از هیتلر تا ترامپ؛ جنجال بر سر تغییر اسامی بحث‌برانگیز جانوران
در سال ۱۹۳۴، دیرینه‌شناسی آلمانی، نام حشره‌ی غول‌پیکر پرنده از دوره‌ی کربنیفر را با الهام از صدراعظم این کشور که تازه قدرت را به‌دست گرفته بود، «آدولف هیتلر» نام گذاشت. سه سال بعد، حشره‌شناسی اتریشی نیز که از تحسین‌کنندگان هیتلر بود، یک سوسک قهوه‌ای‌رنگ بدون چشم را به اسم وی نامید.
برخی محققان از سال‌ها پیش استدلال کرده‌اند که نام‌هایی مانند سوسک هیتلری و دیگر گونه‌هایی که اسامی نژادپرستان و استعمارگران را محترم می‌شمارند، توهین‌آمیز هستند و باید تغییر کنند. جوامع علمی محدودی در راستای این خواسته گام برداشته‌اند؛ اما کمسیون بین‌المللی نام‌گذاری جانوران (ICZN) چنین قصدی ندارد و همین موضع، بحث‌های شدیدی را برانگیخته است.
در ژانویه‌ی امسال، کمسیونی که وظیفه‌ی داوری درمورد استفاده‌ی صحیح از نام علمی حیوانات را برعهده دارد، در نشریه‌ی جانورشناسی انجمن لینیان (ZJLS) اعلام کرد که تغییر نام حیواناتی را که از نگاه بسیاری از محققان توهین‌آمیز هستند، در دستور کار خود ندارد.
به‌گفته‌ی لوئیس سریاکو، زیست‌شناس از دانشگاه پورتو، ثابت‌نبودن نام جانوران باعث سردرگمی شدید دربین محققان و جامعه‌ی علمی خواهد شد. بااین‌حال در ۲۳ آگوست (اول شهریور) مجموعه‌ای از سرمقاله‌ها در نشریه ZJLS از موضع پیشین عقب‌نشینی کردند و گفتند تصمیم زیست‌شناسان بدون درنظرگرفتن بازخورد جامعه بوده و به اشتباه، سنت را بر اخلاق ترجیح داده است. استرلا فیگویردو، گیاه‌شناس پرتغالی می‌گوید: «این موضوع مربوط به حذف بزرگداشت افرادی است که باعث بدبختی بشر شده‌اند. در کدام‌یک از حوزه‌های دیگر، پژوهش‌های محققان به‌نام هیتلر نام‌گذاری شده‌اند؟ این نام‌ها باید تغییر کنند و با جامعه سازگار شوند.»
یکی از نام‌های مشکل‌سازی که به‌عقیده‌ی محققان باید تغییر کند، پروانه‌ای در لیبی است که هیپوپتوس موسیلینی نام دارد. گاهی اوقات نام‌گذاری جانداران به قصد تمسخر افراد شناخته‌شده انجام می‌شود؛ مانند پروانه‌ای با پولک‌های سر بلوند کم‌رنگ و اندام تناسلی کوچک که در سال ۲۰۱۷ از سوی محققان «نئوپالپا دونالد ترامپی» نام گرفت.
ثابت‌نبودن نام جانوران باعث سردرگمی شدید دربین محققان و جامعه‌ی علمی خواهد شد
اعضای کمیسیون ICZN که مسئولیت تدوین قوانین جهانی نام‌گذاری برای جانوران را برعهده دارند، اعلام کردند که تغییر نام جانداران، هدف اصلی آیین‌نامه‌ی این کمسیون یعنی ثبات را با اختلال مواجه می‌سازد؛ زیرا در آن صورت دانشمندان از بیش از یک نام برای اشاره به گونه‌ای خاص استفاده خواهند کرد. بااین‌حال نویسندگان تحریریه مخالف هستند. مارکوس راپوسو، پرنده‌شناس از موزه‌ی ملی دانشگاه فدرال ریودوژانیرو، در یکی از سرمقاله‌ها می‌نویسد: «ما نمی‌توانیم ثبات را بر عدالت اجتماعی ترجیح دهیم.»
بحث بر سر نام‌های علمی درطول دو سال گذشته، بیشتر درمیان گیاه‌شناسان جریان داشته است. در این مدت برخی از محققان تلاش کردند تا اسامی بومی گونه‌ها را احیاء کنند؛ مانند تغییر نام گیاه هیبرتیا که به افتخار جورج هیبرت (مالک انگلیسی و طرفدار نظام برده‌داری) به نام وی خوانده می‌شود. در سال‌های گذشته برخی از پژوهشگران پیشنهاد داده‌اند که به‌طور کلی از اسامی انسانی برای نام‌گذاری جانداران استفاده نشود؛ برخی دیگر نیز تأکید کرده‌اند که نام‌گذاری گونه‌های مختلف جانداران نباید دراثر نگرانی‌های اجتماعی دچار سوگیری شود.
به‌گفته‌ی ساندرا کنپ، گیاه‌شناس از موزه‌ی تاریخ طبیعی لندن، جامعه‌ی گیاه‌شناسی به‌شدت در تلاش است تا در زمینه‌ی تغییر نام گیاهان به بلوغ برسد. کنپ که ریاست بخش نام‌گذاری کنگره‌ی بین‌المللی گیاه‌شناسی ۲۰۲۴ مادرید را برعهده خواهد داشت، می‌گوید در جلسه‌ی ماه ژوئیه، گیاه‌شناسان به پیشنهادی رأی خواهند داد که براساس آن اسامی فرهنگی توهین‌آمیز موجود تغییر خواهند کرد و وظیفه‌ی نظارت بر انجام این کار نیز به کمیته‌ای مخصوص واگذار خواهد شد.
پیش‌ازاین برخی از انجمن‌های علمی، نسبت به تغییر برخی از نام‌های توهین‌آمیز حیوانات اقداماتی را انجام داده‌اند؛ به‌عنوان مثال انجمن حشره‌شناسی آمریکا در سال ۲۰۲۲، نام شاپرک کولی را به پروانه‌ی اسفنجی تغییر داد.
درکنار تلاش‌های محققان برای تغییر نام‌های موجود، ICZN همچنان اعلام می‌کند که نام‌های علمی چالش‌های بسیار بزرگ‌تری به‌شمار می‌روند. براساس تخمین‌های کمسیون بین‌المللی نام‌گذاری جانوران، حدود ۲۰ درصد از بیش‌از ۱٫۵ میلیون نام حیوانات، از روی شخصیت‌های شناخته‌شده گرفته شده و حدود ۱۰ درصد از آن‌ها شامل نام‌های محلی می‌شوند که به مکان خاصی اشاره دارند. این آمارها نشان می‌دهند که دلایل اخلاقی می‌توانند چندصد هزار نام علمی را به چالش بکشند. به‌عقیده‌ی سریاکو، قضاوت درمورد چالش‌ها و تصمیم‌گیری درمورد نام‌های جدید کار تقریبا ناممکنی است.
کریستوفر بائه، دیرین‌مردم‌شناس از دانشگاه هاوایی و همکارانش پیشنهاد می‌کنند که کمیته‌ی اخلاقی ویژه‌ای برای تغییر نام جانداران ایجاد شود و با این اقدام حجم کار گسترش یابد؛ اما به‌گفته‌ی سریاکو، این‌کار فراتر از محدوده‌ی وظایف و اختیارات کمسیون است. او می‌گوید: «هیچیک از ما به‌دلیل تخصصمان در اخلاق، به‌عنوان اعضای کمسیون انتخاب نشده‌ایم. ما متخصص نام‌گذاری و طبقه‌بندی هستیم.»
حفظ نام‌های توهین‌آمیز، بی‌حرمتی به جوامعی است که درطول تاریخ به حاشیه رانده شده‌اند
منتقدان بر این عقیده هستند که بیشتر اعضای کمسیون بین‌المللی نام‌گذاری جانوران سفیدپوست هستند و در جهان شمال سکونت دارند. آن‌ها می‌گویند ICZN باید دیدگاه‌های افراد خارج از این کمسیون را نیز پذیرا باشد و برای اعضای گروه‌های ستم‌دیده‌ی تاریخی اولویت قائل شود. به‌گفته‌ی منتقدان، هیچیک از اعضای ICZN از قاره‌ی آفریقا نیستند؛ جایی که بیش از ۱۵۰۰ گونه از مهره‌داران اسامی مشابه شخصیت‌های تاریخی دارند که بسیاری از آن‌ها تاریخ امپریالیسم این قاره را منعکس می‌کنند.
آنجلی گوسوامی، دیرینه‌شناس از NHM با دیدگاه منتقدان موافق است و عقیده دارد که حفظ نام‌های توهین‌آمیز، بی‌حرمتی به جوامعی است که درطول تاریخ به حاشیه رانده شده‌اند. به‌گفته‌ی او راه‌هایی وجود دارد که با کمک آن‌ها می‌توان به پیشرفت‌هایی در تغییر بدترین نام‌های موجود دست یافت.
فیگوایردو و گیدئون اسمیت از دانشگاه نلسون ماندلا می‌گویند نام‌های توهین‌آمیز حدود ۳۰۰ گونه‌ی گیاهی در آفریقا را می‌توان با حذف حرف «C» در ریشه‌های -caf[e]r و -caff[e]r تغییر داد. این تغییر یک حرفی سبب می‌شود تا اسامی گونه‌های گیاهی مختلف از نام‌هایی که اشاره به تبعیض نژادی در دوران آپارتاید برای سیاه‌پوستان آفریقای جنوبی دارد به نام‌هایی تبدیل شوند که به اصالت آفریقایی این گونه‌ها دلالت دارند. به‌گفته‌ی محققان، چنین تغییری اختلال بسیار کمی در نام‌گذاری ایجاد می‌کند و ICZN باید پذیرای آن باشد.
براساس اظهارات سریاکو، کمسیون بین‌المللی نام‌گذاری جانوران، گذشته‌ی پردردسر برخی از نام‌ها را تأیید می‌کند و نگرانی‌های کنونی محققان را مدنظر قرار خواهد داد. به‌گفته‌ی وی، با توجه به این موضوع که نام سوسک هیتلری بقای این حشره را تهدید می‌کند، ICZN احتمالاً نام جدیدی برای آن انتخاب خواهد کرد.