سفر مرگبار فرانکلین: شناسایی بقایای قربانی آدمخواری پس از ۱۷۹ سال
پژوهشگران در مطالعه‌ای جدید، سرنخ‌هایی از معمای ۱۷۹ ساله‌ی یکی از سفرهای اکتشافی شمالگان به نام «ماموریت فرانکلین» ارائه داده‌اند که در جریان آن، بیش از ۱۰۰ نفر از کاوشگران در مجمع‌الجزایر شمالگانی کانادا، جان خود را از دست دادند.
در سال ۱۸۴۵، سِر جان فرانکلین کاوشگر مشهور و ۱۲۸ نفر از خدمه‌اش، از انگلستان عازم سفری اکتشافی به سمت شمالگان شدند تا گذرگاه شمال‌غربی را بیابند. اما گروه کاوشگران فرانکلین در گستره‌ی بی‌رحم مجمع‌الجزایر شمالگانی کانادا ناپدید شدند و تا به امروز، هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند که چه بر سرشان آمده است.
به گزارش نیویورک‌تایمز، اکنون پژوهشگران با کمک روش پیشرفته‌ی تطبیق دی‌ان‌ای، بقایای ناخدا جیمز فیتزجیمز، سومین افسر عالی‌رتبه‌ی سفر اکتشافی فرانکلین و فرمانده کشتی ارباس را شناسایی کرده‌اند. او در حدود سال ۱۸۴۸ و در حالی که به همراه دیگر اعضای خدمه تلاش می‌کردند تا از یخ‌ها فرار کنند، جان باخت.
افسر شناسایی‌شده از گمشده‌های سفر اکتشافی فرانکلین قطعاً قربانی آدمخواری است
فیتزجیمز دومین فرد شناسایی‌شده از گمشدگان سفر اکتشافی فرانکلین و اولین عضو خدمه‌ای است که به طور قطع، قربانی آدمخواری شد. بقایای انسانی و آثار باقیمانده از این سفر فاجعه‌بار، در سراسر جزیره کینگ ویلیام و شبه‌جزیره آدلاید پراکنده‌اند. هر سرنخ تازه‌ای که کشف می‌شود، علاقه‌مندی دوباره به این فاجعه را که تخیلات قرن نوزدهمی را تسخیر کرده بود، برمی‌انگیزد.
داگلاس استنتون، باستان‌شناس در دانشگاه واترلو که یافته‌های خود درباره‌ی کشف قربانی را ماه گذشته در مجله علم باستان‌شناسی منتشر کرد، می‌گوید: «هر کشف تازه‌ای، فصلی را می‌بندد و صفحه‌ای جدید را می‌گشاید.»
دکتر استنتون و تیمش توانستند فیتزجیمز را از طریق تطبیق دی‌ان‌ای یکی از نوادگان مستقیم او با دندانی که در جزیره کینگ ویلیام باقی مانده بود، شناسایی کنند. فیتزجیمز و ۱۲ نفر دیگر پس از آنکه از دو کشتی گیر کرده در یخ فرار کردند، در آن مکان پناه گرفته بودند.
در سال ۲۰۲۱، پژوهشگران از طریق روشی مشابه، هویت بقایای جان گریگوری، افسر ناوبان‌یار را شناسایی کردند. دکتر استنتون می‌گوید: «اگرچه بقایای انسانی مورد بررسی ما بیش از یک قرن در معرض هوا قرار داشتند، دی‌ان‌ای به اندازه کافی حفظ شده بود تا بتوانیم اطلاعات پایه برای مقایسه را به دست آوریم.»
پژوهشگران در مورد کشف فیتزجیمز خوش‌شانس بودند، زیرا فک او را به همراه دندان‌هایش کشف کردند. دی‌ان‌ای معمولاً در ریشه‌ی دندان‌ها بهتر حفظ می‌شود.
فیتزجیمز آخرین پیام مکتوب از سفر اکتشافی فرانکلین را از خود بر جای گذاشت: یادداشت نقطه پیروزی (Victory Point Note) که اعلام می‌کرد ۲۴ نفر جان باخته‌اند و خدمه‌ی باقیمانده پس از ۱۹ ماه گیرافتادن در یخ، کشتی‌ها را ترک کرده‌اند.
آنچه در ماه‌های وحشتناک پس از واقعه رخ داد، همچنان موضوع گمانه‌زنی است. اما به نظر می‌رسد که تغذیه از گوشت انسان نیز بخشی از واقعیت تلخ سرگذشت خدمه‌ی سفر بوده است. مردم محلی اینوئیت (اسکیموهای کانادا و گرینلند) به کاوشگر دیگری به نام جان ری گفته بودند که شواهدی از هتک حرمت اجساد را مشاهده کرده‌اند. زمانی که خبر آدمخواری در سال ۱۸۵۴ به گوش مردم انگلستان رسید، چارلز دیکنز، نویسنده‌ی مشهور انگلیسی به تشویق همسر بیوه‌ی فرانکلین، جان ری را محکوم کرد.
به گفته‌ی دکتر استنتون، آثار برش روی استخوان فک فیتزجیمز، نشان‌دهنده‌ی تکه‌تکه شدن بدن او پس از مرگ، احتمالاً با چاقو است. از ۱۳ بقایای یافت‌شده در محوطه‌ی باستان‌شناسی جزیره کینگ ویلیام، چهار مورد نشانه‌هایی از آدمخواری داشتند.
دکتر استنتون می‌گوید: «موضوع آدمخواری، برخی افراد را از درک دقیق‌تر حوادثی که رخ داده بود، بازداشت.» مانند حادثه‌ی حزب دونر که تقریباً همزمان با سفر اکتشافی فرانکلین در کوه‌های سیرا نوادا در کالیفرنیا رخ داد، حوادث فاجعه‌بار این سفر نیز بیشتر به دلیل پایان غم‌انگیزش شناخته شده تا اهداف بزرگ‌تری که ممکن است الهام‌بخش آن بوده باشند.
کشتی‌های سفر فرانکلین، «اچ‌ام‌اس ارباس» و «ترور»، در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ کشف شدند. اما همچنان بسیاری از جزئیات سفر ناشناخته باقی مانده است. به ویژه، اینکه با وجود تجربه و آمادگی گسترده‌ی خدمه، چه عواملی باعث مرگ آن‌ها شد.
دکتر استنتون گفت: «هیچ ماجرای مشابهی برای مقایسه با این واقعه وجود ندارد.» او و یکی از همکارانش در مقاله‌ای پیشین، محاسبه کرده بودند که میزان مرگ‌و‌میر در دومین سفر اکتشافی مرگبار بریتانیا به شمالگان، به رهبری سِر ریچارد کالینسون که بیش از پنج سال به طول انجامید، فقط حدود ۱۱ درصد بود.
کن مک‌گوگن، کاوشگر و نویسنده‌ی شش کتاب درباره‌ی شمالگان، می‌گوید: «سفر اکتشافی فرانکلین، بدترین فاجعه‌ی کاوشگری در تاریخ شمالگان و استثنایی بود.»
مک‌گوگن بر این باور است که خدمه به دلیل ابتلا به بیماری تریشینوز، نوعی عفونت انگلی، پس از خوردن گوشت خام خرس قطبی جان سپردند. برخی دیگر نیز مسمومیت با سرب را پیشنهاد داده‌اند، اما دکتر استنتون با این توضیح موافق نیست. او می‌گوید: «عوامل بسیاری می‌توانسته در این فاجعه نقش داشته باشد.»
داستان سفر گمشده فرانکلین هیچ‌گاه پایان نمی‌یابد
در سال ۲۰۰۷، سرنوشت سفر اکتشافی فرانکلین با انتشار رمان «ترور» به قلم دن سیمونز که در آن خدمه توسط موجودی خون‌آشام شکار می‌شوند، به شهرت رسید. در صفحات آغازین، فیتزجیمز توسط یکی از رقبایش به عنوان «سگ دست‌آموز سرخ‌گونه و لال فرانکلین» توصیف شده است. در سال ۲۰۱۸، شبکه‌ی ای‌ام‌سی این رمان را به سریال موفق و پرطرفداری تبدیل کرد.
پس از پخش سریال، زنی هلندی به نام فابین تترو، سریال را تماشا کرده و به سرنوشت شوم فیتزجیمز علاقه‌مند شد. سپس، تصمیم گرفت تا شهرت او را احیا کند. او مطالعات تکمیلی در زمینه‌ی تاریخ دریانوردی را آغاز کرد و اکنون، در حال نوشتن زندگینامه‌ی فیتزجیمز است. تترو با استفاده از کتابی قدیمی به نام «داستان گمبیرها» (۱۹۲۴) توانست مردی بریتانیایی به نام نایجل گمبیر را که یکی از نوادگان زنده‌ی فیتزجیمز است، پیدا کند. نسل نایجل گمبیر از طرف پدرش، مستقیماً به فیتزجیمز می‌رسد. او و ناخدا، عموزادگان بسیار دور هستند.
سال گذشته، خانم تترو کشف خود را با دکتر استنتون در میان گذاشت. استنتون از نایجل گمبیر نمونه دی‌ان‌ای گرفت و آن را با مواد ژنتیکی دندان فیتزجیمز تطبیق داد.
گمبیر در گفتگو با خبرگزاری کانادایی درباره پسرعموی دور گمشده‌اش، بیان کرد: «متأسفم که او به چنین سرنوشت تلخی دچار شد.» دکتر استنتون نیز می‌گوید خوشحال است که توانسته مقدار اندکی آرامش حاصل از خاتمه‌‌ی پرونده را برای خانواده‌ی فیتزجیمز فراهم کند. اما در ادامه می‌گوید: «برای داستان سفر اکتشافی فرانکلین، واقعاً هیچ خاتمه‌ای وجود ندارد.»
نظرات