ظهور گونه‌های جدید کوسه از اعماق اقیانوس‌ها

معمایی بود که با یک تخم شروع شد. در سال ۱۹۸۹، دانشمندان استرالیایی نوع عجیبی از محفظه تخم (معروف به کیف پری دریایی) را پیدا کردند که برخی از گونه‌های کوسه به‌جای اینکه بچه به دنیا بیاورند، آن را تولید می‌کنند. محفظه خالی تخم برجستگی‌های منحصربه‌فردی در لبه خود داشت.

به‌نوشته‌ی بی‌بی‌سی، تخم‌ها در حوالی رولی شولز، مجموعه‌ای از صخره‌های مرجانی در لبه فلات قاره‌ای در دریای تیمور شرقی در چند صد کیلومتری سواحل شمال شرقی استرالیا پیدا شده بود. آن‌ها بیشتر از اینکه پاسخ دهند، سوالاتی را در ذهن دانشمندان ایجاد کردند: چه موجودی تخم‌ها را گذاشته بود؟ آن موجود کجا زندگی می‌کرد؟ چرا محفظه‌ی تخم‌های او چنین ظاهر منحصر‌به‌فردی داشت؟

بیش از ۳۰ سال طول کشید تا دانشمندان سرانجام پاسخ اساسی‌ترین سوال‌ها را پیدا کردند و با انجام این کار گونه کاملا جدیدی از کوسه را کشف شد. با گذشت بیش از دو دهه از آن زمان، انسان هنوز درحال پیدا کردن گونه‌های جدیدی از شگفت‌انگیزترین شکارچیان اقیانوس‌ها است.

تا اوسط دهه‌ی ۱۹۸۰، علم حدود ۳۶۰ گونه کوسه، از گونه‌های سبکی مانند چراغ کوسه‌ی کوتوله ۲۰ سانتی‌متری تا کوسه‌نهنگ غول‌پیکر پلانکتون‌خوار را که بزرگ‌ترین گونه ماهی در اقیانوس‌ها است، پیدا کرده بود. اما در مدت کمی بیش از ۴۰ سال، این تعداد حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است. اکنون بیش از ۵۰۰ گونه شناخته‌شده کوسه وجود دارد و همچنان گونه‌های جدیدی کشف می‌شوند.

این اکتشافات به همان اندازه که حاصل تلاش پرزحمت در آرشیو مجموعه‌های موزه است، نتیجه‌ی کاوش در آب‌های اقیانوس‌های جهان است. برای مثال کوسه‌ای را درنظر بگیرید که محفظه‌های تخم عجیب را تولید کرده بود. ویل وایت، متصدی ارشد کلکسیون ملی ماهی‌های استرالیا در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی همسود استرالیا (CSIRO) بخشی از تیمی بود که به کشف این موضوع کمک کرد.

محفظه‌های تخم در جریان بازدیدی از رولی شولز کشف شده بود و بدون اینکه کسی به برآمدگی‌های عجیب روی آن‌ها توجه کند، در آرشیو موزه قرار داده شده بود.

در سال ۲۰۱۱، پژوهشگری به نام برت هیومن به‌طور داوطلبانه در موزه استرالیایی غربی در پرث مشغول به کار بود که با محفظه‌های تخم مذکور برخورد کرد. هیومن محفظه تخم را با تخم‌های دیگری که در سواحل استرالیا پیدا شده بود، مرتبط دانست و پیشنهاد کرد این گونه احتمالا یکی از اعضای خانواده گربه کوسه‌ها است. اما نتوانست گونه را به‌طور دقیق تعیین کند.

وایت می‌گوید: «او تلاش بسیار خوبی برای شناسایی آن انجام داد و نسبت به افراد دیگر کار بهتری انجام داد. اما هیچ پیشرفتی دراین‌زمینه اتفاق نیفتاد تا اینکه ما با همکاری هلن اونیل کار بررسی نمونه را شروع کردیم.»

در دهه ۱۹۸۰ نمونه‌هایی از محفظه تخم برای CSIRO فرستاده شده بود و کسی بررسی بیشتری انجام نداده بود. وایت و همکارانش می‌دانستند تخم‌های کشف‌شده در دهه ۱۹۸۰ از عمق مشخصی می‌آمدند (بین ۴۱۰ متری تا ۵۰۴ متری) و شروع به بررسی کوسه‌هایی کردند که در همان عمق صید شده بودند.

مجموعه CSIRO دارای نمونه‌ای بود که تصور می‌شد گربه کوسه‌ای از جنوب چین باشد که هنگام صید شدن باردار بود. دانشمندان آن را تشریح کردند و جنین درحال رشدی را درون یک محفظه تخم پیدا کردند که دارای همان برجستگی‌های خاصی بود که سال‌ها قبل در رولی شولز کشف شده بود. بررسی‌های دانشمندان نشان داد گونه‌ای کاملا جدید است و سرانجام معمایی که حدود سی سال دانشمندان استرالیایی را سردرگم کرده بود، حل شد.

گونه جدید با نام علمی Apristurus ovicorrugatus در آوریل ۲۰۲۳ در مجله‌ی Journal of Fish Biology توصیف شد. این گربه کوسه شیطان در حدود ۷۰۰ متری زیر سطح آب زندگی می‌کند و محفظه‌های تخم خود را روی صخره‌های مرجانی در اعماق آب می‌گذارد تا نور خورشید به آن‌ها برسد.

وایت می‌گوید مطالعه این خانواده از کوسه‌ها بسیار سخت است، زیرا پیدا کردن آن‌ها دشوار است و تفاوت بین گونه‌ها می‌تواند نامشهود باشد. او می‌افزاید: «درمورد این گروه ما به بررسی جنبه‌هایی از دستگاه گوارشی و شکل کبد و مواردی از این دست علاقمندیم. اما وقتی شروع به مطالعه چنین گونه‌ای می‌کنید، احساس ناامیدی خواهید کرد. مشکل دیگری که وجود دارد، این است که تنها نمونه‌های که با آن برخورد می‌کنید، نمونه‌های حفظ‌شده در موزه هستند و هیچ تصویری از حالت زنده‌ی آن‌ها ندارید. گربه کوسه شیطان که توصیف شد، خوش‌شانس بود، زیرا تصاویری از آن داشتیم.»

گربه کوسه شیطان تنها کشفی نبود که وایت اخیرا در آن نقش داشته است. نوعی کوسه شاخدار نیز سال گذشته در عمق آب‌های غرب استرالیا شناسایی شد. کوسه‌های شاخدار معمولا در آب‌های کم عمق زندگی می‌کنند و اغلب در بستر دریا در جنگل‌های کلپ می‌مانند، اما گونه جدید در عمق ۱۵۰ متری کشف شد.

وایت می‌گوید این موارد در مقایسه با گونه‌های ناشناخته ناچیز است. گربه کوسه شیطان تنها گونه جدید گربه کوسه نیست که شناسایی شده است. او می‌گوید: «گونه‌های جدید دیگری از همان جنس پیدا کرده‌ایم و درحال مطالعه‌ی آن‌ها هستیم.»

آب‌های اطراف استرالیا تنها آب‌هایی نیستند که گونه‌های جدید کوسه در آن‌جا پیدا می‌شوند. در آن سوی اقیانوس هند، سیمون ویگمن از آزمایشگاه تحقیقاتی الاسموبرانچ در هامبورگ به کشف دو گونه جدید اره کوسه در سواحل جنوب شرقی آفریقا کمک کرد. اره کوسه‌ها با کمک روث لینی از مرکز حیات اقیانوسی اندرسون کابوت شناسایی شدند که در سواحل ماداگاسکار درحال مطالعه روی گونه‌های جدید اره‌ماهی‌ها بود. (اره‌ماهی‌ها که از گروه پرتوماهیان هستند، ارتباط دوری با کوسه‌ها دارند).

یکی از همکاران لینی با او تماس گرفت و گفت ماهیگیری برای او دو پوزه پیدا کرده است که فکر می‌کند مربوط به اره‌ماهی باشد. او با دیدن عکس‌ها سریعا متوجه شد آن‌ها به اره کوسه تعلق دارند.

اره کوسه‌های جدید ویژگی‌های جالبی داشتند: به جای پنج شکاف آبششی که بیشتر کوسه‌ها دارند، شش شکاف آبششی داشتند که ویژگی است که گونه‌های باستانی کوسه‌ها که میلیون‌ها سال پیش زندگی می‌کردند، دارای آن بودند. آن‌ها همچنین دارای ساختارهایی به نام «ریشک» بودند که نسبت‌به سایر گونه‌های اره کوسه‌ به نوک پوزه‌ی آن‌ها نزدیک‌تر بود.

وایگمن برای تایید حدس خود مبنی‌بر اینکه ممکن است گونه جدیدی باشد، به موزه تاریخ طبیعی لندن رفت. اره کوسه‌ای در آن‌جا وجود داشت که بیش از ۱۰۰ سال پیش صید شده بود و در وضعیت بسیار خوبی قرار داشت. آنچه همکار لینی در بازار ماهی‌ها در ماداگاسکار از آن عکس گرفته بود، گونه جدیدی به‌نظر می‌رسید. پژوهش‌های بیشتر روی نمونه‌های موجود در سایر مجموعه‌ها در آفریقای جنوبی نیز از این موضوع حمایت می‌کرد.

سپس پژوهشگری به نام اندرو تمپل از دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله عربستان تماس گرفت. چند نمونه اره کوسه‌ در سواحل زنگبار تانزانیا پیدا شده بود که یافته‌ای مورد توجه بود، زیرا اره کوسه‌ها فراوان نیستند و گونه‌های معدودی از آن‌ها وجود دارد.

بسیاری از اره کوسه‌هایی که تاکنون کشف شده‌اند، در اعماق ۳۰۰ متری اقیانوس زندگی می‌کنند اما نمونه‌هایی که در زنگبار به دست آمده بود، در عمق ۳۰ متری آب صید شده بودند. وایگمن می‌گوید: «آن‌ها ممکن است هنگام شب به عمق کمتر آمده باشند. بسیاری از گروه‌های موجودات دریایی همین کار را انجام می‌دهند و هنگام شب به سطح آب می‌آیند. این امر ممکن است آن‌ها را دربرابر ماهیگیری تجاری آسیب‌پذیرتر کند.»

کشفیات توصیف‌شده چیزی بیشتر از اضافه کردن گونه‌های جدید به گونه‌های شناخته‌شده در کتاب مرجع یا نمایشی جدید در موزه است. وایگمن به چارگوش‌ماهی آبی اشاره می‌کند که نوعی پرتوماهی اقیانوس اطلس شمالی است که در گذشته فراوانی نسبتا بالایی داشت تا اینکه ماهیگیری تجاری تعداد آن را کاهش داد. او می‌گوید: «جمعیت‌ها کم شدند و سپس حدود ۱۰ سال پیش برخی از دانشمندان متوجه شدند اشتباها دو گونه جدا تحت یک نام درنظر گرفته شده‌اند، بنابراین دیگر آمارهای وضعیت جمعیت آن‌ها قابل اعتماد نبود. بنابراین، پژوهش‌های مرتبط با طبقه‌بندی و توصیف گونه‌های جدید اهمیت بسیاری دارد.»

کوسه‌های ناشناخته دیگری نیز ممکن است در اعماق اقیانوس باشند و ممکن است همه به کوچکی کوسه گربه یک متری نباشند که در انتظار انتخاب نام علمی از سوی دانشمندان است. در سال ۲۰۲۱، دانشمندان سه گونه جدید از کوسه‌های اعماق دریا را کشف کردند که در تاریکی می‌درخشند و طول یکی از آن‌ها می‌تواند به ۱/۸ متر برسد.

همچنین کمتر از ۵۰ سال از زمان کشف کوسه‌ای عجیب در لنگر کشتی نیروی دریایی ایالات متحده در نزدیکی هاوایی می‌گذرد. این کوسه که حدود ۴/۵ متر طول داشت، نوعی کوسه پالیده‌خوار بود. کوسه‌های پالیده‌خوار درحالی‌که آرواره‌هایشان باز است، شنا می‌کنند. لیتون تیلور، دانشمند متخصص کوسه‌ها آن را «کوسه دهان بزرگ» نامید. کوسه دهان بزرگ یکی از بزرگ‌ترین کوسه‌های امروزی درنظر گرفته می‌شود.

اما چه چیز دیگری ممکن است در اعماق اقیانوس منتظر باشد تا دانشمندان آن را کشف کنند؟