چهار واقعیت حیرت‌آور که هوش فراوان نهنگ‌های قاتل را نشان می‌دهد

درون و اطراف تنگه‌ی جبل‌الطارق که اسپانیا را از مراکش جدا می‌کند، نهنگ‌های قاتل یا اورکاها رفتارهای عجیب و تهاجمی از خود نشان می‌دهند. از ژوئیه‌ی ۲۰۲۰، انسان‌ها صدها مورد را ثبت کرده‌اند که این پستانداران دریایی غول‌پیکر (با نام علمی Orcinus orca) به قایق‌ها ضربه زده‌اند و قبل از اینکه به راه خود ادامه دهند، قطعاتی از قایق‌ها را شکسته‌اند.

به‌نوشته‌ی ساینس‌آلرت، بیشتر قایق‌ها قایق‌های بادبانی هستند و سکان‌ها بیشتر آسیب دیده‌اند. در نمونه‌ای عجیب، گروهی از اورکاها پس از شکستن سکان قایق بادبانی تا بندر آن را دنبال کردند.

این رفتار عجیب است. در گذشته، هیچ حمله‌ی مرگ‌بار اورکاها به انسان‌ها در حیات‌وحش ثبت نشده است. درواقع، حمله‌ی اورکاها به انسان‌ها بسیار نادر بوده است؛ البته احتمال دارد هنوزهم همان‌طور باشد و شاید منبع سرگرمی یا خشم اورکاها قایق‌ها باشند، نه ملوان‌ها.

وقتی از مردم بخواهید حیوان باهوشی را نام ببرند، بسیاری از آن‌ها فوراً به شامپانزه‌ها یا دلفین بینی‌بطری فکر می‌کنند؛ اما اورکاها ممکن است از این حیوانات باهوش‌تر باشند.

حیوانات به روش‌های مختلفی باهم ارتباط برقرار می‌کنند؛ اما در اعماق سرد اقیانوس صدا یکی از ابزارهای حیاتی‌ در جعبه‌ابزار ارتباطی آب‌بازسانان است.

سرعت حرکت صدا در آب بسیار بیشتر از هوا است و می‌تواند مسافت طولانی‌تری را طی کند. اورکاها در آب‌های سراسر جهان پراکنده‌اند و گروه‌های هر منطقه‌ گویش‌های خاص خود را ایجاد کرده‌اند.

دانشمندانی که روی صداهای مختلفی مطالعه می‌کنند که گروه‌های مختلف نهنگ‌های قاتل برای ایجاد ارتباط از آن بهره می‌برند، تفاوت‌های ناحیه‌ای را بین آن‌ها پیدا کرده‌اند.

این تفاوت‌ها را می‌توان به وراثت نسبت داد؛ زیرا مادر روش حرف‌زدن خود را به فرزندانش منتقل می‌کند. بااین‌حال، پژوهش‌ها نشان داده است که گویش مشترک پیش‌بینی‌کننده‌ی مطمئنی از ارتباط ژنتیکی نیست. درعوض، به‌نظر می‌رسد این امر تا حدی محصول فرهنگ منطقه‌ای باشد.

نهنگ‌های قاتل می‌توانند از یکدیگر یاد بگیرند. در تابستان ۱۹۸۷، پس از اینکه اورکای ماده‌ای در منطقه‌ی پاگت‌ساوند شروع به حمل ماهی سالمون مُرده روی سرش کرد، این رفتار برای مدت کوتاهی مُد شد.

چند هفته بعد، اورکاها در دو گروه دیگر همین کار را تکرار کردند. آن‌ها به‌مدت پنج یا شش هفته پوشیدن کلاه سالمون را ادامه دادند. سپس دست از این کار برداشتند و در تابستان آینده فقط چند نمونه از این رفتار ظاهر شد.

یادگیری اجتماعی اورکاها نقش جدی‌تری نیز در زندگی آن‌ها نیز ایفا می‌کند. به‌جز گویش‌های منطقه‌ای، بهترین ترفندها و نکات شکار نیز وجود دارند که از منطقه‌ای به منطقه دیگر متفاوت است؛ زیرا اورکاها در هر منطقه طعمه‌های متفاوتی را شکار می‌کنند.

اورکاها در سواحل آفریقای‌جنوبی کوسه‌ها را شکار می‌کنند و بدن آن‌ها را با دقت زیادی می‌شکافند تا به جگر خوش‌مزه و مغذی و سرشار از روغن آن‌ها دست پیدا کنند.

برخی از دانشمندان حتی فکر می‌کنند که فرهنگ اورکاها درکنار ژنتیک آن‌ها عامل مهمی در تکاملشان بوده است. همه‌ی اورکاها از یک گونه هستند؛ اما اورکاهای هر منطقه شکل و الگوی متمایزی دارند.

برخی بر این‌باورند که تفاوت‌های فرهنگی به‌شکل رفتارهای اکتسابی در حال ایجاد جدایی تولیدمثلی به‌حدی است که موجب گونه‌زایی شود.

اورکاها منزوی نیستند. آن‌ها به‌صورت اجتماعی شکار و از تاکتیک‌هایی استفاده می کنند که نیازمند مشارکت چندین عضو است. ساختارهای اجتماعی آن‌ها پیچیده است؛ اما معمولاً ماده‌ها گروه‌ها را رهبری می‌کنند.

به‌نظر می‌رسد این سبک رفتار بقای آن‌ها را افزایش می‌دهد. اورکاها یکی از معدود گونه‌های زمین هستند که یائسگی را تجربه می‌کنند و پس‌از‌آن دیگر نمی‌توانند تولیدمثل کنند.

اورکاهای مادربزرگ می‌توانند انرژی خود را صرف حمایت از ایجاد گروهی بزرگ‌تر کنند. آن‌ها اغلب بهترین مناطق شکار را می‌شناسند و می‌توانند خانواده‌ی خود را در دوران سخت هدایت کنند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند در پی مرگ اورکای ماده‌ای که رهبری گروه را برعهده دارد، نرخ مرگ‌ومیر اورکاهای جوان گروه افزایش پیدا می‌کند.

فرضیه‌ی مادربزرگ می‌تواند این مزیت‌ها را توضیح دهد. بر این‌ اساس، یائسگی نسلی از اعضای خانواده عاقل‌تر را ایجاد می‌کند که بهتر می‌توانند به رفاه کلی گروهشان کمک کنند.

چند سال پیش، اورکایی به نام ویکی با گفتن کلمات انسانی خبرساز شد. دانشمندی به او یاد داد که صداهایی شبیه کلمات انسانی مانند «هِلو» و «بای بای» را تولید کند.

نشانه‌ای مبنی‌بر این امر وجود نداشت که ویکی معنای واژه‌ها را متوجه می‌شود؛ اما این واقعیت که او توانست این صداها را ایجاد کند، بسیار شگفت‌انگیز بود.

اورکاها ممکن است بیش از تصور ما رفتار تقلیدی از خود نشان دهند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد که اورکاها می‌توانند صداهای اورکاهای دیگری را تقلید کنند که گویش متفاوتی دارند. همچنین، مشاهده شده است که آن‌ها صداهای تولیدشده‌ی گونه‌های دیگر را کپی می‌کنند.

نهنگ‌های قاتل حتی می‌توانند صداهایی را تولید کنند که معمولاً دلفین‌های بینی‌بطری آن‌ها را ایجاد می‌کنند که البته عجیب هم نیست؛ زیرا نهنگ‌های قاتل نوعی دلفین هستند. اورکاها صداهای شیر دریای را نیز تقلید می‌کنند که جالب است؛ چراکه اورکاها معمولاً آن‌ها را شکار می‌کنند.

نمی‌توانیم انگیزه‌ی این کار را پیدا کنیم؛ زیرا این رفتار بسیار نادر است. بااین‌حال، ما تصور کنید آن‌ها یاد بگیرند طعمه‌ی خود را گول بزنند که البته چندان بعید هم نیست. بنابراین، بی‌شک رفتار اورکاها در تنگه‌ی ‌جبل‌الطارق بسیار جالب است.

آیا آن‌ها پس از آسیب بدنی که دیده‌اند، به‌دنبال انتقام از قایق‌ها هستند؟ آیا این رفتار از سر کنجکاوی است؟ در این صورت، چرا قایق‌ها برای آن‌ها جالب است؟

سال گذشته، پژوهشگران در مقاله‌شان پیشنهاد کردند که به‌نظر می‌رسد این رفتار را ماده‌ای به نام وایت گلادیس آغاز کرده باشد؛ اگرچه انگیزه او برای تکان دادن قایق‌ها مشخص نشد.