آیا هوش مصنوعی می‌تواند برندگان جایزه نوبل را پیش‌بینی کند؟

به‌زودی برندگان جوایز نوبل ۲۰۲۳ اعلام می‌شوند و سؤالی که در ذهن همه وجود دارد این است که چه کسی برنده جایزه نوبل خواهد شد؟

سانتو فورتوناتو در جست‌وجوی سرنخ‌ها به چت‌بات هوش مصنوعی چت جی‌پی‌تی روی آورد که می‌تواند در عرض چند ثانیه تقریباً به هر پرسشی پاسخی واقع‌بینانه ارائه دهد. فورتوناتو دانشمند شبکه‌های کامپیوتری در دانشگاه ایندیانا بلومینگتون از نسخه رایگان چت جی‌پی‌تی پرسید که آیا می‌تواند برندگان جایزه نوبل امسال را پیش‌بینی کند. چت‌بات پاسخ داد: «نمی‌توانم آینده و برندگان جایزه نوبل سال ۲۰۲۳ را پیش‌بینی کنم.»

فورتوناتو از هوش مصنوعی خواست سه اکتشاف بزرگ در حوزه شیمی، فیزیک و فیزیولوژی یا پزشکی را مشخص کند که توسط دانشمندان زنده‌ای حاصل شده است که قبلاً جایزه نوبل دریافت نکرده‌اند. دانشجویان او نیز از چت‌بات کلود گوگل همین سؤال را پرسیدند.

هر دو ربات توانستند اکتشافات مهمی ازقبیل ایجاد ابزار ویرایش ژنوم کریسپر تا کشف گرافن دو بعدی را انتخاب کنند، اما در پاسخ‌های آن‌ها نقص‌های زیادی وجود داشت. در برخی موارد، چت‌بات‌ها به اکتشافاتی اشاره کردند که دانشمندان قبلاً به خاطر آن‌ها جایزه نوبل دریافت کرده بودند. مشکل دیگری هم وجود داشت. فورتوناتو می‌گوید: «درمورد دانشمندان زنده پرسیدم، اما آن‌ها به مواردی اشاره کردند که از دنیا رفته بودند.»

جیمز ایوانز، دانشمند علوم اجتماعی محاسباتی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید، اگرچه مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) مانند چت جی‌پی‌تی و کلود ممکن است در شکل کنونی خود پیش‌بینی‌کننده خوب برندگان جایزه نوبل نباشند، این پتانسیل را دارند که به ابزارهای پیش‌بینی قدرتمندی تبدیل شوند. او می‌افزاید، برای ایجاد هوش مصنوعی پیش‌بینی‌کننده برنده جایزه نوبل، باید مدل‌های کنونی اصلاح شوند و به کمک داده‌های مناسب آموزش ببینند.

هفته گذشته، مؤسسه پژوهشی کلاریویت فهرست سالانه خود از «برندگان استناد» را منتشر کرد. این مؤسسه در طول دو دهه گذشته، با موفقیت بیش از ۷۰ برنده جایزه نوبل را عمدتا با تجزیه‌وتحلیل استنادها پیش‌بینی کرده است.

فهرست کلاریویت پژوهشگرانی را برجسته می‌کند که مقاله‌هایی را منتشر کرده‌اند که حداقل ۲۰۰۰ بار مورد استناد قرار گرفته است. تحلیل کلاریویت همچنین این موضوع را درنظر می‌گیرد که آیا نویسندگان مقاله‌های پُراستناد، اکتشافات پیشگامانه‌ای داشته‌اند و قبلاً جوایز قابل‌توجهی کسب کرده‌اند یا خیر.

پژوهشگرانی که در فهرست امسال قرار گرفتند، سهم بزرگی در حوزه‌هایی نظیر ایمنی‌درمانی سرطان، زیست‌شناسی مصنوعی و علم مواد داشته‌اند.

دیوید پندلبری، رئیس تجزیه‌وتحلیل تحقیقات در موسسه کلاریویت می‌گوید کلاریویت شروع به بررسی این موضوع کرده است که چگونه هوش مصنوعی مولد می‌تواند به پیش‌بینی برندگان آینده جایزه نوبل کمک کند.

راسموس بیورک، فیزیکدان دانشگاه صنعتی دانمارک که تجزیه‌و‌تحلیل برندگان جایزه نوبل را انجام داده است، می‌گوید استناد به‌تنهایی برای مشخص کردن کسی که ممکن است در آینده برنده جایزه نوبل شود، کافی نیست. به‌منظور دریافت جایزه نوبل پژوهشگران باید پژوهش‌های نوآورانه‌ای انجام دهند که آن حوزه علمی را ارتقا دهد یا تأثیر بنیادینی روی جامعه داشته باشد.

بنو تورگلر، اقتصاددان رفتاری در دانشگاه فناوری کوئینزلند استرالیا که برندگان جایزه نوبل را مطالعه کرده است، می‌گوید مدل‌های زبانی بزرگ ممکن است بتوانند کمک کنند، زیرا می‌توانند منابع و آرشیوهای آنلاین را به دنبال اطلاعاتی که نشانه‌های دیگری از تاثیر تحقیقات را نشان می‌دهد، جست‌وجو کنند. این موارد ممکن است شامل اشاره‌ها در پوشش خبری، شبکه‌های همکاری پژوهشگران و پیوند آن‌ها با برندگان قبلی جایزه نوبل باشد. تورگلر می‌افزاید دادن اطلاعات کیفی به مدل‌های زبانی بزرگ می‌تواند پیش‌بینی‌های دقیق‌تری حاصل کند.

بیورک می‌گوید، ابزارهای هوش مصنوعی مولد همچنین می‌تواند سوگیری‌های پیرامون جایزه‌های نوبل را تثبیت کند. از زمان معرفی جوایز نوبل در بیش از یک قرن پیش فقط ۶۰ زن برنده شده‌اند. اگر مدل‌های زبانی بزرگ روی داده‌های مربوط به برندگان گذشته آموزش ببینند، احتمال بیشتری وجود دارد که مردان را به‌عنوان برنده انتخاب کنند. او می‌گوید مدل‌های زبانی بزرگ را باید روی چیزی آموزش دهیم که این سوگیری‌های احتمالی حذف شود.