مارها بهتر از آنچه فکر می‌کنیم صدای ما را می‌شنوند

اگر جرئت داشته باشید و به اندازه‌ی کافی به یک مار نزدیک شوید، خواهید دید که هیچ نشانه‌ای از گوش روی سر این خزنده وجود ندارد؛ بنابراین ممکن است تصور کنید که مارها موجوداتی ناشنوا هستند. کریستیانا زدنک، سم‌شناس دانشگاه کوئینزلند استرالیا دراین‌باره می‌گوید:

مارها موجوداتی بسیار آسیب‌پذیر و ترسو هستند که بیشتر اوقات خود را پنهان می‌کنند و ما هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری درباره‌ی آن‌ها داریم. از آنجا که مارها گوش خارجی ندارند، مردم معمولاً فکر می‌کنند که آن‌ها ناشنوا هستند و فقط می‌توانند ارتعاشات را ازطریق زمین و بدن خود احساس کنند.

محققان، مدت‌ها است که می‌دانستند مارها ناشنوا نیستند، اما تصور می‌کردند که شنوایی این موجودات در مقایسه با سایر حواس‌شان مانند چشایی و بینایی ضعیف است؛ به‌عنوان مثال بررسی‌های انجام‌شده روی گاومار تازه‌متولدشده ثابت کرده است که این خزنده به محرک‌های بینایی بیشتر از محرک‌های شنوایی واکنش نشان می‌دهد و حس شنوایی آن در سطح قابل‌قبولی قرار ندارد.

باوجوداین هنوز هم نشانه‌هایی وجود دارند که ثابت می‌کنند شنیدن برای بقای بسیاری از خزنده‌ها، مثلاً هشدار نزدیک‌شدن شکارچیان به آن‌ها، امری حیاتی است. زدنک و همکارانش، ۱۹ نوع مار مختلف را برای بررسی صداهایی بین صفر تا ۴۵۰ هرتز موردآزمایش قرار دادند. در این بررسی مارهایی که حرکات مارپیچی روی خاک انجام می‌دهند، گونه‌هایی که روی درختان تاب می‌خورند و انواعی که در آب شنا می‌کنند شرکت داشتند.

به گزارش ساینس‌آلرت، در این آزمایش دو نوع صدا برای مارها پخش شد که یکی از آن‌ها فقط ارتعاشات زمینی ایجاد می‌کرد و دو نوع دیگر هوابرد بودند. این بدان معنا است که محققان قادر بودند هر دو نوع شنوایی مارها را موردآزمایش قرار دهند؛ شنوایی لامسه‌ای که از طریق فلس‌های شکم مارها و شنوایی هوابرد که ازطریق گوش‌های داخلی این خزندگان اتفاق می‌افتد.

در آزمایش، گروه‌های مختلف مارها پاسخ‌های متفاوتی به صداهای هوابرد نشان دادند؛ اما مارهایی که از یک گونه بودند، واکنش یکسانی داشتند. به‌عقیده‌ی محققان، این موضوع نشان می دهد که پاسخ به محرک‌های صوتی یک واکنش ارثی است. زدنک در بخشی از مقاله‌ی خود می‌نویسد: «فقط مار پیتون تمایل داشت به سمت صدا حرکت کند؛ درحالی‌که تایپان‌ها، مارهای قهوه‌ای و افعی‌ها به احتمال زیاد از صدا دور می‌شدند.»

مار پیتون ووما با طولی بیشتر از ۲٫۷ متر و وزن ۵ کیلوگرم وزن، بزرگ‌ترین ماری بود که در این آزمایش حضور داشت. این مارها، شکارچیان کمتری دارند و طبیعی است که نسبت به گونه‌های کوچک‌تر ۴۰ گرمی تا ۲ کیلوگرمی که بیشترین فعالیت را درطول روز دارند، احتیاط کمتری داشته باشند. این پیتون‌ها همچنین طعمه‌های بزرگ‌تری مانند بزمجه‌ها را شکار می‌کنند.

مارهای کوچک‌تر باوجود اینکه برخی از سمی‌ترین مارهای جهان هستند، بیشتر هدف شکارچیان روزانه قرار می‌گیرند؛ شکارچیانی مانند جانوران شکاری، بزمجه‌ها و گربه‌های وحشی. به‌ عقیده‌ی زدنک، مارهای تایپان نگرانی بیشتری در رابطه با شکارچیان دارند و شکار خود را به‌طور فعال‌تری دنبال می‌کنند؛ بنابراین این‌طور به‌نظر می‌رسد که حواس آن‌ها بسیار حساس‌تر از گونه‌های دیگر است.

محققان بر این باور هستند که پاسخ به صداهای هوابرد می‌تواند رفتاری بالقوه و اجتناب‌ناپذیر باشد. زدنک در صحبت‌های خود به این موضوع اشاره می‌کند که دانش ما درمورد مسیریابی موقعیت گونه‌های مختلف مارها و چشم‌انداز آن‌ها در سراسر جهان اندک است؛ اما مطالعه‌ی تیم ما نشان می‌دهد که صدا ممکن است بخش مهمی از مجموعه‌ی حسی آن‌ها را تشکیل دهد.

این مطالعه در ژورنال پلوس وان منتشر شده است.