحث‌ها در این‌باره باشد ولی این تنها مدلی نیست که مرگ اقیانوس آرام را پیش‌بینی می‌کند.

در سناریویی که ابرقاره‌ای به نام «نُووپانگه‌آ» شکل می‌گیرد، آمریکا با جنوبگان برخورد می‌کند و سپس با اوراسیا و آفریقا تصادف خواهد کرد. این فرایند، اقیانوس آرام را به شیوه‌ی متفاوتی مسدود می‌کند ولی نتیجه یکسان خواهد بود.

در سناریوی دیگری به نام ابرقاره «اوریکا»، هر دو اقیانوس آرام و اطلس از بین رفته و اقیانوس جدیدی جای آن‌ها را خواهد گرفت.

چهار سناریوی مطرح درباره حرکات صفحات تکتونیکی زمین و ابرقاره‌ی آینده. ساعتگرد از بالا چپ: پانگه‌آ پروکسیما (اِسکوتس،۱۹۸۲)، نُووپانگه‌آ (لیوِرمور،اواخر دهه‌ی ۹۰ میلادی)، آماسیا (میچِل،۲۰۱۲) و اوریکا (دوآرت، ۲۰۱۶). شبیه‌سازی جدید دانشگاه کورتین، نتیجه‌ی متفاوتی نسبت به مدل اولیه‌ی آماسیا را نشان می‌دهد که در آن، مکان جغرافیایی نهایی پیوستن صفحات، تغییر داشته و جنوبگان نیز به این ابرقاره خواهد پیوست. (برای دیدن جزئیات، روی تصویر کلیک کنید).

در نهایت، هرچه اتفاق بیفتد، یک چیز قطعی است؛ زمین و اقیانوس‌هایش دیگر مانند گذشته نخواهند بود.

این پژوهش در نشریه National Science Review منتشر شده است.