انسان از چه زمانی دفن مردگان را آغاز کرد؟
در سرتاسر جهان بسیاری از فرهنگ‌ها از طریق خاکسپاری با متوفیان خود وداع می‌کنند. مراسم خاکسپاری مردگان سرشار از تاریخ و سنت است و در فرهنگ‌های مختلف به اشکال متفاوتی انجام می‌شود؛ اما اولین بار چه زمانی انسان‌ها شروع به دفن مردگان خود کردند؟
متاسفانه هیچ پاسخ مطمئنی وجود ندارد؛ زیرا هیچ کدام از محوطه‌های دفن مردگان حفظ نمی‌شوند، چه برسد به اینکه مورد کاوش و مطالعه قرار گیرند. بااین‌حال قدیمی‌ترین شواهد از دفن مردگان تا به امروز، به دوران پارینه‌سنگی میانی (حدود ۳۰۰ هزار تا ۳۰ هزار سال پیش) بازمی‌گردد.
مری استینر استاد انسان‌شناسی در دانشگاه آریزونا به لایوساینس گفت: «شواهد کشف‌شده از انسان‌هایی که عمداً دفن شده‌اند، دست‌کم متعلق به ۱۲۰ هزار سال پیش است.»
استینر احتمال وجود شواهد قدیمی‌تر از دفن مردگان را رد نمی‌کند، اما می‌گوید باورپذیرترین نمونه‌های اولیه از دفن گونه‌ی انسان مدرن (هوموساپینس) مربوط به دوران پارینه‌سنگی میانی است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که خویشاوندان منقرض‌شده‌ی انسان حدود ۳۰۰ هزار سال پیش مردگان خود را در آفریقای جنوبی کنونی به خاک می‌سپردند، اما این موضوع در جامعه‌ی علمی مورد مناقشه است.
«شواهد کشف‌شده از اولین انسان دفن‌شده دست‌کم متعلق به ۱۲۰ هزار سال پیش است»
اولین نمونه‌ی دفن انسانی که از نظر تشریحی مدرن شناخته شده است، مربوط به ۱۲۰ هزار سال پیش در غارهایی مانند غار قافزه در اسرائیل کنونی است. بر اساس گزارش موزه‌ی استرالیا، شواهدی از دفن نئاندرتال‌ها مربوط به ۱۱۵ هزار سال پیش نیز در همان غارها وجود دارد. استینر خاطرنشان کرد که مردم در دوران پارینه‌سنگی میانی از غارها برای زندگی، غذا خوردن و معاشرت استفاده می‌کردند.
محققانی مانند استینر مطمئن هستند که تدفین‌های اولیه در غار، نه عملی طبیعی مانند فروریختن غار، بلکه عملی انسانی بوده است؛ زیرا استخوان‌ها مانند حالت جنین همراه با اشیاء انسانی در وضعیت مرگ قرار گرفته‌اند و در برخی از موارد واضح است که رسوبات قدیمی‌تر غارها برای انجام تدفین دست خورده و تغییر کرده‌اند.
استینر گفت: «شخصی چاله‌ای حفر کرده و سپس آن را با اجسام فرهنگی درهم‌آمیخته پر کرده است. همچنین این نوع پدیده‌ها اغلب به‌صورت خوشه‌ای در غارها انجام شده است، یعنی مردم دائماً این عمل را برای مردگان تکرار می‌کردند.»
تریش بیرز، متصدی آزمایشگاه داکورث در مرکز مطالعات تکاملی انسان در دانشگاه کمبریج گفت: «منشأ دفن به طور دقیق مشخص نیست، اما انسان‌های باستانی دلایل بسیاری برای دفع مردگان خود در داخل و خارج از غارها داشتند. انسان‌ها و بسیاری از حیوانات به طور ذاتی از پوسیدگی بیزار هستند. در واقع مرگ و پوسیدگی فرآیندی بسیار ناخوشایند است.»
بدین صورت انسان‌ها به راهی برای رسیدگی به مردگان نیاز داشتند، زیرا اجساد تجزیه می‌شوند، بو می‌گیرند و موجودات زنده را در معرض مگس‌ها، لاشخورها و عوامل بیماری‌زا قرار می‌دهند. در ابتدا، ممکن است دفن کردن یا سایر اشکال رفتاری انسان با مردگان فقط با جنبه‌ی عملی مرگ در ارتباط بوده و بعداً پیچیده‌تر شده باشد.
- همنوع‌خواری در میان مردم عصر پارینه سنگی رسمی رایج بود22 مهر 02مطالعه '3
حرکت انسان به سمت تدفین پیچیده‌تر خطی نبود. مطالعه‌ای که در «راهنمای باستان‌شناسی مرگ و دفن آکسفورد» منتشر شد، نشان می‌دهد که تدفین‌های پرجزئیات اوراسیایی در دوران پارینه‌سنگی پسین (۴۵ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش) گهگاه انجام می‌شد، عمدتاً بسیار ساده بود و صرفا شامل اشیایی بود که در زندگی روزمره استفاده می‌شود.
نویسندگان مطالعه‌ی اوراسیا نوشته‌اند که نتیجه‌گیری قطعی در مورد ماهیت و معنای تدفین‌های پارینه‌سنگی پسین بسیار دشوار است؛ زیرا نمونه‌های یافت‌شده دارای محدودیت است. علاوه بر این، روش تدفین انسان‌های باستانی بر اساس منطقه متفاوت بود.
به‌نقل‌از بیرز، روش دفن مردگان به عوامل مختلفی از جمله محیط و اجسام در دسترس مردم بستگی داشت. نمونه‌ی سوزاندن اجساد تا مدت‌های مدیدی مشاهده نشد، قدیمی‌ترین مورد ثبت‌شده از سوزاندن که در استرالیا کشف شده است «مانگو لیدی» نام دارد و قدمت آن به حدود ۴۰ هزار سال پیش می‌رسد.
بیرز افزود: «یکی از موارد مورد علاقه‌ی من در مورد آموزش مرگ و تحقیق درباره‌ی شیوه‌های مرگ همین تنوع و تغییرپذیری بسیار این موضوع است.»