آیا این روباه باستانی زمانی بهترین دوست انسان‌ها بود؟

جوامع کوچ‌نشین شکارچی گردآورنده با اهلی‌کردن گرگ‌های زباله جمع‌کن در پایان دوره‌ی پلیستوسن، زمینه را برای حضور دیگر اعضای خانواده‌ی سگانی که امروز می‌شناسیم و دوستشان داریم، آماده کردند. شواهد باستان‌شناسی حاکی از آن است که جوامع انسان‌های باستانی به روباه‌ها نیز احترام می‌گداشتند و حتی آن‌ها را در کنار خودشان دفن می‌کردند.

سگ‌های امروزی، تنها عضو از خانواده‌ی سگان باستانی نبودند که به همدم انسان‌ها تبدیل شدند. باستان‌شناسان آثاری از روباه‌های باستانی منقرض‌شده‌ای را در آمریکای جنوبی کشف کرده‌اند که در میان جوامع اولیه‌ی انسان‌ها زندگی می‌کردند. بقایای کشف‌شده شامل اسکلت تقریباً کامل یک روباه منقرض‌شده است که در شمال غربی پاتاگونیا در آرژانتین، در گوری انسانی با قدمت ۱۵۰۰ سال دفن شده بود.

تیمی از محققان، اخیراً استخوان‌های روباهی را که در میان بقایای چندین انسان شکارچی گردآورنده کشف شد، بررسی کردند و می‌گویند محتمل‌ترین توضیح، این است که روباه برای جوامع اولیه به عنوان همدم یا حیوان خانگی، بسیار ارزشمند بوده است. یافته‌های مطالعه که در مجله‌ی علوم باز انجمن سلطنتی منتشر شد، نشان می‌دهد این روباه در کنار انسان‌هایی زندگی می‌کرده که با آن‌ها در یک گور دفن شده بود.

اوفلی لبراسور، باستان‌جانورشناس در دانشگاه آکسفورد و نویسنده‌ی مطالعه‌ی جدید، به نیویورک‌تایمز گفت: «به نظر می‌رسد که روباه عمداً در این گورستان انسانی دفن شده است. این روش، رویکردی آیینی است که قبلاً نیز دیده شده بود، اما کشف آن بسیار شگفت‌انگیز است.» به گفته‌ی دکتر لبراسور، بیشتر آثار باستان‌شناسی سگان آمریکای جنوبی، معمولاً استخوان‌ها یا دندان‌های جدا‌شده هستند.

اما در سال ۱۹۹۱، باستان‌شناسان اسکلت تقریباً کامل یک حیوان روباه مانند را در کاوش محوطه‌ی تدفینی باستان‌شناسی «کانیادا سکا» در مرکز آرژانتین کشف کردند. محوطه که به‌طور تصادفی توسط معدن‌کاران محلی خاک‌برداری و کشف شد، حاوی استخوان‌های حداقل ۲۴ انسان و آثار باستانی مانند مهره‌های گردن‌بند، زیورآلات لب و سر نیزه بود. بررسی استخوان‌های انسان‌های کشف‌شده نشان داد که این افراد، تقریباً ۱۵۰۰ سال پیش به سبک کوچ‌نشینی زندگی می‌کردند.

روباه دی‌آووس بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم وزن داشت و از اواخر عصر یخبندان تا حدود ۵۰۰ سال پیش در علفزارهای پهنه‌ی وسیعی از پاتاگونیا زندگی می‌کرد. این روباه شباهت بسیاری به گرگ‌های جزیره فالکلند داشت که در سال ۱۸۷۶، بر اثر شکار بی‌رویه منقرض شدند.

دکتر لبراسور با همکاری سینتیا ابونا، زیست‌شناس در مؤسسه‌ی تکامل آرژانتین و چندین محقق دیگر، دی‌ان‌ای باستانی برداشت‌شده از نمونه‌های استخوان ساعد و مهره‌های حیوان را تجزیه‌و‌تحلیل کردند تا هویت اسکلت را به طور قطعی ثابت کنند.

اگرچه دی‌ان‌ای باستانی تخریب شده بود، تیم محققان بخشی از کد ژنتیکی روباه را بازسازی کردند. سپس، محققان کد ژنتیکی را با ژنوم کامل سگ‌های اهلی و سگ‌سانان زنده‌ی آمریکای جنوبی، مانند گرگ یال‌دار، مقایسه و تایید کردند که حیوان مدفون در محوطه‌ی کانیادا سکا، همان دی‌آووس باستانی است.

همچنین، بررسی ژنتیکی نظریه‌ی دورگه‌سازی روباه‌های باستانی را نیز رد کرد. برخی از دانشمندان گمان می‌کنند که ۹۰۰ سال پیش، سگ‌های اهلی در زمانی که به پاتاگونیا رسیدند، با روباه‌ها جفت‌گیری کردند. این امر باعث ضعیف‌شدن خزانه‌ی ژنی روباه‌ها و به‌وجود‌آمدن سگ‌های هیبریدی می‌شود که می‌توانند در رقابت با روباه‌های اصیل، آن‌ها را از میدان به در کنند.

اما دکتر لبراسور و همکارانش دریافتند که روباه‌های منقرض‌شده، به احتمال زیاد از نظر ژنتیکی با سگ‌های اهلی بسیار متفاوت هستند و این دو در صورت جفت‌شدن، نمی‌توانند فرزندان بارور داشته باشند. در عوض، تأثیر فزاینده‌ی انسان بر محیط‌زیست محلی و اقلیم در حال تغییر، ممکن است نقش پررنگ‌تری در نابودی این گونه داشته باشد.

معمای دیگر، این بود که چرا بقایای روباه در محوطه‌ی تدفینی کانیادا سکا دفن شد. تاریخ‌گذاری رادیوکربن استخوان‌های روباه و استخوان‌های انسان‌های گور، نشان داد که سن هر دو با هم مطابقت دارد. تشابه در میزان پایداری استخوان‌های هر دو گونه نیز نشان می‌دهد که آن‌ها همزمان با هم دفن شده‌اند.

علاوه بر این، محققان علائم ایزوتوپی حفظ‌شده در دندان‌های روباه را نیز بررسی کردند. بیشتر سگ‌های وحشی تقریباً فقط گوشت می‌خورند، اما بخشی از رژیم غذایی روباه را مواد گیاهی ذرت‌مانند تشکیل داده بود. انسان‌های مدفون در کانیادا سکا نیز از همین مقدار مواد غذایی مشابه تغذیه می‌کردند. بدین صورت، محققان نتیجه گرفته‌اند که این حیوان با شکارچی گردآورنده‌های پیشاتاریخی غذا می‌خورد و بخشی از دایره‌ی افراد نزدیک آن‌ها بود.

دکتر گرندال دنگلاد که بقایای روباه در رسوبات عصر برنز کشف‌شده در شبه‌جزیره‌ی ایبری را مطالعه کرده است، می‌گوید رابطه‌ی بین روباه و انسان‌های باستانی ممکن است از طریق تغذیه‌ی منظم ایجاد شده باشد و محتمل است که این روباه‌ها فقط نقش همراه و همدم انسان‌ها را بازی کرده باشند.

به نظر می‌رسد که این روباه در کنار بومیان شکارچی گردآورنده‌ی اولیه در منطقه زندگی می‌کرده است، اما دکتر لبراسور می‌گوید در پذیرفتن این روباه به عنوان حیوان خانگی خودش مردد است. او می‌گوید: «من فکر می‌کنم که این حیوان احتمالاً رام شده بود، اما نمی‌توانید آن را مثل حیوان خانگی معمولی در نظر بگیرید.»