مرگبارترین عنکبوت دنیا کدام است؟

عنکبوت‌ها موجودات فراوانی هستند و ازآنجا که تقریبا تمام ۴۳ هزار گونه عنکبوت شناخته‌شده، زهرآگین هستند، این احتمال وجود دارد که بیشتر مردم در زندگی خود با عنکبوت سمی مواجه شده باشند. اگرچه از این میان، فقط ۲۵ گونه شناخته شده است که موجب مرگ یا آسیب جدی انسان‌ها می‌شوند. اما کشنده‌ترین عنکبوت کدام است؟

به‌نقل از لایوساینس، مرگ‌بارترین عنکبوت‌ها یا حداقل آن‌هایی که بیشتر به‌عنوان عامل مرگ یا آسیب جدی به انسان درنظر گرفته می‌شوند، عنکبوت‌‌های تارقیفی (Atrax)، عنکبوت‌‌های پشت قرمز و عنکبوت‌‌های بیوه سیاه (Latrodectus)، عنکبوت‌‌های سرگردان (Phoneutria) و عنکبوت‌‌های منزوی (Loxosceles) هستند.

اما حتی این عنکبوت‌های مرگ‌بار، با زهری قوی و نیش‌های آماده برای سوراخ کردن پوست، به‌طور‌خاص برای انسان‌ها خطرناک نیستند. انجمن مراکز کنترل سموم آمریکا (AAPCC) در سال ۲۰۲۱ تنها یک مورد مرگ ناشی از نیش عنکبوت را در ایالات متحده شناسایی کرد. در استرالیا که محل زندگی زهرآگین‌ترین عنکبوت‌ها در جهان است، از دهه‌ی ۱۹۸۰ حتی یک مورد مرگ ناشی از نیش عنکبوت گزارش نشده است.

ریک وتر، پژوهشگر بازنشسته گروه حشره‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا ریورساید که روی عنکبوت‌های مهم ازنظر پزشکی مطالعه کرده است، می‌گوید: «مواجهه‌ی مرگبار با عنکبوت بسیار نادر است. با درنظر گرفتن همه اتفاقات ناگواری که ممکن است برای شما رخ دهد، اگر عنکبوت‌ها بزرگ‌ترین نگرانی شما باشند، پس زندگی خوبی دارید.»

عنکبوت تارقیفی به خاطر زهر معروفی که دارد، در صدر فهرست مرگ‌بارترین عنکبوت‌ها قرار دارد. این عنکبوت‌ها که بومی استرالیا هستند، دارای زهری چنان قوی هستند که نیش آن‌ها در عرض چند دقیقه می‌تواند قربانی را از پای درآورد. وتر به لایوساینس گفت: «مرگ‌بارترین عنکبوت‌، احتمالا عنکبوت تارقیفی و بستگانش است. عنکبوت تارقیفی سیدنی (Atrax robustus) می‌تواند یک کودک نوپا را در عرض ۵ دقیقه و یک کودک ۵ ساله را در عرض دو ساعت از پای درآورد.»

با اینکه از زمان ساخت پادزهر در دهه ۱۹۸۰، تاکنون کسی براثر نیش این عنکبوت‌ها جان خود را از دست نداده است، تصور اینکه کودک نوپا درمان را به موقع دریافت کند تا از نیش عنکبوت تارقیفی در امان بماند، دشوار است.

عنکبوت‌های سرگردان برزیلی که به عنکبوت‌های‌ موز نیز معروف هستند، بومی برزیل هستند و فعال‌ترین سم عصبی (سمی که روی سیستم عصبی اثر می‌گذارد) را در میان تمام عنکبوت‌ها دارند. اما آن‌ها در فهرست مرگ‌بارترین عنکبوت‌های جهان کمی پایین‌تر قرار دارند، زیرا زهر آن‌ها نسبتا کُند عمل می‌کند و زمانی کافی برای درمان وجود دارد.

عنکبوت‌های گوشه‌گیر که معروف‌ترین آن‌ها عنکبوت منزوی قهوه‌ای (L. reclusa) است که در ایالات متحده وجود دارد، ممکن است یکی از علل شایع آسیب‌های ناشی از عنکبوت‌ها باشد و نیش دردناکی دارد که می‌تواند موجب بدن‌درد و تب شود و بهبودی کامل ممکن است چند ماه طول بکشد. اما آن‌ها به‌ندرت موجب مرگ انسان می‌شوند.

تنها جنس عنکبوتیان که به‌عنوان مرگ‌بارترین عنکبوت‌ها با عنکبوت‌های تارقیفی رقابت می‌کنند، عنکبوت‌های بیوه (جنس Latrodectus) هستند که شامل عنکبوت پشت‌قرمز استرالیایی (Latrodectus hasselti) و عنکبوت بیوه سیاه در ایالات متحده می‌شود. این عنکبوت‌ها به این خاطر قابل‌توجه هستند که نسبت‌به عنکبوت‌های تارقیفی انسان‌ها را بیشتر نیش می‌زنند و سم نسبتا قوی دارند.

لیندا ریور، بوم‌شناس دانشگاه کرنل که روی عنکبوت‌ها مطالعه می‌کند، در ایمیلی به لایوساینس نوشت: «زهرآگین‌ترین گونه عنکبوت (عنکبوت تارقیفی سیدنی و عنکبوت‌های سرگردان برزیلی) خیلی موجب مرگ انسان‌ها نمی‌شوند یا به آن‌ها آسیب نمی‌زنند. این عنکبوت‌های بیوه سیاه هستند که با پراکندگی بالاتری که دارند، قهرمان داستان شما خواهند بود.»

درحالی‌که در گزارش‌های سالانه AAPCC آمارهایی درمورد نیش عنکبوت‌ها وجود دارد، نمی‌توان مرگ‌ومیر یا بیماری ناشی از نیش عنکبوت را به‌طور دقیق مشخص کرد.

رود کرافورد، متصدی عنکبوت‌ها در موزه برک در دانشگاه واشنگتن در سیاتل، در ایمیلی به لایوساینس نوشت: «هر سال تعدادی از مرگ‌های انسانی به این عنکبوت‌ها نسبت داده می‌شود. اگرچه ازنظر علمی، تقریبا هیچ‌یک از این موارد مبتنی‌بر شواهد نیستند. به‌ندرت پیش می‌آید که قربانی عنکبوت را روی پوست خود ببیند، نیش آن را احساس کند و همان عنکبوت را بگیرد و آن را برای بررسی نزد پزشک یا متخصص عنکبوت ببرد. درعمل، کل نیش‌های عنکبوت که درباره آن‌ها می‌شنوید، ازجمله مواردی که به مراکز مسمومیت گزارش شده‌اند، از این باور ریشه می‌گیرند که اگر آن‌چه را که شما را نیش زده است، ندیدید، پس عنکبوت بوده است.»

ریور نیز همین باور را دارد و می‌گوید: «زمان زیادی را صرف تلاش برای دنبال‌کردن میزان مرگ‌ومیر انسان‌ها براثر نیش عنکبوت‌ها کرده‌ام و بسیار ناچیز بوده است. این موارد به‌طور قابل‌اعتماد گزارش نمی‌شوند، اما واضح است که تعداد زیادی از انسان‌ها توسط عنکبوت‌ها کشته نمی‌شوند.»

با درنظر گرفتن ماهیت ناقص آمارهای گزش عنکبوت‌ها، موزه استرالیا ادعا می‌کند که هر سال حدود دو هزار نفر توسط عنکبوت‌های پشت‌قرمز گزیده می‌شوند و از سال ۱۹۸۰ پادزهر مورد استفاده برای درمان نیش عنکبوت‌های تارقیفی به حدود ۱۰۰ بیمار داده شده است.

گزارش سالانه AAPCC در سال ۲۰۲۱ حدود ۳۵۰۰ نیش عنکبوت را در آمریکا ردیابی کرد که در ۴۰ مورد پیامدهای بالینی عمده‌ای رخ داده بود. نُه مورد از پیامدهای جدی به عنکبوت‌های بیوه سیاه و ۲۹ پیامد قابل‌توجه و تنها یک مورد مرگ به عنکبوت‌های گوشه‌گیر قهوه‌ای نسبت داده شد. در گزارش سال ۲۰۲۰ انجمن مراکز کنترل سموم آمریکا، هیچ‌مورد مرگ ناشی‌از نیش عنکبوت وجود نداشت و به ۷ مورد قابل‌توجه نیش عنکبوت بیوه سیاه و ۲۳ مورد قابل‌توجه نیش عنکبوت منزوی قهوه‌ای اشاره شده بود.

این بدان معنا است که مرگ‌بارترین عنکبوت‌ها درواقع خیلی کشنده نیستند. کرافورد می‌گوید: «موارد نیش‌خوردگی انسان از عنکبوت‌ها از هر نوعی (خطرناک یا بی‌خطر) بسیار نادر است. من را به‌عنوان نمونه درنظر بگیرید: در طول حرفه خود ده‌ها هزار عنکبوت زنده را در دستان برهنه خود گرفته‌ام و فقط سه بار واقعا نیش خورده‌ام. هیچ‌یک از آن سه مورد اثر قابل‌توجهی نداشت. بنابراین، وقتی مردم به من می‌گویند عنکبوت‌ها هنگام شب به رختخواب آن‌ها می‌آیند و وقتی آن‌ها خواب هستند، آن‌ها را نیش می‌زنند، زیاد توجهی نمی‌کنم.»

وتر نیز با این موضوع موافق است و می‌گوید: «عنکبوت‌ها در انتهای فهرست مواردی قرار دارند که باید نگران آن‌ها بود.»