پاسخ دندان‌شکن پرندگان به انسان: ساخت لانه از خارهای ضدپرنده

سازه‌ی زیبایی که در تصویر برفراز یک درخت افرای قندی در محوطه‌ی بیمارستانی در آنتورپ بلژیک کشف شده، از حداقل ۱۵۰۰ خار تیز و بلند تشکیل شده است که‌ از مرکز لانه به سمت بیرون نشانه رفته‌اند. به‌نقل از اوکه فلوریان هیمسترا، زیست‌شناس، این سازه واقعاً شبیه‌به جان‌پناهی برای پرندگان است، قلعه‌ی اختصاصی خطرناکی که از فلز، خاک رس، شاخه و پلاستیک ساخته شده است.

به‌گزارش ساینس‌نیوز، هیمسترا و همکارانش ۱۱ ژوئیه در نشریه دینسی گزارش دادند که این لانه یکی از پنج مورد یافت‌شده در اروپا است. این لانه‌ها عمدتاً با استفاده از خارهای مخصوص دفع پرندگان ساخته شده‌اند. این خارهای نوک‌تیز و باریک که معمولا باهدف دور کردن پرندگان روی لبه‌ی بام‌ها و درخت‌ها در فضاهای سبز شهری قرار می‌گیرند، اکنون به وسیله‌ای برای ساخت خانه‌ی پرندگان تبدیل شده‌اند.

داستان پژوهش اخیر زمانی شروع شد که یکی از بیمارهای بستری در بیمارستان در آنتورپ، درحال تماشای محوطه از پنجره‌ی اتاقش لانه‌ی مورد نظر را مشاهده کرد. او از لانه عکس گرفت و برای هیمسترا فرستاد که در مرکز تنوع زیستی نچرالیز در لیدن هلند، درمورد لانه‌های پرندگان و آلودگی پلاستیکی تحقیق می‌کند. پس‌از گذشت فصل تولید مثل، هیمسترا و تیمش به‌منظور جمع‌آوری و انتقال لانه به آزمایشگاه برای مطالعات بیشتر، به آنتورپ سفر کردند.

درحالی که هیمسترا گزارشش از نتایج پژوهش روی لانه را می‌نوشت، به او خبر رسید که چهار لانه پرنده‌ی مشابه دیگر در هلند و اسکاتلند پیدا شده است. این لانه‌ها متعلق به زاغ‌های اوراسیایی (Pica pica) و کلاغ‌های بالغ مُردارخوار (Corvus corone) بود. کلاغ‌ها از این خارها و خوشه‌ها به‌عنوان بخشی از ساختار لانه استفاده کرده بودند، اما هیمسترا معتقد است زاغ‌ها این خارها را با همان هدف اصلی‌شان به کار گرفته‌اند، یعنی دور کردن پرندگان دیگر.

زاغ‌ها به‌نسبت کوچک هستند، بنابراین سقف لانه‌هایشان را به‌شکل گنبد می‌سازند تا از تخم‌ها و جوجه‌های خود دربرابر شکارچیان محافظت کنند. اغلب، زاغ‌ها برای حفاظت بیشتر سقف لانه‌هایشان را از شاخه‌های خاردار و تیز می‌سازند. اما امروزه در شهرهای بزرگ یافتن پوشش گیاهی خاردار سخت‌ شده است، بنابراین زاغ‌ها با استفاده از هر ماده‌ای که در دسترس باشد، مثلاً میخ، پیچ یا سوزن، دست به خلاقیت می‌زنند. به‌گفته‌ی محققان، خارهای ضد پرنده به عنوان جایگزین نهایی در عصر جدید آنتروپوسن عمل می‌کند.

جالب اینجاست که به نظر می‌رسد کلاغ‌هایی که لانه‌هایشان مورد مطالعه قرار گرفته است، از خارهای تیز نه به‌عنوان وسیله‌ی دفاعی، بلکه به‌عنوان تکیه‌گاه ساختاری در سازه‌ی لانه استفاده می‌کنند و نوک تیز این خارها بدون این‌که آسیبی برساند به‌طرف داخل لانه می‌رود. کلاغ‌ها و بیشتر زاغی‌ها که براساس دسته‌بندی دانشمندان در گروه کلاغان قرار دارند، به حیواناتی با هوش زیاد معروف هستند.

هیمسترا در‌حال حاضر گزارش‌های بسیاری از لانه‌های ساخته شده با سیخ و خار دریافت کرده و به این باور رسیده که ساخت سازه‌های خاردار ممکن است از آن چیزی‌که قبلاً تصور می‌شد بسیار رایج‌تر باشد. همچنین او مایل است که مشخص کند که آیا استفاده از این مواد غیر متعارف در لانه‌سازی به پرندگان کمک می‌کند یا به آن‌ها آسیب می‌رساند. با پیدا شدن لانه‌های بیشتر، بررسی این مسئله که آیا خارها باعث بهبود بقای جوجه زاغ‌های ساکن در این لانه‌ها می‌شود یا خیر، امکان‌پذیر خواهد شد.

پرندگان در سراسر جهان به روش‌های مختلف از مواد ساخته شده به دست انسان در لانه‌های خود استفاده می‌کنند. هیمسترا معتقد است که استفاده از خارهای ضد پرنده فقط یک نمونه‌ی غیرعادی و کنایه‌آمیز از این رفتار است. او که بسیار هیجان‌زده است، می‌گوید: «باوجود همه‌ی این‌ها، از کنایه‌ی نهفته در این داستان خوشم می‌آید. این جواب دندان‌شکن به‌ انسان مختص پرندگان است.»

درحال حاضر هیمسترا از چیزی‌که به‌عنوان نمونه‌ای از ساخته‌های دست بشر برای مقابله با طبیعت می‌بیند، امید می‌گیرد. او می‌گوید: «استفاده از موادی که برای ترساندن پرندگان و دور کردن و بازداشتن آن‌ها ساخته شده، توسط خود پرندگان برای ساختن لانه و به‌دنیا آوردن پرندگان بیشتر، فکر می‌کنم که روش خوبی برای انتقام است.»