چرا حیوانات زهرآلود در استرالیا فراوان هستند؟

استرالیا میزبان طیف گسترده‌ای از موجودات زهرآلود مثل عنکبوت‌ها، مارها، عروس‌های دریایی، اختاپوس‌ها، مورچه‌ها، زنبورها و حتی پلاتیپوس‌ها است؛ اما چرا تعداد زیادی از حیوانات مسلح به این سلاح زیستی در استرالیا زندگی می‌کنند؟

قدمت بسیاری از حیوانات زهرآلود به پیش از شکل‌گیری قاره‌ی استرالیا بازمی‌گردد؛ اما براساس شواهد، مارهای زهر‌آلود پس از تشکیل قاره‌ی استرالیا ظهور کردند. استرالیا از ۱۰۰ میلیون سال پیش، وقتی از ابرقاره‌ی جنوبی گوندوانا جدا شد، به یک خشکی مجزا تبدیل شد. قدمت حشرات زهرآلود دو تا سه برابر بیشتر از عمر خود استرالیا به عنوان قاره است.

به بیان دیگر، برخی گونه‌های زهرآلود با تبدیل استرالیا به خشکی مجزا در این قاره حبس شدند. بندپایان زهرآلود این قاره عبارت‌اند: از مورچه‌های تله فک (genus Odontomachus) که نیش زهرآلود و دردناکی دارند؛ اما این حشره‌ها در دیگر مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری سراسر جهان نیز زندگی می‌کنند و صرفا محدود به استرالیا نیستند.

به طور مشابه مورچه‌های بولداگ استرالیایی (genus Myrmecia) که می‌توانند همزمان نیش بزنند و گاز بگیرند، در بین کشنده‌ترین مورچه‌های جهان قرار دارند؛ به‌طوری که براساس گزارش‌ها، از سال ۱۹۳۶ تاکنون موجب مرگ سه تن شده‌اند. این مورچه‌های زهرآلود در گوندوانا زندگی می‌کردند و پس از جدا شدن استرالیا در آن‌جا ماندند.

از سوی دیگر، عنکبوت‌های تار قیفی (Hadronyche و Atrax) تنها نمونه‌های انحصاری استرالیا هستند که می‌توانند انسان را با یک گزش زهرآلود بکشند. گمان می‌رود عنکبوت‌های تارقیفی نر سیدنی (Atrax robustus) تاکنون ۱۳ نفر را کشته‌اند، گرچه از زمان معرفی پادزهر در سال ۱۹۸۱، مرگ هیچ انسانی گزارش نشده است. عنکبوت‌های پشت قرمز (Latrodectus hasselti) هم می‌توانند با یک گزش زهرآلود انسان را بکشند. اجداد این عنکبوت‌ها پیش از شکل‌گیری قاره‌ی استرالیا وجود داشتند.

از طرفی سرپایان زهرآلود مثل ماهی مرکب، اختاپوس و سپیداج به مدت ۳۰۰ میلیون سال وجود داشتند. این موجودات پیش از شکل‌گیری قاره‌ی مستقل استرالیا در آب‌های اطراف زندگی می‌کردند.

بخش دیگری از پاسخ به ۶۰ میلیون سال قبل باز می‌گردد و به «حادثه‌ای در تاریخ» می‌رسد. در آن زمان، رانش قاره‌ای باعث رانده‌شدن استرالیا به بخش منجمد قطب جنوب شد و بخش زیادی از خزندگان استرالیا را از بین برد. وقتی قاره به آرامی به سمت شمال حرکت کرد، گرم شد و بار دیگر خزندگان را جذب کرد.

به‌طور تصادفی، ۴۰ میلیون سال پس از رویداد رانش قاره‌ای، اولین مارها در قاره‌ی استرالیا ظاهر شدند. آن مارها از قضا به گروه خانواده‌ی زهرآلود کفچه‌ماران تعلق داشتند که شامل زیرگروه‌هایی مثل مار کبرا، مامبا، مارهای مرجانی و تایپان بودند. این مارها به اجداد مارهای استرالیا که بعدها به شکل مارهای زهرآلودتر به تکامل رسیدند، تبدیل شدند.

از میان ۲۲۰ گونه مار استرالیایی، ۱۴۵ گونه زهرآلود هستند. این مارهای بزرگ، ۶۵ درصد از جمعیت مارهای استرالیا را تشکیل می‌دهند؛ درحالی‌که فقط ۱۵ درصد از مارهای جهان، زهرآلود هستند.

درباره‌ی عروس‌های دریایی باید گفت تمام گونه‌های این جانور زهرآلود هستند. قدمت آن‌ها به ۵۰۰ میلیون سال پیش بازمی‌گردد و پیش از شکل‌گیری استرالیا در اقیانوس‌ها زندگی می‌کردند. با اینکه عروس دریایی کشنده‌ی جعبه‌ای (مثل Carukia barnesi) و ناوچه پرتقالی (Physalia phsalis) در آب‌های استرالیا زندگی می‌کنند، این گونه‌ها در دیگر آب‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری هم وجود دارند.

شمارش تعداد دقیق گونه‌های زهرآلود استرالیا کار دشواری است و تعدادشان بیشتر از آن چیزی است که فکرش را کنید. برخلاف باور عمومی استرالیا دارای گوناگونی وسیعی از بی‌مهرگان نیست و به‌طورکلی تعداد گونه‌های زهرآلود برای منطقه‌ای که بخش زیادی از آن گرمسیری است، چندان شگفت‌آور نیست.