چرا گربه عاشق تن ماهی است؟

گذشته از عشق افسانه‌ای گارفیلد به لازانیا، شاید گربه‌ها به هیچ غذایی به اندازه‌ی تن ماهی علاقه نداشته باشند. کافی است گربه صدای تیک باز کردن قوطی را بشنود. هرکجا که باشد به‌سرعت خودش را می‌رساند و با به کارگیری انواع حیله‌ها از آدمش تن ماهی می‌گیرد. این غذا برای گربه‌ها به معنای یک دنیاست. بیش از شش درصد از تمام ماهی‌های وحشی صید شده در جهان به غذای گربه تبدیل می‌شود. تن ماهی (یا هر غذای دریایی دیگری) برای حیوانی که در صحرا تکامل یافته، مورد بسیار عجیبی برای علاقه است.

اکنون، دانشمندان می‌گویند که پاسخ زیستی علاقه‌ی عجیب گربه‌ها به تن ماهی را یافته‌اند. به‌گزارش ساینس، دانشمندان در مطالعه‌ای که در همین ماه منتشر شد، گزارش دادند جوانه‌های چشایی گربه حاوی گیرنده‌های مورد نیاز برای تشخیص طعم «اومامی» است. اومامی طعم معطر، ادویه‌ای و عمیق گوشت‌های مختلف است و به همراه طعم‌های شیرین، ترش، شور، و تلخ، یکی از پنج مزه اصلی است.

به نظر می‌رسد اومامی اصلی‌ترین طعمی است که گربه‌ها به دنبال آن هستند؛ درمورد یک گوشتخوار متعهد تعجب‌آور نیست. تیم دریافت که گیرنده‌های چشایی گربه به‌طور منحصربه‌فردی با مولکول‌هایی که در غلظت‌ بالا در تن ماهی وجود دارد تنظیم می‌شوند؛ یافته‌ای که نشان می‌دهد چرا دوستان گربه‌سان ما این غذای لذیذ را به سایر غذاهای گوشتی ترجیح می‌دهند.

یاسوکا تودا، زیست‌شناس مولکولی در دانشگاه میجی و رهبر مطالعه‌ی تکامل ذائقه اومامی در پستانداران و پرندگان می‌گوید: «این مطالعه بسیار مهم است و به ما کمک می‌کند ترجیحات حیوانات خانگی خود را بهتر درک کنیم». وی خاطرنشان می‌کند که این مطالعه می‌تواند به شرکت‌های غذای حیوانات خانگی کمک کند تا رژیم‌های غذایی سالم‌تر و داروهای مطبوع‌تری برای گربه‌ها بسازند.

مک‌گرین استدلال می‌کند که در انسان و بسیاری از حیوانات، دو ژن گیرنده چشایی Tas1r1 و Tas1r3 پروتئین‌هایی را رمزگذاری می‌کنند که در جوانه‌های چشایی به یکدیگر می‌پیوندند و گیرنده‌ای را تشکیل می‌دهند که طعم اومامی را تشخیص می‌دهد. دانشمندان در مطالعه‌ی پیشین اثبات کردند که گربه‌ها در جوانه‌های چشایی خود دارای ژن Tas1r3 هستند، اما مشخص نبود که آیا قطعات حیاتی دیگر پازل را هم دارند یا خیر.

مک‌گرین و همکارانش از زبان یک گربه‌ی نر شش ساله که به دلیل مشکلات سلامتی غیرمرتبط با مطالعه کشته شده بود، نمونه‌برداری کردند. توالی ژنتیکی نشان داد که جوانه‌های چشایی گربه هر دو ژن Tas1r1 و Tas1r3 را دارد؛ و این اولین باری بود که دانشمندان نشان دادند گربه‌ها تمام تشکیلات مولکولی مورد نیاز برای تشخیص طعم اومامی را دارا هستند.

وقتی محققان توالی پروتئین کدگذاری شده توسط این ژن‌ها را با ژن‌های انسان مقایسه کردند، تفاوت چشمگیری را کشف کردند. دو موقعیت حیاتی که به گیرنده‌ی انسانی اجازه می‌دهد به اسید گلوتامیک و آسپارتیک متصل شود (اسیدهای آمینه اصلی که طعم اومامی را فعال می‌کنند) در گربه‌ها جهش یافته بودند.

مک‌گرین و تیمش برای بررسی بیشتر سلول‌هایی را مهندسی‌سازی کردند تا گیرنده‌ی طعمی اومامی گربه را روی سطح آن‌ها تولید کنند. سپس سلول‌ها را در معرض انواع اسیدهای آمینه و نوکلئوتیدها قرار دادند. سلول‌ها به طعم اومامی واکنش نشان دادند، اما با پیچیدگی. در افراد، اسیدهای آمینه ابتدا متصل می‌شوند و نوکلئوتیدها پاسخ را تقویت می‌کنند. اما در گربه‌ها، نوکلئوتیدها گیرنده را فعال می‌کنند و اسیدهای آمینه آن‌ها را بیشتر تقویت می‌کنند. مک‌گرین می‌گوید این دقیقاً برعکس چیزی است که ما در انسان می‌بینیم.

تودا می‌گوید: «من فکر می‌کنم طعم اومامی برای گربه‌ها به همان اندازه که شیرینی برای انسان اهمیت دارد، مهم است». او افزود سگ‌ها می‌توانند هم طعم شیرین و هم طعم اومامی را بچشند، که ممکن است دلیل بدغذا نبودن سگ‌ها را توضیح دهد.

طعم اومامی تنها دلیل اشتیاق گربه‌ها نبود. گربه‌سانان به‌طور خاصی به کاسه‌های حاوی هیستیدین و اینوزین مونوفسفات (ترکیباتی که در سطوح بالا در تن ماهی یافت می‌شود) تمایل نشان دادند. مک‌گرین می‌گوید: «این یکی از بهترین ترکیب‌ها بود. به نظر می‌رسد واقعاً این ترکیب در نقطه‌ی شیرین طعم اومامی به هدف خورده است.»

کشف فوق با تجربه شخصی تودا نیز همخوانی دارد. زمانی که تودا دانشجوی دامپزشکی بود، با پاشیدن میزان اندکی از تکه‌های خشک بونیتو (ترکیب رایجی با طعم اومامی در ژاپن و یکی از خویشاوندان نزدیک ماهی تن) به غذای گربه، گربه‌های بی‌اشتها را به غذا خوردن ترغیب می‌کرد. او می‌گوید که این کار خیلی خوب جواب می‌داد.

مک‌گرین نیز معتقد است یکی از کاربردهای این کشف می‌تواند تولید غذاهای خوش‌طعم و دلپذیرتر برای گربه‌ها باشد. همچنین او فکر می‌کند که یک قاشق غذاخوری از ترکیبات اومامی ممکن است به گربه‌ها کمک کند تا راحت‌تر دارو بخورند. این خبر برای هر کسی که در راه قرص دادن به گربه‌ انگشتش را از دست داده، خبر خیلی خوبی است.

این که چرا گربه‌ها به‌طور خاص اشتیاق شدیدی برای تن ماهی دارند، هنوز به‌صورت یک راز باقی مانده است. گربه‌ها حدود ۱۰ هزار سال پیش در بیابان‌های خاورمیانه تکامل یافتند، جایی که بعید بود انواع گوشت را در منوی غذای روزانه داشته باشند.

ممکن است گربه‌ها اشتیاق به این طعم را در طول زمان به‌دست آورده باشند. در ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد، در آثار هنری مصر باستان گربه‌ها در حال ماهی خوردن به تصویر کشیده شده‌اند. در قرون وسطی گربه‌سانان ساکن بندرهای خاورمیانه مقادیر زیادی ماهی (از جمله ماهی تن) مصرف می‌کردند، احتمالاً دلیلش این است که شکم‌هایشان را به باقی‌مانده‌ی غذای ماهی‌گیران مهمان می‌کردند.

فیونا مارشال، باستان‌جانورشناس دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس می‌گوید که در هر دو مورد، گربه‌هایی که ذائقه‌ی ماهی و شاید تن ماهی را به شکل خاصی توسعه داده‌اند، ممکن است نسبت به رفقای خود سود بیشتری برده باشند.

مک‌گرین خاطرنشان می‌کند: «ما در نقطه‌ی آغازین هستیم، این یک داستان پایان‌یافته نیست. اما تمام این مطالعه بر اساس درک اولیه‌ی ما از معنای گربه بودن بنا شده است».