۱۳ گنجینه که مصریان باستان با مردگان خود دفن می‌کردند

مصریان باستان به خاطر مقبره‌های پیچیده و تجملی معروف هستند. در طول قرن‌ها باستان‌شناس‌ها اشیای گور و تزئینات متعددی را کشف کردند که در این مقبره‌های چندهزار ساله قرار داشتند. در ادامه به ۱۳ شیء گور که در مقبره‌های مصریان نگه‌داری می‌شدند، می‌پردازیم. از این میان می‌توان به مواردی مثل مجسمه‌های شبتی اشاره کرد که برای زندگی پس از مرگ ساخته شده بودند و همچنین پرتره‌های مومیایی که تصویرهای تقریبا واقعی از مردگان را نمایش می‌دهند.

«کتاب مردگان» نامی امروزی است که به مجموعه‌ای از متون مصریان باستان داده شده است که همراه با مرده دفن می‌شدند. مصریان به این متون «کتاب روز به روز نزدیک خواهد شد» می‌گفتند و در واقع هدف آن‌ها هدایت مردگان پس از مرگ بود. محتوای کتاب در متون مختلف متفاوت است، اما اغلب اوقات این متون به اتفاقات پس از مرگ مثل مراسم «وزن کردن قلب» اشاره دارند که طی آن اعمال مردگان در پیشگاه ماعت، خدای عدالت ارزیابی می‌شوند.

مصریان باستان گاهی در تابوت‌دان‌های آراسته به تصویرسازی‌ها دفن می‌شدند. گاهی این تابوت‌های آراسته، مزین به خطوط هیروگلیفی بودند که به نام متوفی و دعایی برای او اشاره داشتند. درست مانند عروسک‌های روسی، تابوت‌دان‌ها حاوی چند تابوت‌دان دیگر بودند که به‌صورت تو در تو در یکدیگر قرار داشتند و بدن مومیایی‌شده هم در مرکز آن‌ها قرار می‌گرفت.

بر اساس ثروت متوفی، تابوت‌دان او از مواد گران‌قیمت ساخته می‌شد. برای مثال، بخش زیادی از تابوت‌دان توت‌عنخ‌آمون از طلا ساخته شده بود.

پرتره‌های مومیایی تصاویری واضح از مردگان را نشان می‌دهند. نمونه‌هایی از این پرتره‌ها از اواسط قرن اول تا اواسط قرن سوم میلادی روی صفحات چوبی نقاشی می‌شدند در حالی که در قرن چهارم روی کفن هم ترسیم شدند.

این پرتره‌ها در واقع ضمیمه‌ی مومیایی می‌شدند. استفاده از پرتره‌های مومیایی به‌ویژه در شهرها و روستاهای فایوم مصر رایج بودند؛ گرچه نمونه‌هایی از آن‌ها در نقاط دیگر مصر هم کشف شده‌اند.

تندیس‌های شبتی با هدف زندگی پس از مرگ ساخته می‌شدند. بر اساس نوع مقبره، ممکن بود شخصی با صدها شبتی دفن شود. یک شبتی ساده ممکن بود از سرامیک ساخته شده باشد در حالی که نمونه‌های لوکس‌تر آن معمولا طلاکاری می‌شدند. پیتر لاکوارا، رئیس سازمان میراث فرهنگی و باستان‌شناسی مصر باستان در کتاب خود می‌نویسد:

تندیس‌ها معمولا با یک طلسم حکاکی می‌شدند تا به شکل سحرآمیزی در زندگی بعدی احیا شوند. برخی تندیس‌ها با ابزارهای در دست و یا سبدی روی شانه ساخته می‌شدند که نشان می‌داد وظایف موردنیاز مردگان را در زندگی بعدی انجام می‌دهند.

کوزه‌های کانوپیک حاوی بخشی از اندام‌های مردگان بودند که در طول فرآیند مومیایی‌سازی از بدنشان جدا شده بودند. هر کدام از اعضای بدن مثل ریه‌ها، کبد، روده‌ها و معده دارای کوزه‌ی مخصوص خود بودند. مصریان باستان معتقد بودند که هر کدام از اعضای بدن تحت محافظت یکی از چهار فرزند خدای حوروس قرار دارد.

ریه‌ها تحت محافظت هاپی، کبد تحت محافظت ایمستی، معده تحت محافظت دواموتف و روده‌ها تحت محافظت قبه‌سنوئف قرار دارند. کوزه‌ها گاهی در صندوق کانوپیک قرار می‌گرفتند. نمونه‌ی معروف آن از مقبره‌ی توت عنخ‌آمون به دست آمده که در آن چهار کوزه در صندوق مرمر سفید قرار دارند.

زبان‌های طلا گاهی همراه با مومیایی‌های مصری در طول دوره‌ی یونانی، رومی (۳۲۳ پیش از میلاد تا ۳۹۵ میلادی) دفن می‌شدند. مصریان زبان‌های طلا را طوری در مومیایی‌ها تعبیه می‌کردند که بتوانند پس از مرگ سخن بگویند. همچنین آن‌ها بر این باور بودند که جسم خدایان از طلا ساخته شده است.

نقاشی‌های دیواری گاهی ‌آذین‌بخش مقبره‌های چهره‌های بانفوذ مصری بودند. هنرمندان مجموعه‌ای از موتیف‌ها به ویژه پرتره‌ی مردگان، تصویرسازی خدایان، تصاویری از مردگان در حال تکریم خدایان و نقاشی افرادی در حال عزاداری برای مردگان را به تصویر می‌کشیدند.

آثار هنری مقبره‌ها گاهی تصاویری از زندگی روزمره‌ی مصر و همچنین گیاهان، جانوران و حیات وحش را نمایش می‌دهند. همچنین برخی از آن‌ها شامل تصاویری از رویدادهای ورزشی مثل کشتی و رقص هستند. خطوط هیروگلیف گاهی در کنار نقاشی‌های قرار می‌گرفتند که دربردارنده‌ی اطلاعاتی از افراد مدفون در مقبره و اعمال آن‌ها بودند.

طلسم‌هایی به شکل سوسک‌های سرگین‌غلتان گاهی همراه با مردگان در مصر باستان دفن می‌شدند. به اعتقاد مصریان، همان‌طور که سوسک سرگین‌غلتان می‌تواند توپی از سرگین را جابه‌جا کند، سوسک مقدس نیز قادر بود خورشید را در آسمان به حرکت درآورد. پروفسور جین کریتسکی، از دانشگاه سن جوزف می‌گوید:

طلسم‌های سوسک کوچک دارای حکاکی‌هایی بودند که پای سوسک را نشان می‌دادند. برخی از آن‌ها به شکلی دقیق حکاکی می‌شدند، به گونه‌ای که گونه‌ی سوسک آن‌ها قابل تشخیص بود. این سوسک‌ها به کتان مومیایی دوخته می‌شدند و به‌عنوان محافظی برای متوفی عمل می‌کردند. تاکنون هزاران مجسمه سوسک در مصر کشف شده‌اند.

مصریان باستان گاهی پیکره‌هایی را درون مقبره‌ها قرار می‌دادند. در برخی نمونه‌ها این مجسمه‌ها تصویری از خدایان بودند. برای مثال باستان‌شناسان در ژانویه ۲۰۲۴ اعلام کردند مجسمه‌ای را که هارپوکراتس، خدای یونانی کودک و مرتبط با سکوت را نشان می‌دهد، کشف کرده‌اند. این مجسمه درون مقبره‌ای با قدمت ۲۰۰۰ سال در سقاره مصر کشف شد. دلیل قرار دادن این مجسمه‌ها احتمالا پرستش مذهبی مردگان بوده است.

علاوه بر این مجسمه‌ها ممکن بود تصویری از مردگان و خانواده‌های آن‌ها باشند. برای مثال باستان‌شناس‌ها در آوریل ۲۰۲۳، مقبره‌ای ۳۳۰۰ ساله را در سقاره کشف کردند که متعلق به مردی به نام پانسی بود. درون این مقبره مجسمه‌ای از پانسی و خانواده‌اش کشف شد که روی صخره حک شده بودند.

مجموعه‌ی وسیعی از جواهرات به‌ویژه گردنبندها، حلقه‌ها و گل سینه‌ها در مصر باستان همراه با مردگان دفن می‌شدند. هرچقدر فردی ثروتمندتر بود، جواهرات پر زرق و برق‌تری داشت.

برای مثال مقبره‌ی توت‌عنخ‌آمون دربردارنده‌ی مجموعه‌ای عظیم از جواهرات به ویژه سینه‌آویز‌های ظریف بود. در طراحی دو سینه‌آویز واقع در مقبره‌ی پادشاه پسر، نشانه‌هایی از سوسک‌های سرگین بالدار، گل‌های خشخاش و هلال ماه دیده می‌شود.

گاهی مومیایی حیوانات در گورهای مصر باستان قرار می‌گرفتند. این حیوانات احتمالا حیوانات خانگی دوست‌داشتنی صاحبانشان بودند که در کنار آن‌ها دفن می‌شدند. گاهی بقایای حیواناتی مثل گاو، اردک و غاز هم برای پخت آماده می‌شدند و سپس مومیایی می‌شدند. این بقایا در واقع به صاحب مقبره و شاید حیوانات خانگی آن‌ها تعلق داشتند تا به این صورت پس از مرگ غذایی برای خوردن داشته باشند.

مردگان گاهی با نقاب‌های مومیایی روی چهره‌هایشان دفن می‌شدند. این نقاب‌ها در واقع تصاویری ایده‌آل‌گرا از مردگان را نمایش می‌دادند و از موادی مثل گچ، مقوا، لینن یا گاهی در موارد نادر از فلزهای ارزشمند ساخته می‌شدند. در سال ۲۰۱۸، باستان‌شناس‌ها در حین کار در سایت سقاره، یک نقاب مومیایی نقره‌ی طلاکاری شده را کشف کردند که به کاهن خدمتگزار موت، خدای آسمان تعلق داشت.

باستان‌شناس‌ها ماکت‌های قایقی چوبی را در مقبره‌های مصر باستان کشف کردند. یکی از نمونه‌های شاخص این ماکت‌ها از مقبره‌ی دیهوتی‌ناخت، حاکمی که ۴۰۰۰ سال پیش زندگی می‌کرده، به دست آمده است. او همراه با ۴۴ قایق ماکتی در مقبره‌اش در سایت دیرالبرشا دفن شد. از انواع این قایق‌ها می‌توان به قایق‌های نظامی، قایق‌های حمل و نقل و قایق‌های شکار و ماهی‌گیری اشاره کرد. به نظر می‌رسد یکی از قایق‌ها در حال حمل مومیایی دیهوتی‌ناخت است.