انسان‌های اولیه خویشاوندان باستانی فیل‌ها را از روی زمین محو کردند

بر اساس تجزیه‌وتحلیل هزاران فسیل به کمک هوش مصنوعی، شکار انسان عامل اصلی از بین‌رفتن ده‌ها گونه‌ی فیل‌مانند در ۲ میلیون سال گذشته بوده است.

مطالعه‌ی جدید نتیجه می‌گیرد که نرخ انقراض اجداد فیل‌ها، درست زمانی که انسان‌های اولیه در حدود ۱٫۸ میلیون سال پیش تکامل یافتند، به پنج برابر رسید و با ظهور انسان‌های مدرن به‌مراتب بیشتر شد. امروزه تنها سه گونه‌ از خانواده‌ی فیل‌ها باقی مانده‌اند. تورستن هوف از دانشگاه فرایبورگ سوئیس، باور دارد که اگر انسان‌های اولیه ظاهر نمی‌شدند، احتمالا تعداد گونه‌های فیل همچنان رو به افزایش بود.

تعداد گونه‌های فیل‌مانند معروف به فیل‌سانان، میلیون‌ها سال پیش از ظهور انسان‌ها احتمالا به لطف تکامل دندان‌های سفت‌تر برای خوردن علف، رو به افزایش بود. در حدود ۱٫۸ میلیون سال پیش، یعنی زمانی که قلمروی فیل‌ها با قلمروی انسان‌ها همپوشانی پیدا کرد، تقریبا ۳۰ گونه‌ی زنده وجود داشت. برای مثال، گونه‌ای در آفریقا به نام سهمگین‌دد (Deinotheirum bozazi) یافت می‌شد که عاج‌هایی رو به عقب و رو به پائین داشت که از فک پائینش رشد می‌کرد. بااین‌حال، سهمگین‌دد تقریبا یک میلیون سال پیش منقرض شد.

وقتی انسان‌های امروزی تقریبا ۱۳۰ هزار سال پیش شروع به گسترش در سرتاسر جهان کردند، تنها ۱۵ گونه‌ی فیل‌سان زنده مانده بود. درنهایت اغلب این گونه‌ها نیز منقرض شدند و فقط فیل آسیایی، فیل بیشه آفریقایی و فیل جنگل آفریقایی باقی ماندند.

هوف و همکارانش برای کشف علت انقراض تعداد زیادی از فیل‌ها، مدلی آماری ساختند تا میزان تغییر سرعت انقراض و تغییر گونه‌ها درطول زمان بر اساس یافته‌های فسیلی و همچنین دلایل احتمالی این تغییرات را تخمین بزنند.

مدل‌های گذشته به بررسی اثر صرفا یک عامل مثل اقلیم اختصاص داشتند، اما پژوهشگرها به لطف هوش مصنوعی می‌توانند تأثیر نسبی عوامل متعدد را تخمین بزنند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، هم‌پوشانی با انسان‌ها بزرگ‌ترین عامل انقراض بوده که با توزیع جغرافیایی و شکل دندان‌ها و عاج‌ها همراه شده است. برای مثال گونه‌های محدود به جزیره‌ها مثل فیل کوتوله‌ی سیسیلی (Palaeoloxodon falconeri) در معرض خطر انقراض بیشتری قرار داشتند.

تغییرات اقلیمی که به باور برخی عامل اصلی انقراض‌ها بوده در رتبه‌ی چهارم، بعد از معیارهای دیگر قرار می‌گیرد؛ بنابراین یافته‌ها، فرضیه شکار بی‌رویه انسان را تقویت می‌کنند. استیون ژانگ، از دانشگاه هلسینکی فنلاند که در مطالعه‌ای اخیر مشارکت نداشت، می‌گوید مطالعه‌ای مبتنی بر مدلسازی کامپیوتری روی کرگدن‌های پشمالو در اوایل سال جاری این ایده را تایید کرد که حتی سطح پائین شکار می‌تواند حیواناتی را که دارای سرعت تولیدمثل آهسته هستند، به کام انقراض بکشاند.

البته داده‌های به‌دست‌آمده به معنی حل مسئله نیست. بر اساس تحلیل سال ۲۰۲۱ که از داده‌های یکسانی با روشی متفاوت استفاده کرده بود، بااینکه تأثیر اولیه‌ی انسان محتمل است، اقلیم را باید به‌عنوان یک عامل بنیادی دیگر درنظر گرفت.

قطعا واضح است که انسان‌های اولیه به صورت ناگهانی فیل‌سانان را از میان برنداشته‌اند. در واقع در همین بازه‌ی زمانی است که برخی از جذاب‌ترین گونه‌های فیل ظهور کردند؛ ازجمله فیل راست‌عاج و غول‌پیکر اوراسیا با ۴ متر قد تا شانه و ۲۵ تن وزن و ماموت پشمالوی معروف.

به‌گفته‌ی ژانگ، قدمت برخی از محوطه‌هایی که انسان‌های اولیه در آن‌ها، ماموت‌ها یا فیل‌های راست‌عاج را قصابی کردند، به بیش از یک میلیون سال پیش بازمی‌گردد؛ درحالی‌که هر دو گونه تا ۲۵ هزار سال پیش در کنار انسان‌های ماقبل‌تاریخ که در تمام آن مدت از نظر شناختی و فناورانه پیشرفته‌‌تر شده بودند، دوام آوردند.