میمون‌ها هم مثل ما از شوخی کردن با یکدیگر لذت می‌برند [تماشا کنید]
بونوبوها، اورانگوتان‌ها، گوریل‌ها و شامپانزه‌ها، همگی از ویژگی‌های مشترک بسیاری با انسان‌ها برخوردار هستند. اکنون به نظر می‌رسد که می‌توانیم اذیت‌کردن یکدیگر را نیز به فهرست رفتارهای مشترک اضافه کنیم. بازیگوشی در نوزاد انسان پیش از صحبت‌کردن ظاهر می‌شود و قدم مهمی در راه رسیدن به شوخ‌طبعی است.
میمون‌های انسان‌نما نیز با سقلمه‌زدن، قلقلک‌دادن و حتی دزدی از همنوعان خود تفریح می‌کنند. درک رفتارهای شیطنت‌آمیز میمون‌ها می‌تواند به محققان کمک کند تا ریشه‌ی حس شوخ‌طبعی و طنزپردازی انسان‌ها را کشف کنند.
میمون‌های بزرگ با سقلمه‌زدن و آزار و اذیت یکدیگر با هم شوخی و بازی می‌کنند
مطالعات قبلی نشان می‌دهد که شامپانزه‌ها ممکن است برای حفظ موقعیت و نفوذ سلسله مراتبی خود، دست به پرخاشگری یا اذیت‌کردن یکدیگر بزنند. اما ایزابل لامر از مؤسسه‌ی ماکس پلانک و نویسنده‌ی اول مطالعه‌ی جدیدی که به رفتارهای شوخ‌طبعانه‌ی میمون‌های بزرگ می‌پردازد، می‌گوید هنگامی که تعادل مناسبی بین لذت و پرخاشگری برقرار شود، سقلمه‌زدن نیز می‌تواند به نوعی از بازی تبدیل شود. بنابراین، هدف محققان شناسایی و ایجاد معیاری برای بازیگوشی در میمون‌ها بود.
به‌گزارش نیوساینتیست، لامر و همکارانش برای مطالعه‌ی شوخ‌طبعی میمون‌ها، ویدیوهایی از پنج گونه میمون بی‌دم بزرگ شامل بونوبو، اورانگوتان سوماترایی، شامپانزه معمولی، گوریل شرقی و گوریل غربی را جمع‌آوری و بررسی کردند. در مجموع ۳۴ میمون وجود داشت که همگی در باغ‌وحش‌ها نگهداری می‌شدند.
تیم محققان در ۷۵ ساعت ویدئو، ۵۰۴ تعامل اجتماعی بین فردی میمون‌ها را مستندسازی کردند. ۱۴۲ مورد از این تعداد به عنوان رفتارهای بازیگوشانه و شوخی طبقه‌بندی شد. رفتارهای بازیگوشانه شامل ۱۸ نمونه از رفتارهایی مانند سقلمه‌زدن، ضربه‌زدن، کشیدن موها، ممانعت از حرکت و دزدی‌کردن بود.
لامر می‌گوید دست‌انداختن با یک عنصر تحریک‌آمیز مشخص می‌شود. بازی معمولاً از سمت یک شخص بازیگوش و اذیت‌کننده شروع می‌شود؛ اغلب یکطرفه است و پشت‌سر‌هم تکرار می‌شود. میمون اذیت‌کننده تمایل داشت بلافاصله پس از اقدام به صورت میمون هدفش نگاه کند، که نشان می‌دهد اذیت‌کننده پاسخ میمون اذیت‌شده را پیش‌بینی می‌کند. میمون در صورت ندیدن واکنشی از سمت هدفش، معمولاً رفتار را تکرار می‌کرد؛ به عنوان مثال بیشتر از قبل به میمون مورد هدفش سقلمه می‌زد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که نشان می‌دهد سقلمه‌زدن به جای تهاجمی‌بودن بازیگوشانه بود، این است که معمولاً در محیطی آرام و امن اتفاق می‌افتاد. لامر می‌گوید میمون‌ها در طول تعامل با یکدیگر بسیار آرام بودند. موارد دزدی نیز زمانی بازیگوشانه تلقی می‌شد که شیء دزدی هیچ فایده‌ای برای میمون مهاجم نداشت یا بلافاصله پس از گرفتنش، علاقه‌ی خود را نسبت به آن از دست می‌داد.
- شامپانزه‌ها می‌توانند چهره دوستانشان را بعد از سال‌ها دوری به یاد آورند28 آذر 02مطالعه '2
لامر می‌گوید: «ما متوجه شدیم که دست‌انداختن بازیگوشانه در هر چهار گونه از میمون‌های بی‌دم بزرگ آزمایش دیده می‌شود. به‌طور کلی، این رفتار بازی‌مانند می‌تواند در ایجاد روابط بین هم‌گروهی‌ها و حتی سنجش مرزهای اجتماعی مفید باشد.» لامر می‌افزاید که آخرین جد مشترک بین انسان‌ها و میمون‌های بی‌دم بزرگ نیز احتمالاً به انجام این رفتارهای بازیگوشانه علاقه داشت. به همین دلیل، بررسی این رفتار در میمون‌ها می‌تواند منشأ علاقه‌ی ما به طنز و شوخی را آشکار کند.
بررسی رفتار میمون‌ها منشأ تکامل شوخ‌طبعی انسان را آشکار می‌کند
شوخ‌طبعی میمون‌ها برای ما انسان‌ها موضوع مهمی است؛ زیرا درک چگونگی پدیداری عناصر اولیه‌ی شوخی در نخستی‌ها می‌تواند نکات بسیاری را از تکامل انسان به ما بیاموزد. لامر نتیجه می‌گیرد که از منظر تکاملی، وجود رفتارهای بازیگوشانه در هر چهار نوع میمون بی‌دم بزرگ و شباهت‌های رفتاری با بازیگوشی و شوخی در نوزادان انسان، نشان می‌دهد که دست‌انداختن بازیگوشانه و پیش‌نیازهای شناختی آن ممکن است حداقل ۱۳ میلیون سال پیش در آخرین جد مشترک ما نیز دیده شده باشد.
کریستوفر کروپنیه از دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید: «مطالعه‌ی میمون‌های بزرگ برای درک اینکه کدام ویژگی‌های شناختی و رفتاری با انسان مشترک بوده و احتمالاً میلیون‌ها سال پیش در اجداد مشترک ما تکامل یافته، حیاتی است. این مطالعه با ارائه‌ی شواهد هیجان‌انگیز نشان می‌دهد که همه‌ی میمون‌ها در رفتارهای شوخ‌طبعانه مشارکت دارند و همچنین مسیری را برای تحقیقات آینده در گونه‌های دیگر ترسیم می‌کند.»
یافته‌های مطالعه در مجله Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences منتشر شده است.
نظرات