راز تنوع بالای رنگ چشم در گربه‌های امروزی چیست؟

گربه‌سانان امروزی تنوع رنگ‌های زیبای چشم‌هایشان را مدیون پدربزرگان باستانی خود هستند؛ موجودی شبیه به پلنگچه‌ی وحشی که بیش از ۳۰ میلیون سال پیش در زمین می‌زیست. مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که این جد بسیار دور شیرها و ببرها و گربه‌های خانگی امروزی چشم‌های قهوه‌ای و خاکستری داشته و تکامل رنگ چشم‌هایش، رنگین‌کمانی از رنگ‌های متنوع عنبیه را برای نسل‌های بعدی‌اش به‌ارث گذاشته است.

خوان نگرو، زیست‌شناس تکاملی، ده‌ها سال برای مطالعه‌ی رنگ حیوانات وقت گذاشته است. به‌نقل‌ از ساینس، وی می‌گوید: «تا‌به‌حال محققان به رنگ چشم در گربه‌ها توجه نشان نداده بودند، شاید به این دلیل که مطالعه‌ی چنین حیوانات گریزانی بسیار دشوار است.»

تابین با کمک همکارش کاترین چیاسون، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه جانز هاپکینز، تصاویر مختلفی از گربه‌ها را از آی‌نچرالیست، شبکه‌ی اجتماعی متمرکز بر طبیعت و سیستم شناسایی گونه‌های جمع‌سپاری‌شده، جمع‌آوری کرد.

تابین و چیاسون پس از تفکیک جنبه‌های مختلف کیفی تصاویر، مانند نمای واضح و بدون سایه از چشم‌های حیوان، مجموعه را به ۲۷۹ عنبیه از ۵۲ گونه و زیرگونه‌ی گربه‌سانان محدود کردند. سپس، مجموعه‌ای از الگوریتم‌ها را برای شناسایی و دسته‌بندی کمی رنگ عنبیه‌ی حیوانات در گروه‌های مجزا به‌کار گرفت. حدود ۸۰ درصد از گونه‌ها و زیرگونه‌های گربه‌های بررسی‌شده بیش‌ از یک رنگ چشم داشتند.

تابین رنگ‌های مختلف را روی درختی از ارتباطات تکاملی گربه‌ها ترسیم کرد. آمار به‌دست‌آمده نشان می‌داد که کدام رنگ چشم گربه‌ها به‌طور مشترک در میان اجداد همه‌ی شاخه‌های گربه‌سانان زنده وجود دارد. این روش به‌عنوان «بازسازی حالت اجدادی» شناخته می‌شود. براساس نتایج مطالعه که در پایگاه داده آرکایو منتشر شده است، اجداد اولیه‌ی گربه‌ها احتمالاً چشمان قهوه‌ای و خاکستری داشتند.

ممکن است این وقفه به گربه‌ها انعطاف‌پذیری لازم برای حفظ تعادل رنگ‌دانه‌های مختلف را اعطا و درنتیجه، ایجاد رنگ‌های متفاوت را آسان‌تر کرده باشد. در‌واقع، همه‌ی رنگ‌های دیگر عنبیه که امروزه در تمامی گونه‌های گربه‌سان دیده می‌شود، ازجمله زرد، آبی، فندوقی و سبز، به‌طور مستقل در بیش‌ از یک تبار ظاهر شده است. حتی به‌نظر می‌رسد که چشم‌های فندوقی و سبز در ده‌ها دوره‌ی زمانی مختلف تکامل یافته است.

تابین گمان می‌کند که رنگ‌های خاصی برای گربه‌ها محبوب‌تر از باقی رنگ‌ها بوده است؛ زیرا گربه‌ها بعضی از این رنگ‌ها را برای انتخاب جفت خود ترجیح می‌دادند. دیگر محققان می‌گویند که امکان دارد این رنگ‌ها به‌صورت تصادفی تکامل یافته باشد.

شو جین لو، متخصص ژنتیک تکاملی گربه‌های وحشی در دانشگاه پکن می‌گوید: «رنگ پوست و پشم گربه‌ها اغلب با رنگ چشم آن‌ها هماهنگ است؛ زیرا این رنگ‌ها به تولید رنگ‌دانه‌های ملانین وابسته است. بنابراین، ممکن است رنگ چشم «اثر جانبی» انتخاب رنگ پشم حیوان باشد.»