وقتی حشرات به حل معماهای قتل کمک می‌کنند

پائولا مگنی قصد نداشت در بدنام‌ترین پرونده خود درگیر شود. او به‌عنوان دانشمند متخصص درزمینه‌ی حشره‌شناسی قانونی بررسی می‌کند چگونه حشرات و موجودات مرتبط دیگری که در صحنه جرم یافت می‌شوند، می‌توانند به کارآگاهان در حل معماهای جنایی کمک کنند. او اغلب با مقامات بهداشت عمومی و پزشکان قانونی کار می‌کند که شاید درزمینه‌ی کاری خود از موجودات موذی و خزنده بیزار هستند.

مگنی درباره پزشکانی که اجساد را بررسی می‌کنند، می‌گوید: «آسیب‌شناسان از حشرات تنفر دارند.» اما او با این موجودات به راحتی کار می‌کند و استعدادی که در انتقال مفاهیم پزشکی قانونی به مردم دارد، او را به خط مقدم نوآوری‌ها در زیست‌شناسی قانونی سوق داده است.

مگنی برنامه تلفن هوشمندی به نام SmartInsects را ایجاد کرده است که به بازرسان کمک می‌کند حشرات را شناسایی کنند و آن‌ها را درزمینه‌ی جمع‌آوری نمونه راهنمایی می‌کند. این برنامه بیش از ۴۰ هزار بار عمدتا توسط آسیب‌شناسان، ماموران اجرای قانون و دانشجویان دانلود شده است.

مگنی با به کارگیری تخصص خود برای همه موجودات زنده‌ای که به نوعی خود را به صحنه‌های جرم و جنایت می‌رسانند از مگس‌ها گرفته تا کشتی‌چسب‌ها به چهره‌ای پیشگام در حوزه‌ی رو به رشد پزشکی قانونی آبزیان تبدیل شده است که علم تحقیقات جنایی را تا شواهد پیداشده در پهنه‌های آبی گسترش می‌دهد.

در سال ۲۰۱۲، قبل از این که مگنی به چهره‌ای بین‌المللی تبدیل شود، درحال تکمیل دکترای خود در رشته زیست‌شناسی در زادگاهش تورین در شمال ایتالیا بود. یک روز صبح در ماه نوامبر همان سال، رهگذری دختر نوجوانی را دیده بود که روی صورت در نزدیکی دریاچه براسیانو در ۴۰۰ مایلی جنوب تورین افتاده بود. مشخص شد جسد به فدریکا مانگیاپلو ۱۶ ساله تعلق دارد که اهل شهر نزدیک آنجا یعنی آنگوئیلارا سابازیا است.

نشانه‌ای مبنی بر ارتکاب قتل وجود نداشت، اما شانه دختر جوان در رفته بود، ژاکت او نیمه درآورده بود و کیف دستی و تلفن همراهش گم شده بود. موها، لباس‌ها و کفش‌های او خیس بود، اما این‌ آثار لزوما نشان نمی‌دادند او در دریاچه بوده است، چرا که شب قبل باران آمده بود. کالبدشکافی نشان داد او دچار ایست قلبی شده و چهار ساعت پیش از اینکه دوچرخه‌سوار او را پیدا کند، فوت کرده است.

در غیاب شواهد محکم دال بر خلاف این امر، مقامات به این نتیجه رسیدند که فدریکا به دلایل طبیعی فوت کرده است و علت آن احتمالا صرع بوده است که طبق گزارش‌ها در کودکی از آن رنج می‌برد. اما خانواده فدریکا قاطعانه می‌گفتند دخترشان سالم بوده و نمی‌توانسته در چنین شرایط مرموزی به طور ناگهانی بمیرد و تلاش کردند این پرونده را در رسانه‌ها زنده نگه دارند.

مگنی مطمئن نبود بتواند کمک کند اما قول همکاری داد. در مورد فدریکا، این احتمال مطرح بود که آیا ممکن است او برخلاف میلش به دریاچه کشانده شده باشد؟ اگر او در دریاچه بوده، چه سرنخ‌هایی ممکن است برجای مانده باشد؟

دانشمندان حداقل از قرن سیزدهم می‌دانستند حشرات و موجودات دیگر می‌توانند به حل معماهای جنایی کمک کنند. در سال ۱۲۴۷، سونگ تزو قاضی و بازپرس مرگ در دادگاه‌های جنایی، اولین کتاب راهنمای پزشکی قانونی با عنوان «شستن اشتباهات» را نوشت. کتاب از کشاورزی سخن می‌گوید که با جسم تیزی در نزدیکی مزرعه برنج کشته شده است. روز بعد بازرسان به مظنونین دستور دادند داس‌های خود را روی زمین بگذارند. مگس‌ها فقط به سمت یکی از تیغه‌ها هجوم آوردند و جذب خونی شدند که برای چشم انسان قابل مشاهده نبود. در مواجهه با این شواهد، قاتل اعتراف کرد.

تصور می‌شود اولین استفاده مدرن از حشره‌شناسی قانونی در قرن نوزدهم در فرانسه اتفاق افتاده باشد. در آن زمان، پزشکی بقایای کودکی را که در ساختمان آپارتمانی پیدا شده بود، تجزیه‌وتحلیل کرد. او با بررسی لارو مگس و شفیره شب پره روی جسد و با استفاده از درک خود از چرخه زندگی آن‌ها به این نتیجه رسید که کودک هشت تا ده ماه پیش از کشف جسد مرده است. با استناد به گزارش وی، ساکنان کنونی آپارتمان تبرئه شدند و پلیس زوجی را دستگیر کرد که چند ماه پیش در آپارتمان زندگی می‌کردند یعنی زمان که تصور می‌شد کودک مرده است. دادگاه آن‌ها را به قتل محکوم کرد.

با‌این‌حال، حتی درحال‌حاضر، زمانی که ادارات پلیس محلی آزمایشگاه‌ها و محققین پزشکی قانونی خود را دارند، حشره‌شناسی قانونی تخصصی مبهم باقی مانده است. گیل اندرسون، حشره‌شناس پزشکی قانونی و یکی از مدیران مرکز تحقیقات پزشکی قانونی در دانشگاه سایمون ‌فریزر در بریتیش کلمبیا می‌گوید: «در ایالات متحده کمتر از ۲۰ نفر توسط هئیت حشره‌شناسی قانونی آمریکا تایید شده‌اند.»

با فرض این موضوع که بندپایان می‌توانند درمورد نحوه مرگ فرد اطلاعات زیادی در اختیار ما بگذارند، نادیده گرفتن این حوزه از علم پزشکی قانونی تاسف‌بار است. بلافاصله پس از مرگ، آنزیم‌ها سلول‌های درحال مرگ را هضم می‌کنند و باکتری‌ها بافت‌های نرم را پر می‌کنند. طولی نمی‌کشد که حشرات یا سایر بندپایان ازجمله مگس‌های گوشت و سوسک‌های لاشه‌خوار یا گاهی خرچنگ‌های خشکی که لاشه را می‌خورند یا درون آن تولیدمثل می‌کنند، آن را به اشغال خود درمی‌آورند. تجزیه‌وتحلیل این فرآیندها زیر آب فوق‌العاده دشوار می‌شود. در خشکی، اجساد به شکل قابل پیش‌بینی تجزیه می‌شوند اما آب سرد می‌تواند تجزیه را کُند یا متوقف کند و تعیین زمان مرگ دشوارتر می‌شود.

به دلایل آشکار، بررسی و جمع‌آوری شواهد در آب برای بازرسان دشوارتر از انجام این کارها در خشکی است. اندرسون می‌گوید: «شما با غواص‌ها و شوری سروکار دارید. جزر و مد، جریان‌های آب یا سایر نیروها می‌توانند به سرعت شواهد را از بین برده یا آن‌ها را تخریب یا تحریف کنند.» شاید تا حدی به دلیل این چالش‌ها باشد، متخصصان کمی درزمینه‌ی پزشکی قانونی آبزیان وجود داشته باشد که به‌معنای کمبود تحقیق و بهترین روش‌های ثابت‌شده حتی درمورد رویه‌های اساسی مانند حفظ و جمع‌آوری شواهد است.

در اکتبر ۲۰۲۲، مگنی را در ایستگاه قطار رم در راه رفتن به کنفرانسی درزمینه‌ی پزشکی قانونی دامپزشکی ملاقات کردم (جردن مایکل اسمیت، نویسنده‌ی مقاله در مجله‌ی اسمیتسونیان). او سوار قطاری شد که به ناپل می‌رفت. او در قطار درمورد نحوه جمع‌آوری عنکبوت‌ها در دوران کودکی به من گفت. او گفت عنکبوت پشمالوی بزرگی داشتم که گم شد. فکر عنکبوتی که در اطراف خانه می‌خزد، مادرش را نگران کرد، اما والدین او به سرگرمی‌های اعصاب خورکن مگنی عادت کردند.

پائولای جوان در زمان‌های مختلف از حشرات، قورباغه‌ها، مارها، مارمولک‌ها، قناری‌ها و همستری که در پارک نمایشی آن را برنده شده بود، نگهداری می‌کرد. پس از اینکه در مدرسه درمورد ژنتیک آموخت، شروع به پروش همستر کرد و فرزندان آن‌ها را به دوستان و فروشگاه‌های محلی حیوانات خانگی اهدا کرد. او بعدا به غواصی روی آورد و زیست‌شناسی دریا را دنبال کرد.

در طول تحصیل در مقطع کارشناسی در دانشگاه تورین، یکی از اساتید به کلاس مگنی توضیح داد که چگونه می‌توان از حشرات برای کشف اطلاعات حیاتی در صحنه جرم مانند زمان مرگ قربانی استفاده کرد (آسیب‌شناسی سنتی می‌تواند چنین مواردی را تخمین بزند، اما حشره‌شناسی در تعیین زمان دقیق‌تر عمل می‌کند).

مگنی به مطالعه ترکیب عجیب علم حشرات و جرم‌شناسی علاقمند شد، اما مربیان کمی برای آموزش این موضوع در ایتالیا وجود داشت، بنابراین او به ایالات متحده نقل مکان کرد. پس از اتمام مدرک کارشناسی ارشد در حشره‌شناسی قانونی در دانشگاه ایالتی میشیگان، در سال ۲۰۰۷ و گذراندن دوره FBI درمورد کشف، بازیابی و شناسایی بقایای انسانی، او به تورین بازگشت تا در مقطع دکترای تحصیل کند.

وقتی جسد فدریکا مانگیاپلو پیدا شد، مگنی تقریبا تحصیلاتش را تمام کرده بود. اگرچه، در آن زمان او هنوز دانشجو بود، روی پرونده‌های شامل حیوانات مرده کار می‌کرد و به مجریان قانون در تعیین این موضوع کمک می‌کرد که قربانیان چه زمانی و کجا مرده‌اند.

پرونده فدریکا در سراسر ایتالیا مشهور شد. تقریباً تمام شهر آنگوئیلارا سابازیا در مراسم تشییع جنازه او شرکت کردند. پس از آن، خانواده فدریکا به خبرنگاران گفتند آن‌ها اطمینان دارند فدریکا به قتل رسیده است.

مقامات در ابتدا به دوست فدریکا، مردی ۲۳ ساله به نام مارکو دی‌مورو مشکوک شده بودند که شب مرگ فدریکا با او بود. دی‌مورو به مقامات گفت پس از اینکه او را از خانه‌شان برده بود، آن‌ها به یک مهمانی هالوین رفته بودند، ساعت ۲ تا ۳ بامداد با هم بگومگو داشتند و سپس با اتومبیل دی‌مورو برگشتند. دی مورو می‌گفت او را جلوی سوپرمارکتی در نزدیکی دریاچه چندین مایل دورتر از خانه‌اش رها کرده و خودش به خانه‌اش برگشته است. او اصرار داشت به دریاچه براسیانو نرفته است.

فیلم‌های مداربسته یک پمپ بنزین، داستان متفاوتی را روایت می‌کرد: درحالی‌که دی مورو ادعا کرده بود ساعات اولیه صبح را در منزل خود بوده است، فیلم ضبط شده در پمپ بنزین نشان می‌داد او در آن ساعت مخزن بنزین ماشینش را پر می‌کرد. علاوه‌براین، والدین فدریکا اظهار داشتند دی مورو سابقه بدرفتاری با دخترشان را داشته است و حتی فدریکا قصد داشت این رابطه را قطع کند.

بازرسان خودروی دی‌مورو را بررسی کردند و پنج بار با او مصاحبه کردند، اما نتوانستند شواهد قانع‌کننده‌ای پیدا کنند که نشان دهد او حتما به دریاچه رفته است؛ چه برسد به اینکه فدریکا را کشته است. اما با توجه به توجه عمومی به پرونده فدریکا، پلیس تحت فشار قرار گرفت تا مشخص کند فدریکا چگونه مرده است. در این زمان بود که افسر جوان کارابینیری (واحد نظامی در ایتالیا) سخنرانی مگنی را به خاطر آورد.

مگنی در سخنرانی خود توضیح داده بود که آثار پلانکتون‌ها، رسوبات و خاک می‌تواند روی لباس‌ها بماند و اگر فردی در برکه، دریاچه، رودخانه یا اقیانوس غرق شود، پلانکتون‌ها را به همراه آب می‌بلعد. وقتی آب به خون، قلب و مغز می‌رسد، نوعی فیتوپلانکتون تک سلولی به نام دیاتوم را با خود حمل می‌کند که تقریبا در کل محیط‌های آبی طبیعی یافت می‌شود.

تجزیه‌وتحلیل بافت مغز، کبد یا مغز استخوان می‌تواند به تعیین این موضوع کمک کند که آیا فرد قبل از وارد شدن به آب زنده بوده است یا نه، زیرا فقط سیستم قلبی‌عروقی فعال می‌تواند دیاتوم‌ها را از ریه به اعضای دیگر بدن منتقل کند. علاوه‌بر‌این، اگر فرد دیگری نیز همراه فرد غرق‌شده در آب بوده باشد، روی لباس‌های او نیز ممکن است همان نوع پلانکتون دیده شود.

اولین ایده مگنی این بود لباس‌های دی مورو را برای وجود پلانکتون آزمایش کند: هر عنصر کمیابی که روی لباس‌هایی که آن شب پوشیده بود، وجود داشته باشد، بسیار مشکوک خواهد بود. متاسفانه، مادر دی‌مورو لباس‌های او را شسته بود، اما دیاتوم‌ها می‌توانند از سفر ماشین لباسشویی جان سالم به در ببرند. مقامات با حکم جدیدی، مگنی را تا خانه دی مورو همراهی کردند. او دستکش پوشید و لباس‌های او را در کیسه‌های کاغذی جداگانه قرار داد. او همچنین برای تشخیص از نمونه‌های گرفته شده از دریاچه، نمونه آب لوله‌کشی خانه را جمع‌آوری کرد و آن‌ها را در ظرف استریل ریخت.

مگنی در آزمایشگاه شیمی پزشکی قانونی دانشگاه تورین تجزیه‌وتحلیل خود را آغاز کرد. او به کمک دانشجوی دکتری دیگر و تکنسین آزمایشگاه از میکروسکوپ نوری برای شناسایی موجودات کوچک استفاده کرد. آن‌ها از نوع خاصی از میکسر لوله‌ای چرخشی استفاده کردند و نمونه‌های گرفته شده از لباس‌ها را با اتانول مخلوط کردند (برای استخراج دیاتوم‌ها). سپس با نگهداری نمونه‌ها در یخچالی با چراغ خاموش برای جلوگیری از رشد جلبک‌ها، از زیست‌شناس متخصص درزمینه‌ی دیاتوم‌ها خواست در شناسایی آن‌ها کمک کند.

چند هفته طول کشید تا مگنی به نتایج قطعی برسد، اما این انتظار ارزشش را داشت. برخی از لباس‌های دی‌مورو حاوی آثار واضحی از دیاتوم‌هایی بود که مشابه نمونه‌های گرفته‌شده در دریاچه بود و تنها یک نوع دیاتوم با آب گرفته‌شده از خانه او مطابقت داشت.

مقامات با توجه به این یافته‌ها، دومین کالبدشکافی فدریکا را انجام دادند. این بار آسیب‌شناسی بافت‌های او را به‌طورخاص ازنظر دیاتوم‌ها تجزیه‌وتحلیل کرد و آن‌ها را پیدا کرد: همان نوعی که در رودخانه و لباس‌های دی‌مورو پیدا شده بود. اگرچه نزدیک به دو سال آزمایش اضافی، مشاجره قانونی و فشار عمومی طول کشید، سرانجام در دسامبر ۲۰۱۴ دی مورو به غرق کردن فدریکا متهم شد. در طول محاکمه، دادستان‌ها ادعا کردند دی مورو سر فدریکا را زیر آب نگه داشته است. دی مورو هرگز در دادگاه حرف نزد. او در ژوئیه ۲۰۱۵ به قتل فدریکا محکوم شد و درحال‌حاضر درحال گذراندن حکم ۱۴ سال زندان است.

ماسیمو مانگیاپلو، عموی فدریکا، روزنامه‌نگاری که بعدا کتابی درباره فدریکا نوشت، گفت آزمایش‌های مگنی روی دیاتوم‌ها برای حل این پرونده اساسی بود. دی مورو به قدری در مورد اینکه هرگز آن شب به دریاچه نرفته بود، سرسخت بود که یافتن شواهدی از آب دریاچه روی لباسش اعتبار او را کاملاً از بین برد.

مگنی هنوز از موفقیت خود در پرونده فدریکا کمی شگفت‌زده است. اگر مامور پلیس در سمینار کارابینری او شرکت نمی‌کرد یا اگر فدریکا در زمان دیگری از سال کشته شده بود که پلیس آن سمینار را به خاطر نمی‌آورد یا اگر لباس‌های دی مورو بهتر شسته شده بود، او ممکن بود نتیجه‌ای به دست نیاورد. او می‌گوید همه عوامل به او کمک کردند تا به این موفقیت را دست پیدا کند.

در سال‌های پس از آن، مگنی به تحقیقات جنایی در کشورهایی از هند تا ونزوئلا کمک کرده است. در یک مورد، او و همکارانش فضولات سوسک را تجزیه‌وتحلیل کردند تا زمان مرگ زنی را تخمین بزنند که احتمالا براثر مرگ طبیعی مرده بود و دوستش او را مومیایی کرده بود و روی صندلی در آپارتمان مشترکشان در شمال ایتالیا به مدت ۱۶ تا ۱۸ سال، به حالت ایستاده نگه داشته بود.

در مطالعه دیگری، مگنی به تجزیه‌و‌تحلیل آسیب‌های پوستی مرد ۴۷ ساله‌ای کمک کرد که در برکه‌‌ای در شیلی پیدا شد. مگنی عکس‌های چهار سوسک آبی را بررسی کرد که از گوش و قفسه سینه مرد بیرون کشیده شده بود تا ببیند آن‌ها چگونه می‌توانند صدمات پوستی پس از مرگ را توضیح دهند.

مگنی همچنین به‌عنوان شاهد خبره در پرونده طولانی دانشجوی ۱۸ ساله‌ای که جنازه‌اش در سال ۲۰۰۱ پیدا شد، شهادت می‌دهد. کارشناسان پزشکی ارزیابی‌های متناقض و غالبا اشتباهی از چگونکی و نحوه مرگ این زن ارائه کرده بودند. برای مثال، آسیب‌شناس به اشتباه سطح رطوبت در لباس‌های قربانی را با مقدار باران در چند روز گذشته مقایسه کرده بود تا زمان مرگ وی را تخمین بزنند. برخی از این گمانه‌زنی‌ها موجب شد مقامات مردی را به اتهام قتل او محکوم کنند، اما دو سال بعد او را بی‌گناه شناختند.

وقتی پرونده دوباره به جریان افتاد، مگنی و همکارانش با تعیین مرحله زندگی قطعات لارو خشک‌شده جمع‌آوری‌شده از لباس‌های زن متوجه شدند او در شب ناپدید شدن یا بلافاصله پس از آن به قتل رسیده است. این یافته فهرست مظنونان را کاهش داد و راه را برای اتهامات جنایی آینده هموار کرد. درحال‌حاضر این پرونده در حال تجدیدنظر است.

تحقیقات و روحیه همکاری مگنی همچنان در پیشرفت حشره‌شناسی پزشکی قانونی موثر است. در مقاله‌ای که در ژوئن ۲۰۲۳ در مجله Insects منتشر شد، او و همکارانش پروتکل‌هایی را برای استفاده از حشرات برای حل معماهای جنایی ارائه دادند.

در مطالعه دیگری که ماه ژوئیه در همان مجله منتشر شد، او و همکارانش پنبه و سایر پارچه‌های معمول را در اطراف ۹۹ خوک مرده به دنیا آمده گذاشتند تا بقایای انسانی را شبیه‌سازی کنند و بررسی کردند که چگونه مگس‌ها، سوسک‌های لاشه‌خوار و سایر موجودات موذی روی پارچه‌ها تاثیر می‌گذارند.

نتایج نشان داد که حشرات می‌توانند بریدگی‌ها و پارگی‌های موجود در پارچه را تغییر دهند یا حتی پارگی‌های جدیدی را ایجاد کنند که بازرسان ممکن است به راحتی تصور کنند ناشی از گلوله یا چاقو است. این مقاله نشان می‌دهد چگونه پلیس‌ها و بازرسان پزشکی ممکن است در صورت توجه نکردن به سرنخ‌های به جای مانده از حشرات در تحقیقات خود به بیراهه کشیده شوند.

در ماه سپتامبر، مگنی از نویسندگان مطالعه دیگری بود که در مجله‌ی Forensic Sciences منتشر شد. این مطالعه که با همکاری پلیس هند انجام شده بود، نشان می‌داد مطالعه فعالیت مورچه‌ها و الگوهای لکه‌های خون حاصل می‌تواند حاوی سرنخ‌هایی درمورد شرایط زمان مرگ فرد ارائه دهد از‌جمله اینکه آیا بدن او حرکت داده شده است.

در سال ۲۰۱۶، مگنی ایتالیا را به مقصد استرالیا ترک کرد و اکنون به عنوان دانشیار علوم پزشکی قانونی در دانشگاه مرداک در پرت مشغول به کار است.