سمی ترین حیوانات جهان ؛ از عنکبوت تارقیفی تا مار جعفری
دوشنبه ۲۲ خرداد ۱۴۰۲ - ۲۲:۳۰مطالعه 16 دقیقهمارهای جعفری رکورددار جهانی بیشترین مرگومیر ناشی از مارگزیدگی در انسان هستند. مار تایپان داخلی که بومی استرالیا است، زهرآگین ترین مار جهان است که سم کافی برای کشتن ۱۰۰ نفر را دارد. پلاتیپوس زهرآگینترین پستاندار جهان است که میتواند گربهها یا سگها را از پای درآورد، اما انسان را نمیکشد. بادکنکماهی سمی میتواند ۳۰ انسان را از پای درآورد، پوست و پرهای پرندهای به نام پیتویی کلاهدار سمی است و میتواند حتی موجب فلجی شود. اما زهرآگین ترین و سمی ترین حیوانات جهان کداماند؟
قبل از اینکه سراغ زهرآگینترین و سمیترین حیوانات دنیا برویم، لازم است تفاوت بین زهرآگین بودن (venomous) و سمی بودن (poisonous) را بدانیم. بسیاری از مردم درمورد سمیترین حیوانات میپرسند، اما درواقع به دنبال زهرآگینترین حیوانات هستند. اجازه دهید توضیح دهیم.
گونههای زهرآگین فعالانه سرمهای حاوی توکسین خود را تزریق میکنند. برعکس، حیوانات سمی بهطور غیرفعال سموم را منتشر میکنند. برای مثال، درصورتیکه انسان بادکنکماهی را بخورد، ممکن است جان خود را از دست بدهد، زیرا انسانها حساسیت مرگباری به گوشت این ماهی دارند. اگرچه بادکنک ماهی مایعات سمی را بهعنوان مکانیسم دفاعی به انسان تزریق نمیکند. بنابراین، آنها زهرآگین نیستند. بهعبارتدیگر، سم توکسینی است که ازطریق استنشاق، بلع یا جذب وارد بدن میشود؛ درحالیکه زهر توکسینی است که حیوان زهرآگین به کمک اندامهایی مانند نیش آن را به بدن شما تزریق میکنند.
با این مقدمه، بیایید با سمی ترین حیوانات جهان و همچنین زهرآگینترین حیوانات جهان آشنا شویم.
زهرآگین ترین حیوانات جهان
عنکبوت تارقیفی
بهنقل از وبسایت Animals A-Z، عنکبوت تارقیفی سیدنی و عنکبوت تارقیفی درختی (هر دو گونه از خانواده Atracidae هستند) از زهرآگینترین عنکبوتیان در جهان محسوب میشوند. نیش آنها درصورتی که درمان نشود، میتواند کشنده باشد و این عنکبوتها اغلب با انسان برخورد میکنند. هر دو گونه ازنظر جثه متوسط و بومی استرالیا هستند. نیش مادهها برای انسانها بیخطر است، اما نیش نرها میتواند قربانی را ناتوان کند. بدون درمان، آنها حتی میتوانند کشنده باشند.
وقتی عنکبوتهای تارقیفی با تهدیدی مواجه میشوند، روی پاهای عقب خود بلند میشوند و دندانهای نیش خود را نشان میدهد. اگر تهدید فروکش نکند، آنها تا ۲۸ بار هدف را گاز میگیرند و علائم معمولا در عرض یک ساعت ظاهر میشود. تزریق اولیه زهر میتواند عذابآور باشد و موجب پرش عضلانی و اختلال جهتیابی میشود.
عنکبوتهای تارقیفی زهرآگین بهطور مکرر با انسانها برخورد میکنند. خوشبختانه، دانشمندان پادزهر موثری را ساختهاند که در طول چندین دهه جهان هزاران نفر را نجات داده است. جالب اینکه زهر عنکبوتهای تارقیفی بر انسانها و نخستیها تاثیر میگذارد، اما روی پستانداران دیگر تاثیر ندارد.
این قاتلهای خزنده که به رنگهای براق آبی مشکی، قهوهای و بنفش تیره ظاهر میشوند، معمولا بین۱٫۳ سانتیمتر تا ۵ سانتیمتر رشد میکنند و مادهها بزرگتر از نرها هستند. اگرچه در سال ۲۰۱۶، دانشمندان در پارک خزندگان استرالیا با عنکبوتی تارقیفی به طول ۱۰/۱۶ سانتیمتر برخورد کردند که بزرگترین عنکبوت شناختهشده از این نوع در جهان محسوب میشد.
عروس دریایی جعبهای
عروس دریایی جعبهای زهرآگینترین حیوان جهان است. مرگ میتواند طی چند دقیقه پس از نیشخوردن اتفاق افتد.
۵۱ گونه از عروس دریایی جعبهای وجود دارد و چهار گونه از آن (Chironex fleckeri، Carukia barnesi، Malo kingi و Chironex yamaguchii ) بسیار زهرآگین هستند. از سال ۱۸۸۳ وقتی مرگومیر ناشی از عروسهای دریایی برای اولینبار ثبت شد، این گوشتخواران ژلاتینی جعبهایشکل جان صدها نفر را گرفتهاند. فقط در فیلیپین، هر سال حدود ۲۰ نفر از عوارض ناشی از نیش این موجودات جان خود را از دست میدهند.
بدن عروس دریایی جعبهای حدود ۲۰ سانتیمتر طول دارد و طول بازوچههای آن به سه متر میرسد. بیشتر آنها در هر گوشه از بدن خود ۱۵ بازوچه دارند و هر بازوچه حدود ۵۰۰ هزار عضو تزریقکننده زهر دارد. بهعبارتدیگر، یک عروس دریایی جعبهای حدود ۳۰ میلیون نیش زهرآلود دارد. خوشبختانه، بیشتر نیشهای عروس دریایی خفیف است. اما هرازگاهی زهر را بهطور کامل وارد بدن قربانی میکنند و قربانی ممکن است در عرض چند دقیقه جان خود را از دست بدهد.
اختاپوس حلقهای آبی
مرگبارترین اختاپوس جهان یعنی اختاپوس حلقهای آبی اگرچه نسبتا کوچک است (فقط به اندازه یک توپ گلف) زهری ناتوانکننده و مرگبار دارد. زهر این اختاپوس میتواند در عرض ده دقیقه موجب نارسایی تنفسی و در عرض ۳۰ دقیقه موجب مرگ شود. زهر حاصل از یک گزش این اختاپوس میتواند تا ۲۹ انسان را بکشد و پادزهری برای آن وجود ندارد.
مار جعفری
زهرآگینترین مار در آمریکای شمالی مار زنگی پشتالماسی شرقی است، اما زهرآگینترین مار جهان افعی پولک ارهای (از جنس مارهای جعفری) است که به افعی فرش نیز معروف است. این مارها در آفریقا، هند، خاورمیانه، پاکستان و سریلانکا یافت میشوند.
نیش مارهای جعفری بسیار دردناک است و میتواند کشنده باشد. مارهای جعفری رکوردار جهانی بیشترین مرگومیر ناشی از مارگزیدگی در انسانها هستند. این جنس از مارها در مناطق بومی خود علت تلفات جانی بیشتری نسبتبه کل مارهای دیگر هستند و علاوه بر اینکه مرگ بسیاری از قربانیهایشان را رقم میزنند، موجب هزاران قطع عضو میشوند.
مادههای این گونه دو برابر نرها زهرآگین هستند و سرم کشنده آنها ترکیبی از نوروتوکسینها، کاردیوتوکسینها، هموتوکسینها و سیتوتوکسینها است که به ترتیب به سیستم عصبی، قلب، خون و سلولها حمله میکنند.
افعیهای فلس ارهای بین ۳۰ سانتیمتر تا ۹۰ سانتیمتر طول دارند و به رنگهای قهوهای، خاکستری یا نارنجی با لکههای پشتی تیره دید میشوند و سرهای گلابیشکل دارند.
مورچه دروگر مریکوپا
۲۶ گونه مورچه دروگر وجود دارد که بسیاری از آنها خطری ندارند. اما مورچه دروگر ماریکوپا (Pogonomyrmex maricopa) معمولا بهعنوان زهرآگینترین حشره زمین درنظر گرفته میشود. نیش این مورچه ۲۰ برابر زهرآگین تر از زهر زنبور عسل است و ۳۵ برابر زهرآگینتر از زهر مارهای زنگی پشتالماسی غربی است.
اگر کلنی مورچههای ماریکوپا انسانی را مورد هدف قرار دهند، ازنظر تئوری، میتوانند با چند صد نیش فرد را بکشند. اما معمولا قربانی پیش از اینکه این اتفاق بیفتد، میتواند فرار کند. در هر صورت، بسیاری از افراد دچار درد عذابآوری میشوند که دو تا هشت ساعت پس از حمله ادامه دارد. مورچههای دروگر ماریکوپا فقط یک تا سه ماه عمر میکنند. آنها در بسیاری از ایالتهای آمریکا و مکزیک یافت میشوند.
دانشمندانی که مورچههای ماریکوپا را مطالعه میکنند، هشدار میدهند که جمعیت آنها درحال کاهش است. مورچههای آتشین و مورچههای آرژانتینی که هر دو از گونههای مهاجم هستند، به قلمرو مورچههای ماریکوپا تجاوز کردهاند و رقابت بر سر غذا در میان آنها درحال افزایش است.
زهرآگین ترین حیوان جهان برای انسان: مار تایپان داخلی
یک گزیدگی مار تایپان داخلی زهر کافی برای کشتن ۱۰۰ انسان بالغ را دارد. ازنظر حجم زهر، مار تایپان داخلی، زهرآگینترین حیوان جهان برای انسانها است. این مارها که ۱٫۸ متر تا ۲٫۸ متر طول دارند، سریع، دقیق هستند و با هر گزیدگی مقدار کمی زهر آزاد میکنند.
البته مارهای تایپان داخلی ترسو و گوشهگیرند و تمام تلاش خود را میکنند که از ما پنهان بمانند. آنها به قدری از انسانها دوری میکنند که دانشمندان در فاصله سال ۱۸۸۲ که اولین مورد از آنها کشف شد تا سال ۱۹۷۲، موفق نشدند تعداد کافی مار تایپان داخلی برای مطالعه پیدا کنند. این مارها همچنین شبگرد هستند و بهندرت در طول روز از مخفیگاه خود بیرون میآیند.
عقرب قرمز هندی
عقرب قرمز هندی با چنگالهای کوچک و دم پیازیشکل و نیشهای بزرگ خود در صدر زهرآگینترین عقربهای جهان قرار دارد. گزارشهای مرگومیر ناشی از نیش این عقربها بین ۸ تا ۴۰ درصد متغیر است و کودکان بیشتر از همه تحتتاثیر زهر عقرب قرمز هندی قرار میگیرند.
عقرب قرمز هندی در هند، پاکستان، نپال و سریلانکا یافت میشود، ۵ تا ۹ سانتیمتر طول دارد و اغلب بیش از پنج سال عمر نمیکند. آنها زیستگاههای گرمسیری و نیمهگرمسیری را ترجیح میدهند و دائما برای پروژههای تحقیقاتی و تجارت غیرقانونی حیوانات گرفته میشوند. انسانی که مورد حمله این عقرب قرار میگیرد، ممکن است دچار علائمی مانند استفراغ، تعریق شدید و تشنج شود و حتی از هوش برود.
اما زهر عقرب قرمز هندی خیلی بد نیست. دانشمندان بر این باورند که این سرم میتواند به پیشرفتهای دارویی در زمینهی مبارزه بهتر با سرطان، مالاریا، و بیماریهای پوستی مختلف منجر شود.
سنگ ماهی
پنچ گونهی شناختهشده از سنگماهی (Synanceias) وجود دارد که مواجهه با هرکدامشان خطرناک است. بالههای پشتی پر از زهر سنگماهی خیلی سریع عمل میکنند. نیش این ماهیها نهتنها بسیار دردناک است، بلکه در صورت عدم درمان میتواند موجب مرگ شود. سنگماهی بیشتر در اقیانوس هند و آرام دیده میشود و گاهی در سواحل شرقی آفریقا، سواحل شمالی استرالیا و برخی از جزایر اقیانوس آرام جنوبی نیز ظاهر میشود.
سواحل در مناطق محل سکونت سنگماهیها اغلب دارای ایستگاههای سرکه هستند، زیرا سرکه در کاهش درد ناشی از نیش این ماهیها موثر است. بیمارستانها و درمانگاهها منطقه نیز معمولا پادزهر عرضه میکنند. از وقتی پادزهر موثری برای نیش سنگماهی ساخته شده است، هیچ مورد مرگومیری گزارش نشده است. آخرین مورد مرگ در سال ۱۹۱۵ در سریلانکا اتفاق افتاد.
زهرآگینترین نرمتن: حلزون مخروطی
حلزونهای مخروطی ۹۰۰ گونه دارند و دانشمندان هنوز درمورد طبقهبندی آنها اختلافنظر دارند. اما آنچه دانشمندان میتوانند روی آن اتفاقنظر داشته باشند، این است که حلزونهای مخروطی از زهرآگینترین حیوانات دریایی امروزی هستند. حلزونهای مخروطی کوچک برای انسان خطرناک نیستند، اما حلزونهای بزرگتر که به اندازه ۰٫۱ متر رشد میکنند، میتوانند خطرناک باشند. نیش حلزون مخروطی مانند سوزنی زیر پوستی است که سم را با دقت وارد بدن میکند.
مارمولک پوست منجوقی مکزیکی
هزاران مارمولک پوست منجوقی مکزیکی در اطراف جنگلهای مکزیک و گواتمالا پرسه میزنند. آنها حدود ۸۰۰ گرم وزن دارند و زبانهای دو شاخه صورتی رنگی دارند که از آن برای بو کردن استفاده میکنند. آنها همچنین زهرآگینترین مارمولکها برای انسانها هستند.
اما مارمولکها بهطور کلی خطر زیادی برای انسانها ایجاد نمیکنند. هرچند مارمولک پوست منجوقی مکزیکی قویترین زهر را در بین گونههای مارمولک دارد، فقط تعداد انگشتشماری از انسانها در طول تاریخ با زهر آنها از پای درآمدهاند.
مارمولکهای پوست منجوقی مکزیکی در غدد آرواره پایین خود دارای زهر هستند. وقتی این خزنده حمله میکند، قربانی خود را گاز میگیرد تا پوست او را سوراخ کند. اما خبر خوب این است که این مارمولکها غالبا به انسانها حمله نمیکنند و وقتی این کار را انجام دهند، در موارد بسیار نادر ممکن است مرگ اتفاق افتد.
اگرچه این مارمولکها تمایلی به حمله و کشتن انسانها ندارند، مردم قرنها است از مارمولکهای پوست منجوقی مکزیکی بدگویی میکنند. طبق افسانههای قومی، این مارمولکها قدرت آن را دارند که با نگاهکردن به زن باردار موجب سقط جنین شوند و میتوانند با دم خود صاعقه ایجاد کنند.
علاوهبراین، بسیاری از مردم به اشتباه فکر میکنند مارمولکهای پوست منجوقی مکزیکی نسبتبه مارهای زنگی زهر بیشتری دارند. متاسفانه این افسانهها و تصورات اشتباه درحال نابودی جمعیت این مارمولکها است، زیرا مردم این داستانها را باور میکنند و آنها را میکشند.
عامل دیگری که در کاهش جمعیت مارمولکهای پوست منجوقی مکزیکی نقش دارد، تجارت غیرقانونی و فروش آنها است. البته هرچند اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت این حیوان را بهعنوان گونهای با کمترین نگرانی طبقهبندی کرده است، هم مکزیک و هم گواتمالا مقرراتی برای حمایت از آنها وضع کردهاند.
زهرآگین ترین پستاندار: پلاتیپوس
پلاتیپوس (نوک اردکی) زهرآگینترین پستاندار برای انسان است. بااینحال آنها تهدید قابل توجهی برای انسان ها ایجاد نمیکنند. مانند مارمولکها، پستانداران معدودی میتوانند با تزریق زهر آسیب جدید به انسان وارد کنند. پلاتیپوسهای نر زهر را از خارهای روی پاهای خود پخش میکنند و هرچند این مقدار زهر برای کشتن سگ و گربه کافی است، اما انسان را نمیکشد. البته نیش آنها درد دارد و میتواند موجب ناتوانی موقت و همچنین حساسیت طولانیمدت به درد شود.
این پستاندر نیمهآبزی تخمگذار در شرق استرالیا زندگی میکنند و دانشمندان امروزی آنها را بهعنوان پیوند تکاملی با گذشته بسیار دور درنظر میگیرند. اما جامعه پژوهشی همیشه به این موجودات علاقهمند نبوده است. وقتی طبیعتشناسان اروپایی برای اولینبار جسد پلاتیپوس را دیدند، آن را باور نکردند و جعلی درنظر گرفتند.
- با ۱۰ گونه از مرگبارترین مارهای جهان آشنا شوید17 شهریور 00مطالعه '9
- قورباغههای زهرآگین: حقایقی درمورد این دوزیستان زیبا اما مرگبار19 آبان 00مطالعه '5
- مرگبارترین عنکبوت دنیا کدام است؟27 اردیبهشت 02مطالعه '4
سمیترین حیوانات جهان
در ادامه به ده مورد از سمی ترین حیوانات جهان می پردازیم. البته باید گفت همانند فهرست زهرآگین ترین حیوانات جهان، این فهرست نیز کامل نیست و در طبیعت حیوانات سمی فراوانی وجود دارند.
بادکنک ماهی
بادکنکماهی غذای لذیذی در کشور ژاپن است. بااینحال کبد، کلیهها و خارهای ماهی بادکنکی بسیار سمی هستند. بهنوشتهی OneKindPlanet، سمی که این ماهی تولید میکند، تترودوتوکسین است که ۱۲۰۰ بار کشندهتر از سیانید است. یک باکنکماهی برای کشتن ۳۰ انسان بالغ کافی است.
بدون پادزهر شناختهشده، بادکنک ماهیها در رتبه نخست سمیترین حیوانات جهان هستند. این ماهیها در صورتی که تهدید شوند، میتوانند با بلعیدن مقدار زیادی آب و هوا ازنظر اندازه دو تا سه برابر بزرگتر شوند.
جراح ماهی خط دار
جراحماهی خطدار یکی از معدود گیاهخواران شناختهشده سمی است. علت سمی بودن این ماهی غذایی است که میخورد.
جراحماهی خطدار که در فهرست ما در رتبه دوم سمیترین حیوانات جهان قرار دارد، از جلبک تغذیه میکند، بنابراین گاهی داینوفلاژلهها را میخورد. جمعیتی از داینوفلاژلهها به همراه هم توکسینی را تولید میکنند که میتواند موجب آسیب عصبی انسان شود و حتی مرگآور باشد.
فراوانترین جراح ماهی بلو تانگ است که سمی نیست و جلبکها را میخورد، اما برخلاف جراح ماهی خطدار که این توانایی را دارد که داینوفلاژلهها را بهمنظور تولید سم در بدن خود جمع کند، جراح ماهی بلو تانگ فاقد این توانایی است و بنابراین سمی نیست.
سمندرک سخت پوست
سمندرکهای سخت پوست، دوزیستان نیمهآبزی آمریکای شمالی هستند که طولشان به ۲۲ سانتیمتر میرسد، اما با وجود این اندازهی کوچک خطرناک هستند. سمندرک تترودوتوکسین تولید میکند که در پوست این جانوران ذخیره میشود و خصوصا در صورت خوردهشدن سمی است. سمندرک سختپوست از این توکسین برای دفاع از خود دربرابر شکارچیان استفاده میکند. اما قبل از آزاد کردن توکسین بوی هشداردهندهای برای دور نگه داشتن شکارچیان خود منتشر میکند. مواردی از مسمومیت در پی دست زدن انسان به سمندرک گزارش شده است.
ستاره دریایی شانهای
ستارههای دریایی شانهای گستردهترین نوع ستارههای دریایی در ناحیه هند آرام هستند. مانند بادکنکماهی و سمندرک، ستارههای دریایی شانهای از تترودوتوکسین استفاده میکنند. این جانور خارپوست توکسین را در خارهای خود ذخیره میکند. ستارههای دریایی شانهای ازنظر استتار عملکرد خوبی دارند و خودشان را زیر لایه نازک ماسه کف دریا پنهان میکنند. ستارههایی دریایی مغز یا خون ندارند، اما سیستم عصبی دارند تا جریان مواد مغذی را تنظیم کنند. ستارههای دریایی همچنین میتوانند اندامهای ازدسترفته خود را بازسازی کنند، اگرچه این کار خیلی طول میکشد.
مگس اسپانیایی
مگس اسپانیایی مگس نیست، بلکه سوسکی است که در سراسر آسیا و اروپا یافت میشود. این سوسکهای سبز زمردی عضوی از خانواده سوسکهای تاولزا هستند، زیرا سمی که تولید میکنند و کانتاریدین نامیده میشود، موجب تاول زدن میشود.
کانتاریدین از دوران باستان برای انسان شناختهشده است. داروگرها این توکسین را بهعنوان داروی تقویتکننده میل جنسی از سرگین مگس اسپانیایی میگرفتند. اما این ترکیب وقتی در مقدار نامناسب استفاده شود یا روش تهیه آن درست نباشد، میتواند به ایجاد جوشهای وحشتناک منجر شود. طول این سوسکها حداکثر به ۲۰ میلیمتر میرسد.
قورباغه نیزه سمی
تنها جانور در فهرست سمی ترین حیوانات جهان که واژه سمی در نام آن آمده است، یعنی قورباغه نیزه سمی گروهی از قورباغههای رنگارنگ و متنوع هستند.
این دوزیستان دارای خصوصیات رنگ هشدار آمریکای مرکزی و جنوبی ۲۸ سم آلکالوئیدی مختلف را تولید میکنند که ازطریق رژیم غذایی آنها که از مورچهها، موریانهها و لبپایان تشکیل شده است، جمع میشود. اندازه این قورباغهها به اندازه انگشت شست انسان میرسد. دست زدن به آنها خطرناک است، زیرا سم را در پوست خود ذخیره میکنند.
نام این قورباغهها از عمل آغشته کردن نوک پیکانهای مورد استفاده برای شکار با ترشحات سمی این قورباغهها گرفته شده است. اگرچه به خاطر افزایش جنگلزدایی، این قورباغهها درمعرض خطر انقراض قرار گرفتهاند.
وزغ نیشکر
وزغ نیشکر که در خشکیهای آمریکای مرکزی و جنوبی یافت میشود، نوعی سم به نام بوفوتوکسینها را در غدههای خود ذخیره میکند که موجب میشود در صورت بلعیده شدن سمی باشد.
لاکپشت پوزهعقابی
برخلاف وزغ نیشکر که سم تولید میکند، لاکپشت پوزهعقابی بهعلت غذایی که میخورد سمی است: عروس دریایی و اسفنج. گوشت و چربی این لاکپشت درمعرض خطر انقراض، توکسینها را از اسفنجها و عروسهایی دریایی که میخورد، جذب میکند و موجب میشود در صورت بلعیدهشدن لاکپشت سمی باشد. لاکپشتهای دریایی پوزه عقابی علیرغم اینکه بهشدت در خطر انقراض قرار دارند و با اینکه گوشت آنها سمی است، به خاطر لاکهایشان شکار میشوند. علت اینکه به آنها لاکپشت پوزه عقابی گفته میشود، این است که سرشان به منقار پرندگان شباهت دارد.
پیتویی کلاهدار
نهمین حیوان در فهرست سمیترین جانوران جهان پیتویی کلاهدار است که در گینه نو یافت میشود. پیتویی کلاهدار حاوی نوروتوکسینی به نام هموباتراکوتوکسین در پوست و پرهای خود است که آن را از خوردن نوعی سوسک سمی به دست میآورد. سم این پرنده میتواند موجب بیحسی و سوزش و حتی فلجی و مرگ شود. سمی بودن این پرنده جذاب در سال ۱۹۸۹ زمانی مشخص شد که مردی در گینه نو یکی از آنها را گرفت و براثر تماس با بدن او انگشتانش بیحس شد.
مار پلنگی آسیایی
مار پلنگی آسیایی سم خود را از وزغ نیشکر میگیرد و رژیم غذاییاش از این حیوانات تشکیل میشود. این مارها در امتداد گردن خود غدههایی پر از سم بوفوتوکسین وزغ دارند تا از آن برای محافظت از خود دربرابر شکارچیان استفاده کنند. بنابراین، مار پلنگی آسیایی هم سمی و هم زهرآگین است. با توجه به تغییر رفتاری شناختهشدهی مار پلنگی آسیایی براساس دمای محیط، این مار میتواند انتخاب کند چه زمانی سمی باشد و چه زمانی زهرآگین.