چرا کوه‌ها به طور نامحدود رشد نمی‌کنند؟

ازنظر تئوری، کوه‌ها که براثر خم‌شدن پوسته زمین در پی برخورد صفحات تکتونیکی به سمت بالا رشد می‌کنند، می‌توانند تا ارتفاع نامحدودی بالا بروند. اگرچه، در عمل این اتفاق رخ نمی‌دهد. مجموعه‌ای از فرایندهای زمین‌شناسی ازجمله اثر فرسایش ناشی از یخچال‌های طبیعی، تاثیر باران و شکاف خوردن مداوم براثر یخ زدن و ذوب شدن آب، ارتفاع آن‌ها را کاهش می‌دهد. جروم لاوه، زمین‌شناس دانشگاه لورن در مقاله‌ای که اخیرا در مجله‌ی نیچر منتشر شده است، مکانیسم جذاب دیگری را توصیف می‌کند.

به‌نوشته‌ی مجله‌ی اکونومیست، دکتر لاوه شواهدی را جمع‌آوری کرده است که نشان می‌دهد در حدود سال ۱۱۹۰، زمین‌لغزه بزرگی احتمالا ۵۰۰ متر از ارتفاع کوه آناپورنا ۴ را کم کرد. آناپورنا ۴ کوهی در رشته‌کوه هیمالیا است که امروزه حدود ۷۵۰۰ متر ارتفاع دارد.

اگر استدلال لاوه درست باشد، این یکی از بزرگ‌ترین رانش‌های زمین است که تاکنون ثبت شده است. قله کوه سقوط کرده می‌توانسته ۲۷ کیلومتر مکعب سنگ را جا‌به‌جا کند. انرژی آزادشده حاصل از فروریختن سنگ‌ها تقریبا شش برابر انرژی بمب تزار بوده؛ بزرگ‌ترین بمب اتمی که تابه‌حال منفجر شده است.

آن روآن، زمین‌شناس دانشگاه برگن که مطالعه دکتر لاوه مشارکتی نداشت، می‌گوید: «نمی‌توانم تصور کنم این اتفاق چه صدایی داشته است.»

دکتر لاوه زمانی که در سال ۲۰۱۲ در دشت گانگا در نپال مشغول کار میدانی بود، به این موضوع مشکوک شد. او متوجه شد زمین زیر پایش ترکیب غیرعادی دارد. در مغزه ۵۰ متری که از سنگ بیرون آورده شد، غلظت سنگ آهک در حد ۱۰ درصد بود، اما در قطعه‌ای چهار متری، غلظت آن به نزدیک ۵۰ درصد افزایش یافت که بسیار زیاد و کاملا غیرطبیعی بود. این امر نشان می‌داد سنگ‌های موردنظر از توده سنگ آناپورنا و از صدها کیلومتر دورتر به دشت گانگا راه پیدا کرده‌اند و نشانگر زمین‌لغزه بزرگی در گذشته نزدیک (از دیدگاه زمین‌شناسی) بود.

دکتر لاوه پس از بررسی تصاویر ماهواره‌ای از توده‌سنگ و استفاده از هلی‌کوپتر برای بررسی آن مکان، میدان قلوه‌سنگ بزرگی را مشاهده کرد که به‌نظر می‌رسید ناشی از همان رویداد باشد. وی سال بعد نیز با بازدید دوباره از این مکان، به دومین زمین‌شناس شناخته‌شده‌ای تبدیل شد که چنین کاری انجام داده و نمونه‌هایی را جمع‌آوری کرد.

لاوه با بررسی صخره‌های اطراف به دنبال آثار فروریختن سنگ‌ها، متوجه شد آناپورنا از نظر ظاهری با این رویداد همخوانی دارد. دکتر لاوه نمونه هایی از سنگ‌های جمع‌آوری‌شده از میدان سنگی، مغزه و سایر مواد را برای همکارانش فرستاد تا قدمت آن‌ها را تعیین کنند. اگر سن آن‌ها تقریبا یکی می‌بود، نشان می‌داد با رویداد یکسانی در ارتباط هستند.

همکارانش با اندازه‌گیری فراوانی کلر ۳۶ (یکی از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو که در سنگ‌های سطحی تجمع پیدا می‌کند و پس از مدفون‌شدن آن‌ها تجزیه می‌شود) و کربن ۱۴ (ایزوتوپ دیگری که در موجودات زنده تجمع پیدا می‌کند و پس از مرگ آن‌ها تجزیه می‌شود) قدمت نمونه‌ها را اواخر قرن ۱۲ و با فاصله چند دهه از هم تعیین کردند که در محدوده دقت تکنیک‌های تاریخ‌گذاری قرار داشت

مطالعه دکتر لاوه علاوه بر آشکار کردن رویدادی زمین‌شناسی که قبلا شناسایی نشده بود، توضیح دیگری برای این امر ارائه می‌کند که چرا رشد کوه‌ها متوقف می‌شود. تحت مدل غالب که به مدل «اره یخچالی» معروف است، این یخچال‌ها هستند که در مهار رشد کوه‌ها بیشترین تاثیر را دارند.

دکتر روآن می‌گوید مشکل این نظریه آن است که قله‌هایی وجود دارند که از اثر فرسایشی یخچال‌ها فرار می‌کنند و به حدی رشد می‌کنند که یخچال‌ها دیگر نمی‌توانند به دامنه آن‌ها بچسبند. سوالی که وجود دارد، این است که چه چیزی مانع از بلندتر شدن این کوه‌ها می‌شود.

رانش زمین می‌تواند یک پاسخ باشد. درحالی‌که علت دقیق زمین‌لغزه آناپورنا مشخص نیست، ایده دکتر لاوه این است که کوه‌های بسیار بلندی که چیزی مانع از رشد آن‌ها نمی‌شود، تا زمانی به رشد خود ادامه می‌دهند که دیگر وزنشان را نمی‌توانند تحمل کنند. تعیین زمان رسیدن به این نقطه که در آن کوه وزن خود را نمی‌تواند تحمل کند، به بررسی سنگ‌لغزش‌های مشابه نیاز دارد.

متأسفانه، به دلیل تاثیر یخچال‌ها و بالا آمدن آب رودخانه‌ها در جریان فصل باران‌های موسمی آثار ناشی از زمین‌لغزه آناپورنا درحال از بین رفتن است و دکتر لاوه حدس می‌زند که درحال‌حاضر فقط حدود ۱۰ درصد از مواد جا‌به‌جا شده در محل خود باقی مانده است. با فرض اینکه زمین‌لغزه‌های قدیمی‌تر دیگری اتفاق افتاده باشند، بررسی آن‌ها احتمالا از مدت‌ها پیش غیرممکن شده است.