آیا گربه‌ها واقعاً مایع هستند؟

در اینترنت ویدئوهای زیادی از فرار گربه‌های ظاهرا جامد از زیر در، جا دادن خود درون گلدان و عبور از شکاف‌های بسیار کوچک وجود دارد و برخی به شوخی می‌گویند آن‌ها مایع هستند. آما آیا گربه‌ها خود را موجودات مایع‌مانندی می‌دانند که می‌توانند تقریبا از هر فضایی خود را عبور دهند؟ آیا آن‌ها می‌دانند که برای مثال چقدر بلند و عریض هستند یا به تعبیر دانشمندان از اندازه‌های بدن خود آگاه هستند؟

پیتر پونگرچ اخیرا از چندین خانه در اطراف بوداپست مجارستان دیدن کرد تا درمورد این موضوع بیشتر بداند. او که اخلاق‌شناس از دانشگاه  اوتووش لوراند مجارستان است، سال‌ها درباره ذهن گربه‌ها مطالعه کرده است. برای مثال، او نشان داده که گربه‌ها نیز همچون سگ‌ها وقتی ما به چیزی اشاره می‌کنیم یا به آن خیره می‌شویم، منظور ما را متوجه می‌شوند. این امر درک بسیار پیچیده‌ای از زبان بدن ما است که خیلی از گونه‌ها توانایی آن را ندارند. اما گربه‌ها درباره بدن خود چقدر می‌دانند؟

چند سال پیش، پونگرچ درمورد این سوال که آیا سگ‌ها از اندازه بدن خود آگاه هستند، مطالعه‌ای انجام داد. او و همکارانش نژادهای مختلف سگ را به اتاق آزمایشگاهی آوردند که توسط پنجره مستطیلی قابل تنظیم چوبی به دو قسمت تقسیم شده بود.

سگ‌ها در یک سمت قرار می‌گرفتند و صاحبانشان از سمت دیگر آن‌ها را صدا می‌زدند. وقتی دریچه بزرگ بود، سگ‌ها به راحتی از آن عبور می‌کردند. اما وقتی دریچه تنگ می‌شد و عرض آن به اندازه پهنای قفسه سینه سگ‌ها و ارتفاع آن به نصف قد سگ‌ها می‌رسید، سگ‌ها دچار تردید می‌شدند و می‌ایستادند. به‌نظر می‌رسید آن‌ها می‌دانستند به قدری بزرگ هستند که نمی‌توانند خودشان را از دریچه عبور دهند و این نشانه‌ی آشکاری از این موضوع بود که نسبت به اندازه بدن خودآگاه هستند.

همان‌طور که تجربه گذشته پونگرچ نشان می‌داد، مطالعه گربه‌ها در آزمایشگاه دشوار است. در آزمایشی قبلی، او متوجه شد یکی از آن‌ها از کانال تهویه فرار کرده است. بنابراین، او در مطالعه جدیدش تصمیم گرفت حیوانات را در خانه‌شان آزمایش کند. ترتیب آزمایش شبیه آزمایش انجام‌شده روی سگ‌ها بود با این تفاوت که این بار پونگرچ ته چارچوب در را با قطعه ضخیمی از مقوا مسدود کرد. گربه‌ها فقط می‌توانستند از سوراخ مستطیلی که روی مقوا بریده شده بود، عبور کنند.

پونگرچ در مجله‌ی iScience گزارش می‌دهد، وقتی عرض برای عبور گربه‌ها راحت بود، اما ارتفاع کمتر می‌شد، گربه‌ها مردد می‌شدند. شاید آن‌ها می‌ترسیدند بدن آن‌ها برای عبور از دریچه خیلی بلند باشد. با‌این‌حال، برخلاف سگ‌ها، حتی پس از تردید اولیه به راه خود ادامه دادند. آن‌ها درنهایت حتی زمانی که ارتفاع دریچه نصف قد آن‌ها بود، خود را از آن رد می‌کردند.

وقتی پونگرچ فقط عرض روزنه را کاهش داد و ارتفاع آن را در حد راحت باقی گذاشت، اتفاق جالب‌تری افتاد. حتی زمانی که عرض روزنه به سختی به نصف عرض بدن گربه‌ها می‌رسید، گربه‌ها هرگز در عبور از آن تردید نمی‌کردند.

ایوان خواتوف، روانشناس موسسه روانکاوی مسکو که آگاهی از اندازه بدن را در گونه‌های مختلف مطالعه کرده است، می‌گوید انعطاف‌پذیری بدن سگ‌ها کمتر است، بنابراین وقتی با شکافی مواجه می‌شوند، بیشتر به اندازه‌های خود فکر می‌کنند. گربه‌ها انعطاف‌پذیری بسیار بالاتری دارند، بنابراین فقط باید در شرایط خاصی به اندازه بدن خود فکر کنند.

هنوز نمی‌توان براساس رفتارهای وصف‌شده ذهن گربه‌ها را تفسیر کرد. کودکان انسان در حدود همان زمانی که در مکالمات خود شروع به صحبت از خودشان می‌کنند، توانایی آگاهی از اندازه بدنشان را نیز به دست می‌آورند. این امر نشان می‌دهد ممکن است ارتباطی میان این توانایی و خودآگاهی وجود داشته باشد.

اما آیا گربه‌ها هنگام فرو رفتن در تنگ ماهی درباره وجود خود فکر می‌کنند؟ خواتوف تمایل ندارد تا این اندازه پیش برود. اما او معتقد است این نوع پژوهش‌ها می‌تواند بیشتر کاربردهای عملی مانند طراحی محیط‌های بازی جذاب‌تر یا حفظ ایمنی حیوانات خانگی داشته باشد.