عنکبوت‌ها به همان اندازه که از آن‌ها می‌ترسیم، از ما می‌ترسند

عنکبوت‌ها با استراتژی‌های خلاقانه به تکامل رسیده‌اند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در انواع زیستگاه‌های سراسر جهان رشد و گسترش پیدا کنند. آیا تا به‌حال فکر کرده‌اید عنکبوت‌ها چه حسی درباره‌ی انسان دارند؟ شاید نتوان ذهن عنکبوت‌ها را خواند، اما پژوهش‌ها برخی از دیدگاه‌های شگفت‌انگیز را درباره‌ی رفتار عنکبوت‌ها در مواجهه با انسان آشکار می‌کنند.

برای مثال عنکبوت جورو با نام علمی Trichonephila clavata را در نظر بگیرید. بر اساس گزارش‌ها هشدارهایی درباره‌ی ظاهر شدن عنکبوت‌های جورو در ابعاد کف دست در بخش‌هایی از ایالات متحده داده شده است. این عنکبوت، گونه‌ی بومی آسیای شرقی است. عنکبوت ابریشم طلایی (Trichonelphila clapives) یکی از خویشاوندان عنکبوت جورو است که حدود ۱۶۰ سال پیش به ایالات متحده راه یافت و جورو هم ده سال پیش به این قاره رفت.

رفتار عنکبوت جورو نشان می‌دهد که نسبت به حضور انسان نگران است. این عنکبوت تمایل دارد خود را به مردن بزند. این رفتار در میان دانشمندان به تاناتوسیس معروف است و در میان تنندگانی مثل عنکبوت در واکنش به تهدید گونه‌ها رایج است.

مرده‌نمایی یا تظاهر به مرگ رفتاری رایج در میان عنکبوت‌ها است که در واکنش به خطرهای احتمالی یا حتی به‌عنوان بخشی از استراتژی جفت‌گیری انجام می‌دهند. نکته‌ی عجیب درباره‌ی عنکبوت جورو مدت تظاهر به مردن است. بر اساس پژوهش سال ۲۰۲۳ روی ده عنکبوت، اغلب عنکبوت‌ها به مدت یک دقیقه در واکنش به وزش شدید باد بی‌حرکت می‌مانند. عنکبوت‌های جورو می‌توانند این کار را به مدت بیش از یک ساعت انجام دهند.

تظاهر به مردن در زمانی مشخص یک استراتژی سودمند است، زیرا احتمال شکار توسط شکارچی‌ها یا جفت‌های احتمالی مثل عنکبوت‌های ماده‌ی هم‌نوع خوار Pisaura mirabilis (عنکبوت گهواره‌باف اروپایی) را کاهش می‌دهد.

رفتار تظاهر به مردن همچنین می‌تواند با هزینه‌هایی مثل از دست دادن طعمه‌ای مثل مگس همراه باشد، اما این رفتار برای ایمن ماندن از دست شکارچی‌ها بهینه‌تر از استراتژی‌های دفاعی خواهد بود. برای مثال عنکبوت دخمه‌ای تنومند (Pholcus) انرژی بیشتری را برای گیج کردن و ترساندن شکارچی‌ها با چرخیدن در تارهای خود صرف می‌کنند.

واکنش‌‌های تهاجمی که عنکبوت‌ها به کار می‌برند عبارت‌اند از: بالا بردن پاها و تکان دادن نیش‌ها برای ترساندن حیوانات دیگر. اغلب اوقات عنکبوت‌ها نسبت به تهدید‌های موجود، منفعل عمل می‌کنند. برای مثال می‌توان به مخفی شدن یا استتار در مقابل یک پس‌زمینه یا تظاهر کردن به گونه‌ای دیگر یا حتی مخفی شدن پشت شکارچیان دیگر اشاره کرد. مورد آخر را معمولا عنکبوت‌های کوچک پرشی انجام می‌دهند که از عنکبوت‌های دشمن به لانه‌ی مورچه‌ها پناه می‌برند.

از سویی، عنکبوت جورو دارای بدنی با رنگ‌های آشکار طلایی و مشکی است و تارهای بزرگی به قطر یک متر را می‌بافت. این عنکبوت برای مخفی شدن بیش از حد بزرگ است و برای استتار یا تقلید هم بیش از اندازه آشکار است، بنابراین باید بر استراتژی‌های دیگری مثل تظاهر به مردن تکیه کند.

علت فوبیای عنکبوتی انسان‌ها مشخص نیست، اما برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند انسان‌ها واکنش‌های حسی مشابهی را نسبت به حیوانات مختلف مثل گرگ‌ها، کلاغ‌ها و عنکبوت‌ها نشان می‌دهند. به باور دانشمندان، واکنش ترس نسبت به جانوران دیگر از نیاز انسان به کنترل محیط زیست‌بوم او سرچشمه می‌گیرد.

اخبار منتشرشده در رسانه‌ها، این حس را که عنکبوت‌ها نیات بدی نسبت به ما دارند، تقویت می‌کنند. این درک با حضور فصلی عنکبوت‌های بزرگ در باغ‌ها یا زیر مبلمان تقویت می‌شود.

برخی گونه‌های مثل عنکبوت‌های منزوی ایالات متحده، بارها انسان را به گونه‌ای گزیده‌اند که نیازمند درمان پزشکی بودند. با این‌حال در تهدید آن‌ها اغراق شده است. به‌طورکلی هیچ عنکبوتی را نمی‌توان در فهرست حیوانات خطرناک WHO قرار داد، اما در کمال تعجب گربه‌ها و سگ‌های اهلی در این فهرست قرار دارند.

قطعا انسان تهدید بزرگ‌تری برای عنکبوت‌ها به شمار می‌رود. دلیل این مسئله هم این است که سیستم‌های تولید غذای ما به حشره‌کش‌هایی وابسته است که برای عنکبوت‌ها مهلک هستند و می‌توانند بر کاهش جمعیت گسترده‌ی آن‌ها اثر بگذارند. کاهش جمعیت عنکبوت‌ها برای انسان هم مشکل‌ساز است، زیرا عنکبوت‌ها نقش مهمی در کشاورزی دارند و آفت‌ها را می‌خورند. کاهش جمعیت عنکبوت‌ها پیامدهای طولانی‌مدتی را برای انسان خواهد داشت.

نمی‌دانیم چه در ذهن عنکبوت‌ها می‌گذرد، اما این گونه‌ها هنگام روبه‌رو شدن با تهدید، سازه‌های ابریشمی را در حفره‌های کوچک و مخفی داخل زمین می‌سازند. در ویدئوی زیر می‌توانید نمونه‌ای از چنین سازه‌ای را مشاهده کنید.

ابریشم عنکبوت به او اجازه می‌دهد هر جایی از اعماق سرد غارها تا قلمروهای زیرآبی و حتی نقاط مرتفع کوهستان زندگی کند. بچه عنکبوت‌ها می‌توانند هزاران کیلومتر را همراه با باد با استفاده از بادبان‌های ابریشمی خود طی کنند. دلیل این مسئله محیط‌های رشد عنکبوت‌های و شرایطی مثل دما یا مقدار غذای موجود است که می‌تواند بر استراتژی‌های زندگی آن‌ها مثل جستجوی غذا یا تصمیم‌گیری برای ماندن یا حرکت به جایی دیگر تأثیر بگذارد.

عنکبوت جورو می‌تواند در سنین نوزادی در هوا پرواز کند، اما ورود آن به ایالات متحده احتمالا حاصل فعالیت انسان بوده است. برای مثال، ممکن است در چمدان یا کالاهای تجاری مخفی شده باشد. نگرانی درباره‌ی انتشار این عنکبوت صرفا به خاطر خود عنکبوت نیست، بلکه تکثیر این گونه می‌تواند به معنی اختلال در اکوسیستم و کاهش زنجیره‌ی غذایی باشد.

تازه‌واردان به منطقه‌ی جدید به خصوص عنکبوت‌ها باید با گونه‌های بومی بر سر غذا یا نفوذ گونه‌های دیگر گیاهی و جانوری به شیوه‌هایی غیرمنتظره رقابت کنند. برای مثال در فلوریدا عنکبوت‌های تهاجمی Cyrtophora گاهی تار زیادی را می‌تنند و برای گیاهان میزبان مشکل درست می‌کنند یا می‌توانند به نابود محصولات کشاورزان منجر شوند.

نمونه‌های فوق یادآوری می‌کنند که رفتار عنکبوت‌ها پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد. به همین دلیل با درک عنکبوت‌ها می‌توانیم به دید بهتری از دنیای اطرافمان دست پیدا کنیم و در نهایت از مزایای این شناخت سود ببریم.