مومیایی‌کردن اجساد در مصر باستان هرگز با هدف حفظ اجساد انجام نمی‌شد

بسیاری فکر می‌کنند مصریان باستان اجساد مردگان را به این دلیل مومیایی می‌کردند تا آن‌ها را از گزند فساد و پوسیدگی محفوظ نگه دارند؛ اما ظاهراً قضیه از این قرار نیست. به‌نقل از خبرگزاری لایوساینس، نمایشگاه «مومیایی‌های طلایی مصر» که قرار است در ژانویه ۲۰۲۳ (دی و بهمن ۱۴۰۱) در موزه‌ی شهر منچستر انگلستان برگزار شود، اطلاعات تازه‌ای از این آیین باستانی پررمزوراز به‌دست داده است. مومیایی‌کردن در‌واقع راهی برای راهنمایی مردگان به‌سوی عالم خدایان بوده است.

کمپبل پرایس، موزه‌دار موزه منچستر، در‌این‌باره اظهار کرد که دانشگاهیان و محققان دوران ویکتوریا (۱۸۳۷ تا ۱۹۰۱)، به این نتیجه نادرست رسیده بودند که مصریان باستان مردگان خود را با همان روشی که برخی از ماهی‌ها را نمک‌سود می‌کنند تا برای مدت طولانی نگه‌ دارند، برای دوران طولانی نگه‌داری می‌کنند. هر‌چند در هر دو روش نمک عنصر اصلی محسوب می‌شود، مدت‌ها است اثبات شده که این فرض کاملاً اشتباه است.

پرایس در‌ادامه افزود فرض این بود که وقتی ماهی را برای خوردن در آینده به این روش نگه‌داری می‌کنید، آنچه با بدن انسان انجام می‌گیرد، باید چیزی شبیه به کاری باشد که با ماهی‌ می‌شود؛ ولی نمکی که مصریان باستان به‌کار می‌بردند، همان نمکی نبود که سایر مردم برای حفظ صیدهای روزانه خود استفاده می‌کردند.

در‌حقیقت، آنچه مصریان باستان استفاده می‌کردند، ماده‌ی معدنی کاملاً طبیعی به نام ناترون بود که مخلوطی از کربنات سدیم، بی‌کربنات سدیم، کلرید سدیم و سولفات سدیم است و در نزدیکی بستر دریاچه‌های نزدیک به رود نیل یافت می‌شود. این ماده از اجزای ضروری مومیایی‌کردن اجساد بوده است.

همچنین، می‌دانیم که ناترون در آیین‌ها و مناسک مذهبی مختلف برای تطهیر معابد و مجسمه‌های خدایان نیز به‌کار می‌رفته است. همچون آیین مسیحیت که مُر و کندر هدیه‌ای گران‌قدر سه‌مغ به عیسی مسیح است، در تاریخ مصر باستان نیز این گیاهان معطر هدایای مناسبی برای خدایان بودند. حتی کلمه‌ی عود در مصر باستان Senetjer بود که معنای لفظی آن خدایی ساختن است.

هرچند مصریان باستان به‌ندرت اسرار مومیایی‌کردن را فاش کرده‌اند، همواره از علت آن گفته‌اند.

به‌همین‌دلیل، سوزاندن عود در معبد مناسب است؛ چون معبد خانه‌ی خدایان است و فضا را پر از معنویت و خدایی می‌کند. زدن صمغ به اجساد نیز همین‌طور است و در‌واقع، با این کار جسد خدایی و به موجودی خدایی تبدیل می‌شود. بنابراین، این کار لزوما برای نگه‌داری جسد نیست.

صمغ همان شیره‌ای است که از گونه‌های مختلف درختان ریز و خاردار از تیره‌ی بلسان به‌دست می‌آید. صمغ درخت مُر ازلحاظ تاریخی به‌عنوان دارو و عود و عطر به‌کار می‌رفته است. در فرهنگ‌های باستانی، مُر را اکثراً با پوسکا (نوشیدنی رومیان باستان) یا شراب برای نوشیدن یا به‌عنوان مسکّن مخلوط می‌کردند.

مُر از محترم‌ترین مواد گیاهی در مصر باستان بود و همواره از آن به‌عنوان هدیه‌ای گران‌بها برای تمام خدایان یاد می‌شده است. صمغ مُر مرتب به‌صورت عود سوزانده می‌شد و روغن آن نیز یکی از هفت روغن مقدس مصر باستان قلمداد می‌شود. همچنین، یکی از مواد مهم‌ به‌کاررفته در مومیایی‌کردن روغن مُر بود؛ به‌همین‌دلیل، برخی از مومیایی‌های مصر باستان هنوز رایحه‌ای شبیه به مُر دارند.

حضور مُر چنان در تاروپود مردمان باستان تنیده شده بود که در یکی از متون کهن باستانی آمده است: «مرگ همچون عطر مُر جلوِ من است.» همچنین، بنا به اساطیر مصر باستان مُر از عالم زیرین (مردگان) آمده است.