دهانه نادیر: سیارکی که به حیات دایناسورها خاتمه داد، تنها نبود

حدود ۶۶ میلیون سال پیش، سیارکی عظیم به زمین برخورد کرد. جرم برخوردی چیکشلوب، دایناسورهای غیر‌پرنده را از بین برد و دهانه‌ای بزرگ را در لبه‌ی شبه‌جزیره‌ی یوکاتان بر جای گذاشت. با‌این‌حال به‌نظر می‌رسد آن سیارک به‌تنهایی عامل ویرانی پایان دوران کرتاسه نبود. تحقیقات جدید نشان داده است که یک سنگ فضایی دوم و کوچک‌تر در همان دوران به سیاره‌ی ما اصابت کرد و دهانه‌ای به قطر ۹٫۲ کیلومتر را در اعماق اقیانوس اطلس به‌وجود آورد.

به‌گزارش آی‌اف‌ال‌ساینس، دهانه‌ی برخوردی نادیر در سال ۲۰۲۲ در سواحل گینه در غرب آفریقا و در عمق ۳۰۰ متری زیر کف اقیانوس اطلس کشف شد. اعتقاد بر این است که دهانه‌ی نادیر در پایان دوره‌ی کرتاسه، حدود ۶۶ میلیون سال پیش، درست زمانی که چیکشلوب به زمین برخورد کرده، ایجاد شده است.

دکتر یوزدین نیکلسون، نویسنده‌ی مطالعه گفت: «این اولین باری است که یک سازه‌ی برخوردی به‌طور کامل با داده‌های لرزه‌ای با وضوح بالا تصویربرداری شده است. این داده‌ها گنجینه‌ای واقعی از اطلاعات است که به ما کمک می‌کند تا نحوه‌ی شکل‌گیری و تکامل دهانه را بازسازی کنیم.» او اضافه کرد که حدود ۲۰ دهانه‌ی دریاییِ تایید‌شده در سراسر جهان وجود دارد، اما هیچ یک از آن‌ها با چنین سطحی از جزئیات بررسی نشده‌اند.

نیکلسون برای درک بهتر اهمیت جزئیات توضیح داد که اگر در مورد سونوگرافی بارداری در چند نسل پیش بیاندیشید، خواهید دید که در گذشته سونوگرافی تصاویر ناواضحی را نشان می‌داد؛ اما اکنون می‌توان ویژگی‌های کودک را به صورت سه‌بعدی و با جزئیات باورنکردنی، از جمله تمام اندام‌های داخلی، مشاهده کرد. مانند تکامل سونوگرافی تیم تحقیقاتی از تصویربرداری دو بعدی و مبهم به تصویربرداری شگفت‌انگیز با وضوح بالا از دهانه‌ی نادیر رسیده است.

پس از برخورد، مجموعه‌ای از رویدادهای زمین‌شناختی رخ داد. در ابتدا، برخورد به تشکیل یک برآمدگی مرکزی منجر شد و بعد رسوبات نرم اطراف دهانه شروع به حرکت به سمت داخل کردند. این رسوبات فضای تخلیه‌شده در کف دهانه را پر کردند و لبه‌ی قابل‌توجهی در اطراف محل برخورد به‌وجود آوردند.

زمین‌لرزه‌ی ناشی از ضربه باعث شد رسوبات زیر بستر دریا در سراسر فلات به مایع تبدیل شوند. فرآیند مایع‌سازی، زمین را بی‌ثبات و به شکل‌گیری گسل‌ها در زیر بستر دریا کمک کرد. این گسل‌ها به نوبه‌ی خود نقش کلیدی در تغییر شکل چشم‌انداز اطراف با تغییر ساختار فلات و ایجاد جابجایی در زمین ایفا کردند.

برخورد نادیر همچنین با فروپاشی حاشیه‌ی فلات در زیر اقیانوس با زمین‌لغزه‌های عظیم همراه بود. علاوه‌بر‌این، شواهدی درمورد مجموعه‌ای از امواج سونامی وجود دارد که در اثر برخورد ایجاد شدند. امواج سونامی در ابتدا از دهانه‌ فاصله گرفتند و سپس بازگشتند و آثار بزرگی را برجای گذاشتند. اثرات ضربه، سرنخ‌های مهمی در مورد مقیاس و قدرت این رویداد فاجعه‌بار و بینش‌هایی را در مورد چگونگی تغییرات چشمگیر منطقه اطراف ارائه می‌دهند.

محققان هنوز نمی‌توانند تاریخ دقیق برخورد را تعیین کنند، اما به کار خود روی دهانه‌ی نادیر ادامه می‌دهند تا به تاریخ دقیق شکل‌گیری آن در اواخر کرتاسه و ارتباط احتمالی‌اش با چیکشلوب پی ببرند. یادگیری بیشتر در مورد دهانه‌ی نادیر ممکن است نه تنها برای فهمیدن بیشتر در مورد پایان زندگی دایناسورها، بلکه به‌طور کلی برای درک برخورد سیارک‌ها مفید باشد.

نیکلسون گفت: «شبیه‌ترین برخورد به رویداد چیکشلوب که انسان‌ها شاهد بوده‌اند، رویداد تونگوسکا در سال ۱۹۰۸ است. داده‌های لرزه‌ای سه‌بعدی جدید کلی [در مورد] دهانه‌ی نادیر فرصتی بی‌سابقه برای آزمایش فرضیه‌های دهانه‌ی برخوردی، ساخت مدل‌های جدید تشکیل دهانه در محیط دریایی و درک پیامدهای چنین رویدادی است.»

مطالعه در Communications Earth & Environment منتشر شده است.