دلقک ماهی ممکن است قادر به انجام محاسبات ساده ریاضی باشد

دلقک‌ماهی، صرف‌نظر از شخصیت دوست‌داشتنی نمو در انیمیشن «در جستجوی نمو»، احتمالا بیشتر به خطوط راه‌راه سفیدش معروف است. به نظر می‌رسد فقط ما نیستیم که به این الگو توجه می‌کنیم. مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که دلقک‌ماهی‌ها می‌توانند تعداد خطوط سفید مشابه خطوط خودشان را در دلقک‌ماهی‌های دیگر تشخیص بدهند؛ بدین معنی که دلقک‌ماهی‌ها احتمالاً می‌توانند از شمارش ابتدایی خطوط برای شناسایی دوستان و دشمنانشان استفاده کنند.

برایان باترورث، دانشمند علوم اعصاب‌شناختی در کالج دانشگاهی لندن می‌گوید مهارت شمارش در قلمروی حیوانات، با یافتن مقدار بیشتری از غذا یا ایمنی در مقیاس گروهی شناخته می‌شود. اما دلقک‌ماهی ممکن است «ارزش» دیگری را در اعداد کشف کرده باشد: توانایی شناسایی و تعیین هویت دیگر ماهی‌ها.

مطالعه‌ی جدید که در مجله‌ی Experimental Biology منتشر شده است، نشان می‌دهد که دلقک‌ماهی می‌تواند تا سه خط را روی ماهی‌های دیگر بشمارد و با انجام این کار، قادر است تهدیدات احتمالی برای خانه و نظم اجتماعی گروه خود را شناسایی کند.

دلقک‌ماهی‌ها شاید خیلی بامزه به نظر برسند، اما بسیار ستیزه‌جو و خشن هستند. وقتی که می‌بینند یکی از اعضای گونه‌ی خودشان شاخک‌های خانه‌ی شقایقی آن‌ها را مورد هدف قرار داده و به سمتش حرکت می‌کند؛ به متجاوز حمله می‌کنند، گازش می‌گیرند و او را وادار به فرار می‌کنند.

با این وجود، ۲۸ گونه‌ی مختلف دلقک‌ماهی وجود دارد. سؤال این است که چگونه این حیوانات دوست را از دشمن تشخیص می‌دهند؟

کینا هایاشی، بوم‌شناس دریایی در مؤسسه علم و فناوری اوکیناوا، مدت‌ها به ارتباط میان خطوط دلقک‌ماهی‌ها و توانایی شناسایی آن‌ها پرداخته است. دلقک‌ماهی بر اساس گونه‌اش می‌تواند از صفر تا سه خط داشته باشد و این خط‌ها معمولاً از شکم تا ستون فقرات یا از بینی تا دم کشیده شده است. تحقیقات قبلی نشان می‌دهد که ماهی‌ها توجه بسیاری به این الگوها نشان می‌دهند. هایاشی در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ دریافت که دلقک‌ماهی‌ها وقت بیشتری را برای گاز‌گرفتن و تعقیب‌کردن ماهی‌های طعمه‌ی چوبی با تعداد خطوط یکسان با خودشان صرف می‌کنند.

سپس سؤالی برای هایاشی پیش آمد: آیا دلقک‌ماهی واقعاً می‌تواند خطوط را بشمارد؟ بنابراین، او و همکارانش ۵۰ دلقک‌ماهی معمولی (Amphiprion ocellaris) جوان و پرورش‌یافته در آزمایشگاه را در آکواریوم‌های جداگانه قرار دادند. دلقک‌ماهی‌های معمولی نارنجی رنگ هستند و مثل نمو سه خط سفید دارند. سپس، محققان یک دلقک‌ماهی معمولی دیگر و سه گونه‌ی مختلف از دلقک‌ماهی‌های پرورش‌یافته در آزمایشگاه را به عنوان مهاجم، به صورت جداگانه به مخزن اضافه کردند. همه‌ی دلقک‌ماهی‌ها در جعبه‌های ضد بو و شفاف محافظت می‌شدند.

مهاجمان بین گونه‌ای ترکیبات مختلفی از خطوط نارنجی و سیاه و یک تا سه خط سفید داشتند؛ برای مثال یکی از آن‌ها نواری شبیه راسو روی سرش داشت. ماهی‌های «بومی» مخزن نمی‌توانستند مهاجمان را تعقیب کنند یا گاز بگیرند، اما همچنان می‌توانستند خیز بگیرند و به شکلی خصمانه به آن‌ها خیره بشوند. این اتفاق وقتی پیش آمد که تعداد خطوط سفید دلقک‌ماهی‌های تازه‌وارد با بومی‌ها یکسان بود.

سپس، تیم هایاشی ۱۲۰ دلقک‌ماهی معمولی دیگر را در گروه‌های سه تایی در آکواریوم‌های جداگانه قرار دادند. پس از یک هفته آشنایی، هر گروه‌ از دلقک‌ماهی‌ها با چهارمین «ماهی» آشنا شد؛ یک طعمه‌ی رزین نارنجی، یا یک‌پارچه و تک‌رنگ، یا رنگ‌شده با یک، دو و سه خط عمودی سفید که با رنگ سیاه مشخص شده بود. محققان ماهی‌های تقلبی را با استفاده از نخ ماهیگیری در مخازن آویزان کردند.

تیم هایاشی گزارش می‌دهد که بر اساس یافته‌های مطالعه، دلقک‌ماهی‌ها نه تنها می‌توانند بشمارند، بلکه از این مهارت برای محافظت از خانه‌های خود در برابر سایر ماهی‌های گونه‌ی خودشان استفاده می‌کنند.

رادز می‌گوید این مطالعه نشان می‌دهد که دلقک‌ماهی‌ها چگونه اعضای متعلق به گونه‌ی خودشان را به طور خاص می‌شناسند و از بقیه تشخیص می‌دهند. با این حال، او این سؤال را مطرح می‌کند که آیا این ماهی‌ها واقعاً در حال شمارش هستند، یا فقط وجود رنگ سفید بیشتر در ماهی مهاجم را متوجه می‌شوند. هایاشی پاسخ می‌دهد که این بعید است؛ دلقک‌ماهی‌ها در مطالعات قبلی واکنشی به رنگ سفید تنها نشان ندادند.

باترورث می‌گوید: «پژوهش بیشتر، ظرفیت محاسباتی دلقک‌ماهی‌ها را مشخص می‌کند. آزمایشی که فراتر از خطوط راه‌راه باشد؛ برای مثال آیا این ماهی‌ها می‌توانند یاد بگیرند که دو مربع را به سه مربع ترجیح بدهند؟»

محققان می‌افزایند منطقی است که ماهی‌ها از چنین مهارت‌های مفیدی برای دفاع از قلمرو خود برخوردار باشند. هایاشی می‌گوید اگر بتواند ثابت کند که دلقک ماهی‌ها واقعاً می‌توانند بشمارند، در قدم بعدی می‌خواهد بداند آیا آن‌ها با این توانایی متولد می‌شوند یا خیر. اگر این توانایی ذاتی نیست، ممکن است مثل ما در مدرسه یاد گرفته باشند؟