انسان از چه زمانی شروع به پوشیدن لباس کرد؟

لباس برای (بیشتر) انسان‌ها مهم است و از ما دربرابر عوامل محیطی محافظت می‌کند و در فرهنگ نیز جایگاه برجسته‌ای دارد، اما از چه زمانی شروع به لباس پوشیدن کردیم؟

قدیمی‌ترین شواهد مستقیم از لباس پوشیدن انسان خردمند، جامه‌ای معروف به «لباس ترخان» است. لباس ترخان پیراهن کتانی یقه هفتی است که توسط فلندرز پتری مصرشناس در مقبره‌ای در قبرستان ترخان مصر باستان کشف شد. به‌گزارش آی‌اف‌ال ساینس، در سال‌های اخیر تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان داد این لباس بین سال‌های ۳۴۸۲ تا ۳۱۰۲ قبل از میلاد دوخته شده است.

تاکنون باستان‌شناسان لباسی قدیمی‌تر از لباس ترخان پیدا نکرده‌اند. این امر تعجب‌آور نیست؛ برخلاف امروز که بسیاری از لباس‌ها از الیاف مصنوعی زیست‌تخریب‌ناپذیر ساخته می‌شوند، لباس‌های قدیمی از الیاف زیست‌تخریب‌پذیر حیوانی یا گیاهی مانند پشم یا کتان ساخته می‌شدند. لباس ترخان احتمالا به این خاطر دوام آورده است که در محیط بسیار خشکی قرار داشته که از تخریب آن جلوگیری کرده است.

هرچند لباس ترخان (تقریبا) تنها لباس بسیار قدیمی است که پیدا کرده‌ایم، اولین شاهد از منسوجات بافته‌شده نیست. این‌جا است که شواهد حالت غیرمستقیم به خود می‌گیرد. به‌عنوان مثال، باستان‌شناسان تکه‌هایی از منسوجات بافته‌شده گیاهی را در بقایای سکونتگاه باستانی چاتال‌هویوک ترکیه کشف کردند که تصور می‌شود حدود ۸۵۰۰ سال قدمت داشته باشد. این امر می‌تواند نشان دهد مردم در آن زمان لباس می‌ساختند و لباس می‌پوشیدند.

اگر درمورد الیاف بررسی کنیم، شواهد بسیار قدیمی‌تری نسبت‌به تکه‌های پارچه موجود در ترکیه وجود دارد. پژوهشگران در غاری در گرجستان الیاف کتان نبافته را پیدا کردند. برخی از الیاف پیچانده شده بودند و با رنگ‌های طبیعی رنگ شده بودند که پژوهشگران آن را به‌عنوان شاهدی برای ساختن لباس پیشنهاد کردند. این الیاف حدود ۳۰ هزار سال قدمت دارند که جهش قابل‌توجهی در زمان منشا لباس است.

پژوهشگران همچنین از روش‌های غیرمعمول‌تری برای به عقب بردن بازه زمانی روی آورده‌اند: شپش. دو نوع شپش وجود دارد که از انسان تغذیه می‌کند. شپش سر که روی پوست سر ما جا خوش می‌کند و شپش بدن از بدن ما تغذیه می‌کند.

شپش بدن درون لباس‌های ما نیز زندگی می‌کند، بنابراین، دانشمندان این تئوری را مطرح کردند که زمان پیدایش شپش بدن می‌تواند شاهد غیرمستقیمی از زمانی باشد که انسان‌ها شروع به لباس پوشیدن کردند.

پژوهشگران دی‌ان‌ای شپش سر و بدن را برای تعیین زمان پیدایش شپش بدن مقایسه کرده‌اند. یکی از تازه‌ترین تخمین‌ها نشان می‌دهد شپش بدن ممکن است بین ۸۳ هزار تا ۱۷۰ هزار سال پیش از شپش سر جدا شده باشد و بنابراین منشا لباس همان زمان واگرایی دو نوع شپش است. اگرچه، این برآورد تقریبی است. سازگار شدن شپش‌های بدن زمان‌بر بوده است و بنابراین لباس‌ها ممکن است کمی پیش از این بازه زمانی ایجاد شده باشند.

شواهد فوق مربوط به لباس پوشیدن انسان امروزی بود. نشانه‌هایی وجود دارد که نئاندرتال‌ها نیز ممکن است لباسی از جنس خز بر تن می‌کردند. اگرچه هرچه به عقب‌تر برگردیم، پیدا کردن شواهد مستقیم دشوارتر می‌شود و شاید هرگز به حقیقت زمان پیدایش لباس دست پیدا نکنیم.