رایج‌ترین رنگ چشم دنیا چیست؟

روزگاری رنگ چشم تمام انسان‌های روی زمین قهوه‌ای بود تا اینکه در حدود ۶ هزار تا ۱۰ هزار سال پیش یک نفر دچار جهشی ژنتیکی شد که بر ژن OCA2 تأثیر گذاشت. این جهش تصادفی بر تولید رنگدانه‌ی ملانین در عنبیه‌ تأثیر گذاشت و باعث تولید رنگ‌های روشن‌تر چشم از کهربایی و فندقی تا سبز و آبی شد.

در گذشته این باور وجود داشت که تنها یک جفت ژن می‌تواند رنگ چشم را کنترل کند، اما دانشمندان از آن زمان متوجه شدند که این مسئله ریشه در ده‌ها ژن مختلف دارد. با وجود این پیچیدگی‌ها، روند واضحی در رنگ چشم افراد در نقاط مختلف دنیا دیده می‌شود.

چشم‌های قهوه‌ای رایج‌ترین رنگ چشم در میان انسان‌های مدرن به شمار می‌روند. با این‌حال، نسبت رنگ‌های مختلف چشم، به شکل چشمگیری از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر و کشوری به کشور دیگر متفاوت است.

در ایالات متحده ۴۵ درصد از جمعیت چشم‌های قهوه‌ای، ۲۷ درصد چشم‌های آبی، ۱۸ درصد چشم‌های فندقی، ۹ درصد چشم‌های سبز و ۱ درصد باقی‌مانده دارای رنگ چشمی هستند که در فهرست فوق وجود ندارند. این آمار برگرفته از پژوهش آکادمی چشم‌پزشکی روی ۲۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۴ است.

در نقاط دیگر جهان شرایط قدری متفاوت است. گرچه پژوهش‌های اندکی به بررسی رنگ چشم در آفریقا پرداخته‌اند، واضح است که درست مانند جنوب و شرق آسیا، رنگ قهوه‌ای در این منطقه نیز غالب است.

پژوهشی در سال ۲۰۱۹ به بررسی داده‌های مربوط به رنگ چشم برای برخی کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی پرداخته و این رنگ‌ها را به «فندقی/قهوه‌ای»، «بینابین» (بین‌ دو رنگ) و «آبی» تقسیم کرده‌ است. درحالی‌که در کشورهایی مثل ارمنستان بیش از ۸۰ درصد جمعیت چشم قهوه‌ای و ۳ درصد چشم‌ آبی دارند، در ایسلند ۹ درصد چشم قهوه‌ای و ۷۴ درصد چشم آبی دارند. در این جدول می‌توانید آمار مربوط به دیگر مناطق را ببینید.

شاید برایتان این پرسش مطرح شود که چرا در اروپا در مقایسه با دیگر نقاط دنیا، تنوع بیشتری برای رنگ چشم‌ها به‌ویژه رنگ آبی دیده می‌شود. دانشمندان درباره‌ی پاسخ به این پرسش کاملا مطمئن نیستند، اما چند نظریه را ارائه داده‌اند.

یکی از نظریه‌ها «فرضیه‌ی ویتامین D» است که بر اساس آن رنگ پوست روشن و چشم روشن به انسان‌های ماقبل تاریخی کمک می‌کرد که با ارتفاعات شمالی کم‌نور سازگار شوند. فرضیه‌ی دیگر این است که اروپایی‌ها ژن نئاندرتال بیشتری دارند. در واقعیت، ممکن است مجموعه‌ای از معیارها مثل رانش ژنتیکی، پدیده بنیان‌گذار، کاهش فشار انتخاب طبیعی و انتخاب جنسی در این رنگ چشم تأثیر داشته باشند.

با این‌حال هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد چشم‌های آبی در معرض انقراض قرار دارند. ژن‌هایی که چشم‌های آبی را کدگذاری می‌کنند، مغلوب هستند، در حالی که چشم‌های قهوه‌ای غالب به‌شمار می‌آیند؛ بدین معنی که شخص برای داشتن چشم آبی، باید ژن‌های آن را از هر دو والدین به ارث ببرد.

بر اساس برخی ادعاهای اشتباه، چشم آبی ممکن است روزی از میان برود (ادعاهای مشابهی درباره‌ی رنگ موی زرد صدق می‌کنند). با این‌حال بعید است حداقل در آینده‌ای پیش‌بینی‌پذیر شاهد از بین‌رفتن چشم‌های آبی باشیم، زیرا افراد کافی ژن‌ها را برای حفظ صفات مغلوب دراختیار دارند. درست مانند موی قرمز و نرمه‌ی گوش اضافی، چشم‌های آبی نیز خصلت‌های مغلوب هستند که احتمالا همچنان باقی خواهند ماند.