استرالیا چه زمانی به قاره تبدیل شد؟

استرالیا نه‌تنها کوچک‌ترین قاره، بلکه بزرگ‌ترین جزیره‌ی کره‌ی زمین به‌شمار می‌رود؛ اما این سرزمین، همیشه تا این حد منزوی نبود و زمانی بخشی از یک قاره‌ی بزرگ‌تر محسوب می‌شد. اکنون سؤال اینجا است که استرالیا دقیقاً چه زمانی به قاره‌ای جداگانه تبدیل شد؟

وسعت خشکی استرالیا از شمال به جنوب درحدود ۳۷۰۰ کیلومتر و از شرق به غرب در حدود ۴۰۰۰ کیلومتر است. استرالیا با مساحت ۷٫۶۹ میلیون مترمربع، خانه‌ی قدیمی‌ترین ماده‌ی شناخته‌شده روی زمین به‌شمار می‌رود. براساس مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۴ در مجله‌ی journal Nature Geoscience منتشر شد، قدمت بلورهای زیرکن به‌دست‌آمده از منطقه‌ی جک‌ هیلز در غرب استرالیا، به حدود ۴٫۴ میلیارد سال پیش بازمی‌گردد.

آلن کالینز، زمین‌شناس از دانشگاه آدلاید در استرالیا به لایوساینس گفت قدیمی‌ترین بخش‌های استرالیا سه تکه‌سنگ قاره‌ای هستند که با نام کراتون شناخته می‌شوند: کراتون‌های استرالیای شمالی، جنوبی و غربی. بخش جوان‌تر و شرقی استرالیا از صخره‌هایی تشکیل شده که درطول ۵۰۰ میلیون سال گذشته در لبه‌ی مناطق قدیمی این قاره شکل گرفته‌اند.

استرالیا زمانی بخشی از خشکی بسیار بزرگ‌تری به‌نام گوندوانا بود که آفریقا، آمریکای جنوبی، جنوبگان، هند و ماداگاسکار را شامل می‌شد. گوندوانا زمانی خود نیز بخشی از ابرقاره‌ی پانگه‌آ بود و درحدود ۲۰۰ میلیون سال پیش از آن جدا شد.

به‌گفته‌ی کالینز، گوندوانا درحدود ۱۸۰ میلیون سال پیش شروع به انشعاب کرد. در نتیجه‌ی این انشعاب، نیمه‌ی شرقی گوندوانا که شامل استرالیا، جنوبگان، هند و ماداگاسکار بود از نیمه‌ی غربی آن که آفریقا و آمریکای جنوبی را دربر می‌گرفت، جدا شد.

گوندوانا به‌دلیل فرورانش یا لغزش پوسته‌ی اقیانوسی در زیر مرز جنوبی و شرقی آسیا و سقوط در اعماق زمین شکست. به‌گفته‌ی او، این پوسته‌ی اقیانوسی، بقیه‌ی صفحه‌ی تکتونیکی را همراه خود می‌کشاند و حاشیه‌ی شمالی گوندوانا نیز در انتهای دیگر این صفحه قرار دارد. گوندوانای شرقی نیز به‌نوبه‌ی خود با گذشت زمان بخش‌های بیشتری را ازدست داد.

نیوزیلند نیز زمانی بخشی از این بلوک جداشده بود. باوجوداین حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش، خشکی دربرگیرنده‌ی نیوزیلند (قاره‌ای عمدتاً غوطه‌ورشده به نام زیلندیا) به‌دلیل فعالیت‌های آتشفشانی عمده، تاحدودی از شرق استرالیا جدا شد. استرالیا درنهایت حدود ۳۵ میلیون سال پیش، زمانی‌که قاره‌ی اول به‌سمت شمال از قاره‌ی دوم دور شد، با جداشدن از جنوبگان، قاره‌ای مستقل را تشکیل داد. این رویداد به تشکیل اقیانوس منجمد جنوبی که درحال‌حاضر جنوبگان را احاطه کرده است، منجر شد.

استرالیا همچنان درحال حرکت است. کریس ریزوس و دونالد گرانت، دانشمندان استرالیایی سال ۲۰۱۷ در مقاله‌ای نوشتند که استرالیا با سرعتی درحدود ۷ سانتی‌متر در سال حرکت می‌کند و سریع‌ترین صفحه‌ی تکتونیکی متحرک زمین به‌شمار می‌رود. به‌گفته‌ی کالینز، قاره‌ی استرالیا درست با همان سرعتی که ناخن‌های ما رشد می‌کنند به‌ سمت شمال درحال حرکت است.

کالینز افزود: «استرالیا احتمالاً درحدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون سال آینده از پهلو به شرق آسیا برخورد خواهد کرد. زمانی‌که استرالیا با قاره‌ی آسیا برخورد کند، فرصت این سرزمین برای بودن به‌عنوان قاره‌ای جدا به پایان خواهد رسید.