شامپانزه‌های بیمار با گیاهان دارویی خوددرمانی می‌کنند

شامپانزه‌ها در زمان بیماری یا پس از زخمی‌شدن، گیاهان دارای اثرات دارویی را مصرف می‌کنند. مشاهده‌ی این رفتار در شامپانزه‌های بیمار و زخمی، قوی‌ترین شواهد از عمل خوددرمانی در خویشاوندان نزدیک ما محسوب می‌شود.

خوددرمانی شامپانزه‌ها با استفاده از گیاهان خاص، ده‌ها سال است که گزارش می‌شود. اما تعیین زمان بیماربودن حیوانات وحشی و تأثیر رژیم غذایی بر بیماری آن‌ها، دشوار است.

الادی فریمن از دانشگاه آکسفورد و همکارانش، در جنگل بودونگو در اوگاندا، به دنبال شامپانزه‌های وحشی بودند و زمان بیماری آن‌ها و هر آنچه را که می‌خوردند، به ثبت می‌رساندند. محققان با تجزیه‌و‌تحلیل مدفوع شامپانزه‌ها و بررسی علائم کرم روده و همچنین بررسی نمونه‌های ادرار برای مشاهده‌ی افزایش سطح سلول‌های ایمنی، شامپانزه‌هایی را شناسایی کردند که زخم‌های آشکار داشتند و یا به عفونت‌های روده مبتلا بودند.

کریستی گراهام از دانشگاه سنت اندروز، می‌گوید این رویکرد سازمان‌یافته به محققان امکان داد تا گونه‌های گیاهانی را که شامپانزه‌ها از آن‌ها استفاده می‌کنند، فراتر از مطالعات پیشین، شناسایی و تعیین کنند. به همین دلیل، این پروژه بسیار چشمگیر است.

شامپانزه‌های بیمار اغلب گروه امن خود را برای خوردن گیاهان خاص ترک می‌کنند و گونه‌هایی از گیاهان را انتخاب می‌کنند که به ندرت توسط شامپانزه‌های منطقه خورده می‌شوند. نادربودن این قبیل رویدادها، باعث می‌شود که تشخیص رفتار خوددرمانی برای محققان بسیار دشوار باشد، اما همچنین یکی از قوی‌ترین شواهد پشتیبانی‌کننده از واکنش هدفمند شامپانزه‌ها به بیماری را ارائه می‌دهد.

فریمن می‌گوید شامپانزه‌ها معمولاً به امتحان‌کردن خوراکی‌های ناآشنایی که ممکن است خطرناک باشند، تمایلی ندارند. بنابراین، گزینش این گیاهان غیرمعمول به عنوان خوراکی، نشان می‌دهد که آن‌ها دلایل خاصی برای انجام این کار دارند. او می‌افزاید: «اگر مریض باشید، دهان خود را با چیزهایی پر نمی‌کنید که ممکن است حال شما را وخیم‌تر کنند.»

اما به باور گراهام، این عمل شامپانزه‌ها ممکن است تمام اتفاق‌های در جریان را آشکار نکند، زیرا رژیم غذایی شامپانزه‌ها همچنان دارای تنوع بسیار بالایی است. اگر حیوانات یاد بگیرند که چگونه گیاهان خوردنی را از میان تمام گیاهان تشخیص بدهند، در طول نسل‌ها ممکن است به تغذیه از خوراکی‌های تازه روی آورند. او پیشنهاد می‌کند که مقایسه‌ی مستقیم رژیم غذایی شامپانزه‌های بیمار و شامپانزه‌های سالم به طور همزمان، ممکن است به وضوح نشان دهد که آیا گیاهان منتخب شامپانزه‌ها، گزینه‌های موثر هستند یا خیر.

فابین شولتز از آکادمی علوم براندنبورگ برلین و یکی از اعضای گروه محققان، می‌گوید امیدوار است که شناسایی ترکیبات موثر در عصاره‌های گیاهان منتخب شامپانزه‌ها، در نهایت به شناسایی گزینه‌های امیدبخش برای ساخت داروهای انسانی منجر شود. او می‌پرسد: «چه می‌شود اگر بتوان با دنبال‌کردن روش‌های خوددرمانی خویشاوندان حیوانی، جان انسان‌ها را نجات داد؟»

محققان چندی پیش یک اورانگوتان سوماترایی، یکی دیگر از اعضای خانواده‌ی بزرگ میمون‌های انسان‌نما را در حالی مشاهده کردند که ظاهرا با استفاده از گیاهان دارویی، خوددرمانی می‌کرد. این اورانگوتان برگ‌های گیاه دارویی را می‌جوید و مستقیماً روی زخم صورتش می‌گذاشت و با تکرار این عمل، در نهایت موفق به درمان زخمش شد.

یافته‌های مطالعه‌ی محققان در مجله‌ی پلاس‌وان منتشر شده است.