قدیمی‌ترین گورستان جهان احتمالا توسط گونه ما ساخته نشده است

طبق سه مقاله که به‌تازگی به صورت پیش‌انتشار دردسترس قرار گرفته است، حدود ۲۴۰ هزار سال پیش خویشاوندان انسان که مغز کوچکی داشتند، مردگان خود را از راه از گذرگاه‌های تنگی به اعماق تاریک غار آهکی وسیعی در جنوب آفریقا بردند. این کاوشگران غار که جثه کوچکی داشتند و از نور آتش استفاده می‌کردند، اجساد را در وضعیتی شبیه جنین قرار دادند و ابزاری سنگی را در نزدیکی دست یک کودک قرار دادند. برخی روی دیوارها طرح‌های هاشورمانندی حکاکی کردند و برخی حیوانات کوچک را در قالب چیزی مانند مراسم خاکسپاری پختند. این مراسم کفن‌ودفن بیش از ۱۰۰ هزار سال قبل از ظهور چنین رفتاری در انسان‌های مدرن انجام شد.

به‌گزارش وب‌سایت ساینس، سناریوی توصیف‌شده که براساس انبوهی از یافته‌های فسیلی در سیستم غار ستاره‌ی درحال طلوع در آفریقای جنوبی مطرح شده است، درصورت صحت پیامدهای مهمی برای ظهور چنین رفتاری در انسان و همچنین توانایی‌های پسرعموهای منقرض‌شده‌مان یعنی انسان نالدی (هومو نالدی) خواهد داشت.

لی برگر، سرپرست تیم پژوهشی از دانشگاه ویت‌واترسرند در کنفرانسی مطبوعاتی گفت: «در این‌جا با کشف قابل‌توجهی از انسان‌تباران، موجودات غیرانسان با مغزی به اندازه یک سوم مغز انسان‌های مدرن رو‌به‌رو هستیم که مردگان خود را دفن، از نماد استفاده و در فعالیت‌های معناساز شرکت می‌کردند. براین‌اساس ممکن است انسان‌های مدرن نه‌تنها در ایجاد نماد منحصر‌به‌فرد نباشند، بلکه حتی مخترع چنین رفتارهایی نیز محسوب نشوند.»

بااین‌حال سایر پژوهشگران درمورد مقاله‌های جدید که برای انتشار در مجله ی eLife تحت بررسی قرار دارند و روی پایگاه داده‌ی بایو‌آرکایو قرار گرفته‌اند، تردید دارند. پژوهشگران می‌گویند این اجساد ممکن است درون گودال افتاده یا درون آن انداخته شده باشند و به آرامی توسط پدیده‌های طبیعی دفن شده باشند. همچنین حکاکی‌ها که تاریخ آن‌ها مشخص نشده، ممکن است به‌دست انسان‌تباران بعدی خلق شده باشند.

ماریا مارتینون تورس، دیرینه انسان‌شناس موسسه تحقیقات تکامل انسان در اسپانیا می‌گوید: «با توجه به فراوانی اسکلت‌ها متقاعد شده‌ام که در این‌جا اتفاق شگفت‌انگیزی رخ داده است. اما پژوهشگران برای اثبات این موضوع که اسکلت‌ها به صورت عمدی دفن شده‌اند، آزمایشی انجام نداده‌اند.»

تیم برگر اولین بار در سال ۲۰۱۳ در غار ستاره‌ی درحال طلوع آفریقای جنوبی استخوان‌های حداقل ۱۵ نفر را در کف کانالی در ۵۰ کیلومتری شمال غربی ژوهانسبورگ کشف کرد. گروه پژوهشی آن استخوان‌ها را متعلق به گونه‌ای جدید درنظر گرفت، زیرا ترکیب شگفت‌انگیزی از برخی صفات مانند مغز کوچک و جمجمه کروی‌شکل در آن‌ها به چشم می‌خورد. براساس زمان‌سنجی رادیومتری رسوبات، این گونه انسان‌تبار بین ۲۴۱ هزار تا ۳۳۵ سال پیش زندگی می‌کرد. با آشکار شدن استخوان‌های بیشتر برگر مشکوک شد که آن‌ها به‌طور عمدی دفن شده‌اند.

ادعای برگر بحث‌برانگیز بود. قدیمی‌ترین مورد دفن مربوط به کودک نوپای انسان مدرن است که طبق مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط مارتینون تورس و همکارانش منتشر شده است، به ۷۸ هزار سال پیش برمی‌گردد و در غاری در کنیا پیدا شده است. اما برگر می‌گوید شواهدی برای اثبات ادعای خود دارد.

برگر که به خاطر جثه بزرگی که داشت، نمی‌توانست از گذرگاه‌های تنگ عبور کند تا به فضای موردنظر در غار برسد، به صورت پخش زنده درحال تماشای تیمش بود. ناگهان به دوربین ضربه‌ای وارد شد و وارد حالت فروسرخ شد. برگر در تصویر سیاه و سفید لبه‌های آشکار ساختاری بیضی‌شکل را مشاهده کرد و به کاوشگران گفت که فکر می‌کند گور باشد اما آن‌ها گفتند این‌طور نیست.

حفاری‌های بیشتر، گودالی به عمق هشت سانتی‌متر با ابعاد ۵۰ در ۲۵ سانتی‌متر را آشکار کرد که با ۸۳ قطعه استخوان و دندان یک انسان نالدی و همچنین چندین تکه از افراد دیگر پر شده بود. استخوان‌ها با سنگ‌های قرمز رنگ ظاهرا از لایه زیرین جدا شده بودند. برگر که برای دیدن این محفظه ۲۰ کیلوگرم وزن کم کرد، براین‌باور است که این سنگ‌ها نشان می‌دهند افرادی آن گودال را حفر کرده‌اند، اجساد را در آن قرار داده‌اند و با استفاده از خاک و سنگ روی آن‌ها را پوشانده‌اند.

پژوهشگران در نقطه‌ی دیگری از غار، مجموعه دیگری از استخوان‌های بسیار شکننده را پیدا کردند. آن‌ها دو تکه رسوب را که استخوان درون آن‌ها قرار داشت، جدا کردند و به آزمایشگاه بردند. سی‌تی‌اسکن، ۹۰ قطعه اسکلت و ۵۱ قطعه دندان از سه فرد هومونالدی ازجمله یک کودک را آشکار کرد. اسکن‌ها همچنین چیزی شبیه به ابزاری سنگی را نشان دادند که نزدیک دست کودک قرار داشت. پژوهشگران استدلال می‌کنند چینش استخوان‌ها نشان می‌دهد اجساد به دقت در حالتی شبیه جنین یا به شکل نشسته دفن شده بودند. آن‌ها همچنین اشکال هندسی حکاکی شده روی دیوارهای غار را کشف کردند که برخی روی برخی دیگر حک شده بود که نشان می‌دهد در زمان‌های مختلفی حکاکی شده‌اند.

درحال‌حاضر قدیمی‌ترین هنر نمادین آشکار به ۷۳ هزار سال پیش در غار بلومبوس در آفریقای جنوبی برمی‌گردد. اما برگر استدلال می‌کند حکاکی‌های جدید که تاریخ آن‌ها مشخص نشده است، باید توسط هومو نالدی ایجاد شده باشد و آثاری از انسان‌تباران دیگر در این غار دیده نمی‌شود. او همچنین می‌گوید هومو نالدی برای کار کردن در تاریکی از آتش استفاده کرده است، اگرچه در مقاله‌های منتشرشده مدرکی مبنی بر این امر ارائه نمی‌شود. البته انسان‌تباران در جاهای دیگر حداقل ۶۰۰ هزار سال پیش آتش را تحت کنترل خود درآورده بودند. برگر تصاویری از زغال‌چوب و استخوان‌های سوخته حیوانات را که در غار پیدا شده، منتشر کرده است.

هومو نالدی دارای مغزی به اندازه ۴۱۰ تا ۶۰۰ سانتی‌متر مکعب یعنی به اندازه مغز شامپانزه یا جنوبی‌کپی بود. آگوستین فوئنتس، از نویسندگان مقاله‌ها از دانشگاه پرینستون می‌گوید: «آنچه فکر می‌کردیم حاصل داشتن مغز بزرگ یا مختص انسان مدرن باشد، ممکن است به دلیل هیچ‌یک از این موارد نباشد.» کلایو فینلیسون، زیست‌شناس تکاملی با این موضوع موافق است و می‌گوید اندازه مغز مهم نیست، بلکه ساختار مغز است که اهمیت دارد. او فکر می‌کند حکاکی‌ها به احتمال زیاد حاصل کار هومو نالدی بوده، زیرا آثاری از انسان‌های دارای مغز بزرگ در این غار پیدا نشده است. اما برخی دیگر می‌گویند شواهد تیم از این امر حمایت نمی‌کند.

برخی از پژوهشگران می‌گویند فرایندهای طبیعی می‌توانسته اجساد را به این شکل قرار داده باشد. برای مثال، ممکن است اجساد درون محفظه افتاده یا توسط آب وارد آن شده باشند و حرکات زمین‌شناسی و ایجاد رسوب که در غارها رایج است، آن‌ها را حرکت داده و رویشان را با خاک پوشانده باشد. پل پتیت، باستان‌شناس از دانشگاه دورهام می‌افزاید: «حکاکی‌ها که شبیه حکاکی‌های ایجادشده به‌دست انسان خردمند در آفریقای جنوبی ایجاد هستند، ممکن است بعدا ایجاد شده باشد.»

پتیت که متخصص تدفین‌های باستانی است، می‌گوید درحال‌حاضر داده‌ها به‌طور آشکار نشان نمی‌دهند که دفن عمدی بوده است. او می‌گوید پژوهشگران باید کاوش گودال‌ها را به پایان برسانند و با بررسی بیشتر استخوان ها و رسوبات مشخص کنند که آیا آن‌ها به‌طور همزمان یا در زمان‌های مختلف دفن شده‌اند و اینکه آیا اجساد توسط حرکات زمین‌شناسی جا‌به‌جا شده‌اند.