چرا از حشرات می‌ترسیم؟

ترس از حشرات یا اِنتومووبیا و ترس از عنکبوت یا آرکانوفوبیا هر دو از فوبیاهای رایج در میان انسان‌ها هستند، اما شایع‌تر از آن ترس کلی از حشرات است. برخی از دانشمندان بررسی کرده‌اند چرا بسیاری از ما با دیدن این موجودات کوچک واکنش ترس یا بیزاری را از خود نشان می‌دهیم.

یکی از دلایل ترسناک بودن حشرات این است که بسیاری از حشرات مانند کک‌هایی که موجب مرگ سیاه در قرن ۱۴ شدند یا پشه‌های ناقل مالاریا که در طول تاریخ میلیون‌ها نفر را وحشت‌زده می‌کردند، واقعا می‌توانند آسیب‌رسان باشند.

مگس تسه‌تسه می‌تواند حامل انگل‌هایی باشد که باعث تریپانوزومیاز آفریقایی (بیماری خواب) می‌شود. در صورتی که تریپانوزومیاز آفریقایی درمان نشود، می‌تواند موجب مرگ شود. عنکبوت‌های بیوه سیاه از زهرآگین‌ترین عنکبوت‌های جهان هستند. فقط یک نیش آن‌ها می‌تواند موجب شود قربانی روانه بیمارستان شود. حشرات انگلی مانند کنه‌ها ناقل بیماری‌ هستند، درحالی‌که حشراتی مانند زنبورها دارای نیش قدرتمندی هستند که می‌تواند در حدود ۵ تا ۸ درصد از افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.

اجتناب از غذاهایی که به‌وسیله‌ی سوسک‌ها یا کرم حشره ‌آلوده شده است، نوعی روش زنده ماندن است که ممکن است به نفع اجداد محتاط ما بوده باشد.

بنا به باور پژوهشگران، انسان‌ها ترس از عنکبوت‌ها، حشرات و مارها را تکامل داده‌اند تا از برخوردهای بالقوه خطرناک با این موجودات جلوگیری کنند. بنابراین، ترس ما از عنکبوت‌ها و حشرات ممکن است نوعی واکنش تکاملی باشد.

شرکت‌کنندگان مطالعه‌ای که در مجله‌ی Journal of Experimental Psychology منتشر شد، تصاویری را نگاه کردند که حاوی تهدیدهای بالقوه‌ای مانند مارها و عنکبوت‌ها و همچنین تصاویری از گیاهان بود. در طول بررسی، شرکت‌کنندگان توانستند مارها و عنکبوت‌ها را سریع‌تر از گل‌ها پیدا کنند. این امر نشان می‌دهد ازنظر تکاملی به گونه‌ای توسعه پیدا کرده‌ایم که نسبت‌به هر گونه تهدید بالقوه‌ی هرچند کوچک، محتاط باشیم.

دکتر جفری لاکوود، نویسنده کتاب ذهن آلوده در پاسخ به این سوال‌ها که چرا انسان‌ها از حشرات می‌ترسند و این موضوع که آیا اضطراب درمورد حشرات با تکامل انسان ارتباط دارد، می‌گوید ژنی وجود ندارد که تعیین‌کننده ترس ما از حشرات باشد.

بیزاری ما از عنکبوت‌ها و حشرات ممکن است بیشتر صفتی اکتسابی باشد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ما انسان‌ها می‌توانیم ترس را از دیگران یاد بگیریم. برای مثال، گاهی فرد ممکن است از والدینش یاد بگیرد در اطراف کندو احتیاط کند.

مردم از موجوداتی مانند عنکبوت‌ها و حشرات نمی‌ترسند، زیرا تهدید آن‌ها مشابه تهدید ناشی از خرس و شیر است. ما فکر نمی‌کنیم این جانوران بتوانند مانند سایر حیوانات بزرگ‌تر و تهاجمی بر ما غلبه کنند و ما را بکشند. درعوض، ترس ما از آن‌ها ارتباط نزدیکی با احساس انزجار دارد.

برخی از دانشمندان معتقدند ترس ما از حشرات بیشتر نوعی واکنش بیزاری است. انسان‌ها این پاسخ را برای اجتناب از انواع خطرات مانند سموم، غذای فاسد و محیط‌های ناامن تکامل داده‌اند.

حشراتی مانند مگس‌ها و سوسک‌ها اغلب از غذاهای فاسد، جانوران مرده و مدفوع تغذیه می‌کنند. بنابراین، وقتی آن‌ها را در خانه یا بشقاب غذای خود می‌بینیم، این واکنش انزجار در مغز ما فعال می‌شود. از سوی دیگر، حشراتی مانند شپش، کک و ساس می‌توانند به خانه‌های ما هجوم آورند و دردسر زیادی ایجاد کنند. موریانه‌ها که چوب‌های خانه را می‌خورند، مثال دیگری هستند که می‌توانند خسارت‌های زیادی به بار آورند.

پژوهشگرانی که ارتباط تنفر و ترس را بررسی می‌کنند، از اصطلاح «واکنش پس کشیدن» برای توصیف تمایل انسان به دور ماندن از چیزی ناآشنا یا نفرت‌انگیز استفاده می‌کنند. درست همان‌طور که از مدفوع و غذای فاسد به دلیل توانایی آن‌ها برای بیمار کردن خود منزجر می‌شویم، از حشرات نیز دوری می‌کنیم. به‌عنوان مثال، سوسک‌ها یکی از ترسناک‌ترین بندپایان هستند و به دلیل خوبی هم از آن‌ها منزجر هستیم. آن‌ها به دلیل علاقه به غذای فاسد و دلایل دیگر می‌توانند بیماری را گسترش دهند.

روانشناسان متوجه شده‌اند ترس انسان از حشرات غالباً نوعی ویژگی محافظت‌کننده در طول تکامل بوده است. نان کپک‌زده یا لاشه‌ای که پوسیده است، موجب می‌شود بیشتر مردم از مصرف غذای فاسد خودداری کنند و دچار بیماری نشوند.

درنهایت، ممکن است از حشرات بترسیم زیرا بسیار متفاوت از ما به‌نظر می‌رسند. انسان‌ها و حشرات پیوند تکاملی نزدیکی با هم ندارند. علاوه بر ظاهر عجیب این جانوران، شاید وقتی شاهد فعالیت آن‌ها در گروه‌های بزرگ هستیم، از آن‌ها می‌ترسیم. به‌گفته‌ی برخی از پژوهشگران، مشاهده تعداد زیادی حشره در یک جا می‌تواند انسان را بترساند و به باورهای ارزشمند ما درمورد فردیت آسیب بزند. به‌عبارت‌دیگر، مشاهده انبوهی از ملخ‌ها که با هم فعالیت می‌کنند، می‌تواند موجب ضعیف شدن باور افراد درمورد کارهایی شود که به‌تنهایی می‌توانند انجام دهند. البته، این طرز فکر درباره ترس از حشرات خیلی رایج نیست.

حشرات برای اکوسیستم‌ها کارهای زیادی انجام می‌دهند. آن‌ها ضایعات را تجزیه و زنجیره غذایی را تأمین می‌کنند. حشرات شکارچی مانند عنکبوت، کفشدوزک و سنجاقک حشرات مزاحمی مانند مگس، پشه و شته‌ها را دور نگه می‌دارند. کرم‌های خاکی با افزودن مواد مغذی به خاک به رشد غذا کمک می‌کنند. زنبورها، که به‌خوبی شناخته نشده‌اند، مسئول گرده‌افشانی محصولات زراعی و درختانی هستند که غذا و اکسیژن را تأمین می‌کنند، بنابراین، بسیاری از حشرات برای اکوسیستم مهم هستند و باید قدر آن ها را بدانیم.